Лъэпкъ культурэр цIыф лъэпкъым изэхашIэ, игугъэ-гурышэхэр зыпIурэ, зылэжьырэ лъэныкъу. ЦIыфым идунай, икультурэ лъэпкъ IэпэщысэхэмкIэ къэбгъэлъэгъон плъэкIыщт. АР-м иIэпэIасэхэм ыкIи лъэпкъ IэпэщысэшIыным пылъхэм я Ассоциацие зылажьэрэр илъэси 7 хъугъэ. Ащ пэщакIэ фэхъугъэ Гумэ Ларисэ мы мафэхэм зэдэгущыIэгъу дытиIагъ.

— Сыда Ассоциацием ипшъэ­рылъ шъхьаIэр?
— Адыгэ лъэпкъ Iэпэщысэхэм якъэ­ухъумэн ыкIи яхэгъэхъон Ассоциациер дэлажьэ. Лъэпкъ IэпэщысэшIыныр лIэужхэм ащымыгъупшэным фэшI лIэшIэгъу пчъагъэмэ къапхырыкIыгъэ Iофыр лъегъэкIуатэ. Тилъэпкъ идышъэ кIэн къэухъумэгъэным фытегъэпсыхьэгъэ Iофтхьабзэхэр зэхещэх. Адыгеим итарихъ зэрагъашIэзэ, лъэпкъ дышъэ кIэнэу тиIэ IэшIагъэхэм лIэужхэр нэIуасэ афэшIыгъэнхэр, лъэпкъ шэн-хабзэхэр ахэлъэу къыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэр пIугъэнхэр IэпэIасэхэм пшъэрылъэу зыфагъэуцужьыгъ.
— Хэта ащ хахьэхэрэр?
— Республикэм щызэлъашIэрэ IэпэIасэхэу Нэгъуцу Аслъан, Сетэ Сафыет, Акъущ Фатим, Джарымэкъо Зурет, Мыгу Рузан, Абрэдж Гощэфыжь, Битэ Азэ, ХъокIо Рузан, Костэкъо Руслъан, Хьамырзэ Саид, Кобл Тэмар, Къэбэхь Рустам ары.

— Сыда IэпэIасэхэр зэрылажьэхэрэр?
— ПIоблэ шIыным, дышъэ IуданэмкIэ хэдыкIыгъэным, пхъэм, шъом, щыгъыжъы­ем, нэмыкIхэми Iоф адашIэ. IэпэIасэхэм ижъырэ шIыкIэ-амалхэр непэрэ уахътэм агъэфедэ. Адыгэ шъуашэр, Iанэр, ку­шъэр, къамэр, чатэр, жьыфыр, адыгэ быра­къэу жъогъо 12-р къызыхэлыдыкIырэр, лъэпкъ тамыгъэ ямышIыкIэхэр, Iэлъмэкъэу тхыпхъэхэр зыхэдыкIыгъэхэр ыкIи нэмыкI пкъыгъуабэхэр аIэмычIэ къычIэкIы.
— Ассоциациер лэжьэным фэшI сыд амала ыгъэфедэрэр?
— Апэ къыхэзгъэщы сшIоигъор АР-м культурэмкIэ и Министерствэ къытитырэ субсидиер IэпыIэгъушхо къызэрэтфэхъурэр ары. УФ-м и Президент ифонд культурнэ IофтхьабзэхэмкIэ игрант, АР-м игрантхэм якъыдэхынкIэ зэнэкъо­къухэм тахэлажьэ, ащкIэ типроектхэр зэхэтэщэх.
— Лъэпкъ Iэпэщысэм итарихъ изэгъэшIэн сыдэущтэу лIэужыкIэр хэщагъэ хъура?
— Егъэджэн сыхьатхэр гъэшIэгъонэу ныбжьыкIэхэм афызэхэтэщэх. Дышъэ ыкIи тыжьын хэдыкIыным, лъэпкъ Iэпэщысэхэр шIыгъэнхэм ахэр фэтэгъасэх. Блэрыр, шъагъэр, дышъэидэр, щылэ Iуданэр бгъэфедэхэзэ щыгъыныр зэрэбгъэпсыщтыр, Iалъмэкъхэр, нэгъунджалъэ­хэр, жьыфхэр, IэплъэкIжъыехэр хадыкIынхэм адыгэ пшъашъэхэр фэгъэсэгъэн­хэм тыпылъ. Пхъэм, пIуаблэм тикIэлэ ныбжьыкIэхэр дэдгъэлэжьэщтых. Культурнэ кIэным уасэ фашIынымкIэ егъэ­джэн десэхэм мэхьанэшхо яIэу сэлъытэ. Адыгэ лъэпкъ Iэпэщысэхэм якъэухъумэн ыкIи яхэгъэхъон егъэджэнхэр афытегъэ­псыхьагъэх.
Пэсэрэ лъэхъаным лъэпкъым иIэпэIасэхэм ашIыгъэ пкъыгъоу къытлъыIэ­сыжьыгъэхэр агъэкIэжьых, хэхъоныгъэ­хэр афашIых. Тхыпхъэхэр, унагъом ищыкIэгъэ пкъыгъохэр дышъэ IуданэмкIэ нахь дахэ ашIых. Саем, жьыфым, пIуа­блэм, фэшъхьафхэм Iоф адашIэныр ныбжьыкIэхэм ашIогъэшIэгъон. ЩыIэныгъэм зэхъокIыныгъэу хэхъухьэхэрэм, уахътэр зэрэлъыкIуатэрэм ялъытыгъэу IофшIэнхэм кIэу ахагъахьэрэр макIэп. Дышъэидэным упылъыным фэшI ижъырэ лъэпкъ Iэмэ-псымэхэр зэрэбгъэфедэщтхэм, тхыпхъэхэм, нэмыкIхэм екIо­лIакIэу IэпэIасэхэм афашIырэр лъэпкъ шIэжьым епхыгъэх.

