ХьисапымкIэ гъэмэфэ еджапIэм зэфищагъэх
Адыгэ къэралыгъо университетым апэрэ гъэмэфэ еджапIэу «Студентыр хьисапымкIэ кIэлэегъаджэ хъун зэрилъэкIыщтыр» зыфиIорэм Iоф ышIагъ.
Научнэ-гъэсэныгъэ консорциумэу «Вернадский» зыфиIорэм хэхьэрэ шъолъыр 18-р къэзыгъэлъэгъорэ студентхэу университет 20-мэ къарыкIыгъэхэр хьисапым, техническэ ыкIи кIэлэегъэджэ сэнэхьатхэм ащыфеджагъэх.
М. В. Ломоносовым ыцIэ зыхьырэ Московскэ къэралыгъо университетымрэ Адыгэ къэралыгъо университетымрэ зэхащэгъэ еджапIэм ипшъэрылъыр хьисапым ылъэныкъокIэ кIэлэеджакIохэм сэнаущыгъэу ахэлъыр шIыкIэ зэфэшъхьафхэмкIэ ыкIи технологиехэмкIэ къыхагъэщышъунхэм студентхэр фагъэсэнхэр ары.
Проектыр 2018-рэ илъэсым къыщыублагъэу агъэцакIэ, ар М. В. Ломоносовым ыцIэ зыхьырэ Московскэ къэралыгъо университетым иректорэу Виктор Садовничэм игукъэкIэу щыт. Урысыем ишъолъырхэм научнэ-технологическэ ыкIи социальнэ-экономическэ хэхъоныгъэхэр ашIынхэмкIэ университетхэм яшIуагъэ къагъэкIоныр проектым ипшъэрылъхэм ащыщ.
Адыгеир мы проектым зыхэхьагъэр 2023-рэ илъэсыр ары, Адыгэ къэралыгъо университетыр ащ изэхэщэкIощтэу агъэнэфагъ — хьисап гъэсэныгъэмкIэ анахьышIоу къыхагъэщырэ гупчэу ар хъугъэ, а лъэныкъомкIэ проект гъэшIэгъоныбэ егъэцакIэ: урысые сменэу «Хьисапым пылъ ныбжьыкIэр» зыфиIоу зыгъэпсэфыпIэу «Орленкэм» щакIурэр, шэкIогъу хьисап программэу гъэсэныгъэ гупчэу «Сириусым» щахьырэр, хьисапымкIэ Дунэе Кавказ олимпиадэр, хьисапымкIэ пшъэшъэжъыехэр зыхэлэжьэхэрэ Къыблэ-Урысые олимпиадэу «Ассара» зыфиIорэр, Адыгеим щыIэ Гъэмэфэ хьисап еджапIэр, студенческэ еджапIэу «Непэрэ мафэм диштэрэ комбинаторикэр ыкIи джэгукIэмэ ятеорие» зыцIэр. Ахэм ахэлажьэх кIэлэеджакIохэу ыкIи студентхэу Урысыем ишъолъыр 68-мэ, дунаим ихэгъэгу 17-мэ къарыкIыгъэхэр.
Программэу «Приоритет-2030-рэ» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу апшъэрэ еджапIэм хьисап гукъэкIхэм ятехнологиехэм афегъэджэгъэнхэмкIэ лабораторие къыщызэIуахыгъ. Хьисапым хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным ылъэныкъокIэ сэнаущыгъэ зыхэлъ кIэлэцIыкIумэ адэлэжьэгъэныр, хьисапымкIэ олимпиадэхэм афытегъэпсыхьэгъэ гъэсэныгъэ модульхэр ыкIи кIэлэегъаджэмэ апае гъэсэныгъэ тедзэмэ япрограммэхэр зэхэгъэуцогъэнхэр лабораторием иIофшIэн къыделъытэх.
ЯIэпэIэсэныгъэ хагъэхъоным фытегъэпсыхьэгъэ программэу «Хьисап сэнаущыгъэр ыкIи хьисап гъэсэныгъэр» зыфиIорэр «Сириусымрэ» университетымрэ зэдагъэцакIэ. Онлайн-платформэу «Школково» зыцIэр ягъусэу бакалавриатым игъэсэныгъэ программакIэу «Хьисап гъэсэныгъэр» атIупщыгъ.
