Top.Mail.Ru

Илъэпкъ хьалэлэу фэлэжьагъ

Image description
АМ

Бахъукъо Ерэджыб Пщымафэ ыкъом ыцIэ къепIо къо­дыемэ, Адыгеим зымышIэрэ адыгэ имысэу сэгугъэ. Адыга­бзэмрэ литературэмрэкIэ кIэлэегъэджагъ, пэщагъ, лъэпкъ этнографием хэшIыкI фызиIэу уасэ фэзышIыщтыгъ, егъэ­джэн-гъэсэным готэу, Ерэджыбэ Джамбэчые еджапIэм бгъэшIагъо икъоу музей гъэшIэгъон бай я 80-рэ илъэс­хэм щигъэпсыгъагъ, ащ къыщагъэлъагъоу чIэлъым ина­хьыбэр лъэпкъ этнографием щыщых.

Музеир, ежь Ерэджыбэ псаузэ, ыгуи ышъхьи ыгъэулэуи, IэпкIэ-лъапкIэу зэригъэзэфэгъагъ. ИщыкIагъэ зыхъукIэ, зышIуигъэIофыти, Адыгэ хэку музеим упчIэжьэгъу ышIынхэу къакIощтыгъ, джарэу музей Iофыр икIэсагъ, ар дэ­гъоуи зэшIуихыгъ. Ащ ышIыгъэ музеир «народнацIэр» къэзылэжьыгъ, непи ащ Iоф ешIэ, ипчъэ цIыфхэм афызэIу­хыгъ.
Бахъукъо Ерэджыбэ фэгъэхьыгъэу къэпIон хъумэ, кIэкIэу къыхэгъэщыгъэн фаер мы лIыр щэIэфэ илъэпкъ хьалэлэу зэрэфэлэжьагъэр ары, унэгъо дахи, лъфыгъэ дэгъухэри иIэх.
Ерэджыбэ шышъхьэIум и 20-м 1922-рэ илъэсым Красногвардейскэ районымкIэ къуаджэу Джамбэчые къыщы­хъугъ. 1941-рэ илъэсым Адыгэ кIэлэ­егъэджэ училищыр, 1952-м — Мые­къопэ кIэлэегъэджэ институтыр ыкIи 1956-рэ илъэсым Краснодар дэт кIэлэ­егъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет къыухыгъэх.

АМ


1940 — 1941-рэ илъэсхэм Ерэджыбэ Улэпэ классибл кIэлэегъаджэу, етIанэ 1955 — 1961-рэ илъэсхэм къалэу Орскэ кIэлэегъаджэу ыкIи Еджэркъое гурыт еджапIэм идиректорэу, ащ ыужым, Джамбэчые еджапIэм завучэу ыкIи кIэлэегъаджэу Iоф ащишIагъ. Музей бай зэхищэгъагъ, ар щэIэфэ Ерэджыбэ ылэжьыгъ, непэрэ мафэхэми Джамбэчые иэтнографическэ музей къоджэ­дэсхэмкIи, ныбжьыкIэхэмкIи, еджакIо­хэмкIи, зекIо купхэмкIи бай.
Е. П. Бахъукъор 1941 — 1943-рэ илъэс­хэм Хэгъэгу зэошхом хэтыгъ. УIэ­гъэ хьылъэхэр тещагъэхэу заом къыхагъэкIыжьыгъагъ. Щытхъум иорден, медальхэр къыфагъэшъошагъэх. Зэо ужым, иеджэн-гъэсэныгъэ лъигъэкIотагъ, икIэсэ сэнэхьатым ыгу етыгъэу рылэ­жьагъ. Сыд фэдэрэ Iофри игуапэу ышIэщтыгъ. Тхэныр пасэу ригъэжьэ­гъагъ, ау ытхыхэрэр хиутыным кIасэу фежьагъ. Лъэпкъ Iофыгъохэр, пIуныгъэ-­гъэсэныгъэ Iофышхор сыдигъуи егугъоу зэшIуихыщтыгъ. Истатьяхэм мы лъэныкъохэр ренэу къащиIэтыщтыгъ.
Ихудожественнэ тхыгъэхэм темэ шъхьа­Iэу яIэр ежь ынэгу кIэкIыгъэ Хэгъэгу зэошхом ихъугъэ-шIагъэхэр ары. Ахэр гъэзетэу «Социалистическэ Адыге­им», («Адыгэ макъэм»), журналэу «Зэ­къошныгъэм» къащыхеутых. «Гъогууан» (1970), «Къангъэбылъ», рассказхэр, по­вестьхэр зыдэтхэу «ЦIыфыгъэм екIурэ гъогур», тарихъ романэу «Болэтыкъо Джамболэт» (2007), 2008-рэ илъэсым икъуаджэ ехьылIэгъэ тхылъэу «Джамбэчый» къыдигъэкIыгъэх.
КIэлэегъэджэ сэнэхьатыр зэрикIасэр къыгъэшъыпкъэжьэу, Ерэджыбэ егугъоу сыдигъуи Iоф ышIагъ, гъусэ иIэу, я 5 — 6-рэ классхэм апае литературэмкIэ тхылъхэр, «я 4 — 10-рэ классхэм литературэр зэрябгъэшIэщтыр» къыдигъэ­кIыгъэх.
Е. П. Бахъукъор АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIагъ, Урысыем итха­кIохэм я Союз 2000-рэ илъэсым ще­гъэжьагъэу хэтыгъ.
Ерэджыбэ ыкъо-ыпхъухэм янэ-ятэхэм ягъогушIу лъагъэкIуатэ. ЦIыфышIу-хьа­лэл-Iушэу, емызэщыжь кIэлэегъаджэу, музей IофышIэшхуагъэу, тхакIоу Ба­хъукъо Ерэджыбэ непи псаумэ анахь псау, илъэужышIу рэплъэжьых, лъытэны­гъэ а зэкIэм афашIы. Хьалэлэу ­илъэпкъ фэлэжьагъ.
Мамырыкъо Нуриет.