— Адыгэ шъуашэмрэ лъэпкъ культурэмрэ сыдэущтэу зэпхыгъэха?
— Дунаим лъэпкъ минитф щэпсэу. Лъэпкъ пэпчъ къырашIэжьэу шъуашэ зэригъэфагъ. Мы аужырэ лIэшIэгъуныкъом лъэпкъ шъуашэр игъэкIотыгъэу адыгэ щыIакIэм хэгъэщагъэ хъугъэ. КъэшъокIо купхэм ямызакъоу, нысэщэ джэгухэм, лъэпкъ зэхахьэхэм шъуашэр нахь ащызыщалъэ хъугъэ. АР-м иIэпэIасэхэм ыкIи лъэпкъ IэпэщысэшIыным пылъхэм я Ассоциацие иIэшIагъэхэр цIыфхэм нахь зэрагъэфедэрэм лъэшэу тегъэгушхо.
— Сыда непэ этномодэр ныбжьыкIэхэм ашIогъэшIэгъон зышIырэр?
— Этномодэр зы чIыпIэм имыкощыкIырэ шапхъэу щытэп, ыпэрапшIэу ар лъэпкъ шъуашэхэр зышIырэ дизайнерхэм янепэрэ екIолIакI.
Тарихъ кIэн баим изэгъэшIэн IэпэIэсэныгъэ зыхэлъхэр, дизайнерхэр къещэ­лIэгъэнхэр, лъэпкъ Iэмэ-псымэмэ зафэб­гъэзэныр ыкIи лъэпкъ кIэныр гъэкIэжьыгъэныр, цифрэ лъэпкъ модэм ишапхъи зэрахэтэу, а пстэуми культурэм ныбжьыкIэхэр нахь пэблагъэ ашIы, лIэ­шIэгъу пчъагъэхэм къахэкIыгъэ шэн-хабзэхэм афэIорышIэх. Непэ ныбжьыкIэхэм лъэпкъ нэшанэ зыхэлъ пкъыгъо цIыкIу яшъуашэ щагъэфедагъэмэ, тиIофшIэн уасэ иIэу сэлъытэ.
— IэпэIасэ ухъуным сыда ищыкIагъэр?
— IэпэIасэ ухъуным пае илъэсыбэ ищыкIагъ. Апшъэрэ еджапIэм сэнэхьатым зэрэщыфеджэхэрэм фэдэу уздэлэжьэ­жьын, шIэныгъакIэхэр зэбгъэгъотынхэ фае. ЩэIэгъэшхо пхэмылъэу уIэпэIэсэн плъэкIыщтэп. КъБР-м, КъЧР-м, Шапсыгъэ щызэхащэрэ Iофтхьабзэхэм тахэлажьэ, шIэныгъэхэмкIэ тызэхъожьы. Лъэпкъыр зэрыгушхорэ баиныгъэр къэд­гъэнэжьын, лIэужыкIэм IэкIэтлъхьажьын, IэпэIасэхэр ахэм къахэдгъэщын фае.
— ШъуапэкIэ шъуигухэлъхэр сыд фэдэха?
— Адыгэ Iэпэщысэ шIыкIэр мыкIодынымкIэ зигъо Iофыгъохэр дгъэцэкIэнхэм тыпылъ. «Лъэпкъ Iэпэщысэхэу искусствэ хъугъэхэр-2» зыфиIорэ проектым шъо­лъыр грантыр къырихыгъэу 2025-рэ илъэсым Ассоциацием ыгъэцэкIэнэу фежьагъ. Проектым лъэныкъо гъэшIэгъонхэр къыдыхэлъытагъэх. Музеим чIэлъ пкъыгъо хьалэмэтхэм, анахьэу адыгэ шъуашэхэм, атехыгъэу шъошакIэ тыдын амал тиI. Ащ ыуж музыкальнэ Iэмэ-псымэхэр цIыфмэ нахь благъэу ядгъэшIэщтых. Апэрэ Iофтхьабзэу дгъэ­хьазэрырэр зыфэгъэхьыгъэр пшъэшъэ шъуашэм иIэшъхьэ бэлагъхэм яшIын. Дышъэидэным фэIэпэIэсэ ныбжьыкIэхэр ащ дэдгъэлэжьэщтых. Музеим чIэлъ саем дышъэидэр зэрэщыгъэфедагъэм ишапхъэхэм арыгъуазэхэзэ ащ техыгъэ Iэшъхьэ бэлагъыр кIэу тшIыщт.
— Шъуигухэлъхэр къыжъудэхъунхэу шъуфэтэIо.
Лъэпшъыкъо
Фатим.