БэмышIэу Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм гуманитар ушэтынхэмкIэ иинститутэу Налщык дэтым иIофышIэхэр зыдэлэжьэгъэхэ «Нартхэр. Адыгэ эпос», урысыбзэкIэ — «Нарты. Адыгский (Черкесский) эпос» зыфиIорэ ятIонэрэ тедзэгъур пчъагъэмкIэ 1000 хъоу, томи 4, къыдэкIыгъ. Ащ тхыгъэ ыкIи текст зэфэшъхьафхэр адыгэ диалектхэмкIэ ыкIи урысыбзэкIэ къыдэхьагъэх.

Адыгэ нарт эпосыр зэкIэ цIыфлъэпкъ культурэм илэжьыгъэ-зэIугъэкIэгъэ угъо­игъ, ижъырэ саугъэт лъапI.
IофшIэгъэшхомкIэ шIэныгъэ проектым иIэшъхьэтетыр ыкIи мыр зигукъэкIыр тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу, академикэу Дзэмыхьэ Къас­болэт.
Мыщ фэдэ шIэныгъэ гупшысэшхор зэшIохыгъэныр апшъэ ифагъ шIэныгъэ­хэмкIэ Дунэе Адыгэ (Черкес) академием, гуманитар ушэтынхэмкIэ институтым, федеральнэ научнэ гупчэу «ШIэныгъэ­хэмкIэ Урысые академием и Къэбэр­тэе-Бэлъкъар научнэ гупчэ».
Кавказым щыпсэурэ цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ижъырэ эпосым иIахьэу «Нартхэр» ялъапI, эпосым икъызэтегъэ­нэнкIэ ыкIи иухъумэнкIэ хэти фэлъэкIырэр ешIэ.
Адыгэ фольклорым иантологие угъоигъэу «Нартхэр. Адыгэ эпос» зыфиIорэр томи 4-у зэхэт; адыгабзэкIэ, къэбэртэябзэкIэ ыкIи урысыбзэкIэ тхыгъэхэр къэтыгъэх.
ЗэлъашIэрэ сурэтышI IэпэIасэхэу Адыгэ РеспубликэмкIэ — Урысые Федерацием изаслуженнэ сурэтышIэу, Адыгэ Республикэм инароднэу, Адыгеим и Къэралыгъо шIухьафтын илауреатэу, бэмышIэу зидунай зыухыгъэ ПэтIыощэ Феликс, Адыгеим исурэтышI цIэрыIоу Бырсыр Абдулахь, къэбэртэе сурэтышI цIэрыIоу Къармэкъо Аслъан ыкIи Тыркуем щыщэу Натхъо Зеки якомпозициехэр тхылъхэм къадэхьагъэх.
Нартхэм яхьылIэгъэ томи 4 ушъагъэр къыдэгъэкIыгъэнымкIэ шIэныгъэлэжь купэу ащ дэлэжьагъэхэм мылъку IэпыIэгъу къафэхъугъ шIэныгъэхэмкIэ Дунэе Адыгэ (Черкес) академием и Президентэу Къанэкъо Арсен. АщкIэ институтым иIофышIэхэр ащ лъэшэу фэразэх ыкIи «тхьауегъэпсэу» раIо.
Апэрэ томыр эпосым иублэпIэ лъэ­хъан ыкIи Саусэрыкъо афэгъэхьыгъ, IахьитIоу тхылъыр зэтеутыгъ. ЯтIонэрэу къытырадзэжьыгъэ къыдэкIыгъомкIэ пэублэ псэлъэ кIэкIым апэрэ тхылъыр къызэIуехы. Ыпэрэ къыдэкIыгъом хэзыгъэ-кIэзыгъэ фэхъугъэхэр мыщ зэрэщырагъэкъужьыгъэхэр къыщыIуагъ, эпо­сым хэлъ гупшысэшхом имэхьанэ щыкIэгъэтхъыгъ.
А.М. ГутIэм игущыIэу «Адыгский эпос и его эволюция» зыфиIорэр ащ нэкIубгъо шIукIае хъоу къыкIэлъэкIо. Я 67-рэ нэкIубгъом апэрэ шъхьэр — «Эпосым иублэпIэ лъэхъан» зыфиIорэр къыщежьэ ыкIи я II-рэ шъхьэр нарт Саусэрыкъо фэгъэхьыгъ. Джащ фэдэу я II — III-рэ ыкIи я IV-рэ томхэм нартхэм ядунэететыкIагъэ озыгъашIэу, уиакъыл хэзыгъахъоу, узыгъэгупшысэу бэдэд къадэхьагъэр. Мыщ фэдэ шIэныгъэ IофшIэнышхор зыфэукIочIыгъэхэу, я 2-рэ тедзэгъум яшъыпкъэу дэлэжьагъэхэм «тхьашъуегъэпсэу» ятэIо, творческэ гъэхъагъэхэмкIэ тафэлъаIозэ, псауныгъэ пытэ яIэнэу тафэхъохъу.
Мамырыкъо Нуриет.