Гъэмэфэ еджапIэр шышъхьэIум и 14-м къыщегъэжьагъэу и 20-м нэс зыгъэпсэфыпIэу «Горная легенда» зыфиIорэм ныбжьыкIэхэр щызэфищагъэх. Ащ хэхьагъэх лекциехэр, практическэ десэхэр, мастер-классхэр.
Тхьамафэм къыкIоцI студент 30-мэ мыщ щызэрагъэшIагъ олимпиадэм ыкIи зэнэкъокъухэм зызэрафэбгъэхьазырыщт шIыкIэхэр, десэхэр ауплъэкIугъэх, хьисапым фэгъэзэгъэ проектхэм язэхэщэн, психологическэ лъэныкъоу IофшIагъэмэ ахэлъхэр зэрагъэшIагъэх, кIэлэеджакIомэ япсауныгъэ икъэухъумэн лъыплъагъэх. КъэбарлъыгъэIэс технологиехэр, искусственнэ интеллектыр, хьисапым изэгъэшIэнкIэ информационнэ амалхэр зэрагъэфедэхэрэр десэмэ ятемэхэм ащыщых.
ХьисапымкIэ кIэлэегъаджэхэр ыкIи хьисапым изегъэушъомбгъун чанэу Урысыем щыпылъхэр ары десэхэр студентмэ къафэзытыгъэхэр. Ахэм ащыщыгъэх АКъУ-м иректорэу Мамый Даутэ, АКъУ-м хьисапымкIэ и Кавказскэ гупчэ инаучнэ пащэу, прикладной хьисапымкIэ ыкIи информатикэмкIэ Физтех-еджапIэм ипащэу Андрей Райгородскэр, РАН-м ичлен-корреспондентэу, АКъУ-м ипрофессорэу Алексей Савватеевыр, РАН-м хьисапымкIэ иинститутэу В. А. Стекловым ыцIэ зыхьырэм илабораторие ипащэу, АКъУ-м хьисапымкIэ и Кавказскэ гупчэ инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу Николай Андреевыр, АКъУ-м апшъэрэ еджапIэм хьисап гукъэкIхэм ятехнологиехэм афегъэджэгъэнхэмкIэ илабораторие ипащэу, хьисапымкIэ кIэлэеджакIохэм азыфагу Дунэе олимпиадэу зэхащэрэм и Урысые зэхэт командэ итренер шъхьаIэу Кирилл Суховыр ыкIи журналэу «Квантик» зыфиIорэм иредактор шъхьаIэу Сергей Дориченкэр.
Гъэсэныгъэ программэм фэшъхьафэу еджэнхэм ахэлажьэрэмэ апае игъэкIотыгъэ программэ агъэхьазырыгъагъ, ащ хэтых зекIохэр, хьалыжъошIынымкIэ мастер-классхэр, адыгэ лъэпкъым икультурэ нэIуасэ афэзышiыгъэ Iофтхьабзэхэр. Программэм къыдыхэлъытагъэу лекцием зэлъашIэрэ журналист-международникэу, IэкIыб ыкIи ухъумэкIо политикэмкIэ Советым ипрезидиум итхьаматэу Федор Лукьяновыр лекциеу «Дунэе политикэр-2025-рэ: пэшIорыгъэшъэу къэпшIэн плъэкIыщтэп, къыдгурэIомэ теплъын» зышъхьэм къеджагъ. Джащ фэдэу журналистым политическэ джэгукIэу «Дунэе зэфыщытыкIэхэм яформулэ: IэкIыб политикэм иалгоритмэ къэпшIэн плъэкIыщтмэ» зыфиIорэр ригъэкIокIыгъ, ащ хэлэжьэгъэ студентмэ хьисап алгоритмэхэмкIэ дунэе зэфыщытыкIэхэр аушэтыгъэх.
АКъУ-м ипресс-къулыкъу.