Top.Mail.Ru

ЫгукIи ыпсэкIи илъэпкъ готыгъ

Image description
АМ

Сыд фэдэрэ лъэхъани обществэмкIи, ащ щыпсэурэ цIыфхэмкIи анахь мэхьанэ зиIэхэм ащыщых искусствэр, музыкэр ыкIи художест­веннэ литературэр. Ахэм яхьатыркIэ, цIыф акъы­лышIо ялыехэр, щэIэфэхэ зигупшысэ хьалэлэу народым фэлэжьэщтхэр къэхъух, щыIэныгъэ хъугъэ-шIэгъа­бэр, та­рихъ уахътэр зыфэдагъэхэр емызэщыжьхэу ягупшысэкIэ къызэкIатхыхьэу, агъэунэфэу. Ахэм ащыщыгъ, ипIалъэ къэси, тхэкIошхо хъугъэ КIэрэщэ Тембот.

Илъэс пшIы пчъагъэу адыгэ лите­ратурэм зыщылэжьагъэм, адыгэхэр зы­фэдэ шъыпкъэр, ядунэееплъыкIэ ­ыкIи ядунэегурыIуакIэ зэрэгъэшIэгъон дэдэр, зэрэпсэемыблэжьхэр, зэ­рэнэфэIуаIохэр, щтэр зэрамышIэрэр, псэр атызэ, напэр зэращэфырэр, ихудо­жественнэ произведениехэм — рассказхэм, повестьхэм, романхэм, тхыдэхэм, новеллэхэм узIэпищэу къащыриIотыкIыгъ. Я ХХ-рэ лIэшIэгъум ия 20-рэ илъэсхэм къащежьэу, я 80-рэ илъэсхэм анэсыжьэу, адыгэ къуаджэм щыIэкIакIэр къызэрэдэхьагъэр, жъымрэ кIэмрэ зэрэзэхъулIагъэр, шIур ем зэрэтекIорэр ипроизведениехэм къащыригъэлъэгъукIыгъ. Анахь бгъэ­шIагъо икъурэр, ахэм адыгэ лъэпкъыр зэряхъулIагъэр къыригъэлъэ­гъукIыныр зэрэфызэшIокIыгъэр ары.
Романхэу «Насыпым игъогу», «Ти­пшъашъэхэр», «Куко», «Шыу закъу», «Ша­псыгъэ пшъашъ», мыхэм анэмыкI ипроизведениябэу КIэращэм икъэлэм къычIэкIыгъэхэр лъэпкъым ихабзи, ибзып­хъи, ишъхьалъытэжь ини уащы­гъозэнымкIэ мэхьанэшхо зиIэх.


Ежь КIэрэщэ Тембот нэмыкI цIыфыбэм къызэрахэщыгъэр гупшысэкIо-тхэкIо гъэшIэгъонэу къызэрэчIэкIыгъэр ары. ТхакIор охътэ бырсыр хьазыр къызхэ­хъухьагъэр, империалистическэ заохэр ыкIи нэмыкI щыIэныгъэ зэмызэгъыныгъэхэр, гур агъэушкъоеу зыщыIагъэх. Ау а зэкIэм ямылъытыгъэу, ежь Тембот имурад ин — еджэн-гъэсэныгъэм фэкIон ылъэкIыгъ. Сыдигъуи дунаим щы­хъурэ тарихъ хъугъэ-шIагъэхэм ащы­гъозагъ, гъэсэныгъэ дэгъум цIыфыр зэрипсыхьэрэр къыгурыIощтыгъ, Уры­сыем ипэрыт творческэ интеллигенцие игукъэкIхэм защигъэгъозэн фызэшIокIыгъ, адыгэ лъэпкъ жэрыIо творчествэм ипсынэкIэчъ къаргъо зырипхын ыкIи урыс классическэ литературэм пэблагъэ зишIыныр, а зэкIэм, уахътэ тешIи, амал ин къыратыгъ КIэрэщэ Тембот игупшысэкIэ илъэпкъ щэIэфэ фэлэжьэныр.

АМ


ОхътакIэу къакIорэм ежь игеройхэр иIэнхэ фэягъ — ахэр гукъэкIыкIэхэмкIэ ыкIи цIыфыгъэ шэпхъэ-хабзэхэмкIэ ушъэгъагъэх. Уахътэм удиштэныр ищыкIэгъагъ, ащ паекIэ шIэныгъэ-гъэ­сэныгъэр — апэрэигъ, уилъэпкъыкIэ пфэлъэкIыщтыр къызтемыгъэнэныр, на­родым ыгу уигущыIэкIэ, уицIыфыгъэкIэ улъыIэсыныр лъэшэу ищыкIэгъагъэх. ТхакIом ипшъэрылъ иныр узыкIыры-­
плъын плъэкIыщт героир къытыныр ары. Ащ тетэу романэу («Насыпым игъогу») Биболэт, ДэгъотлIыкIо, Нэфсэт, Шумафэ, Сасэ, Саидэ ыкIи Наташэ (ро­манэу «Типшъашъэхэр)», Куко (романэу «Куко») къащигъэлъэгъуагъэх.
КIэрэщэ Тембот адыгэ литературэм иклассик, тхэкIо IэпэIасэу зыцIэ тикъэралыгъошхуагъэу Советскэ Союзым имызакъоу, нэмыкI хэгъэгубэми ащы­зэлъашIагъ. ТхакIом щэIэфэ, зэпыуи зэпычи имыIэу, адыгэхэр зыфэдэхэр — яцIыфгъэпсыкIэ, яIофшIакIэ, яшъхьа­лъытэжь идраматургическэ пьесэхэм-
кIэ, ипроизведениехэмкIэ къыригъэ­лъэгъукIыгъ. Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым ыкIи Къэрэщэе-Щэрджэсым ятеатрэхэм ахэр ащагъэуцугъэх. ТхакIом ыгу зэрэщытэу зыIыгъыгъэр иадыгэ лъэпкъ ынэпэ къабзэ, иадыгэ хэбзэ гъэшIэгъон тхылъеджэ минхэм, ежь адыгэхэм ямызакъоу, урысхэм, къэзэкъхэм, таджикхэм, узбекхэм, къалмыкъхэм, нэмыкIхэм алъигъэIэсыныр ары. ЫкIи тхэкIо Iуш губзыгъэм егъэлыягъэу щымытэу, бгъэшIагъоу, узIэпищэу, ижъыкIэ адыгэ лъэпкъым ышъхьэ къыры­кIуагъэр, уахътэм дэкIуатэу, кIэдэIукIэу, лъэпкъыр зэрэщыIэр итарихъ прозэкIэ афыриIотыкIыгъ.
КIэрэщэ Тембот щэIэгъэшхо зэрэ­хэлъыгъэм ищыс узышхом зэрэзэкIиIу­лIагъэу, итворческэ IофшIэнышхо мы­пшъыжьэу, узIэпищэу зэрилэжьыгъэр, илитературнэ щыIакIэ готэу, общест-­
веннэ IофшIэнышхори ыгъэцакIэщтыгъ, иадыгэ лъэпкъ игумэкIи игушIуагъуи зэхишIэщтыгъ. Щытхъум паеп ащ фэдизэу зыкIэулэущтыгъэр, илъэпкъ щыIэ­кIэшIу ыгъотыным пай. ТхакIор псаузэ, адыгэ литературэм иклассикэу алъытагъ, джащ фэдэу, Темыр КавказымкIэ апэрэу, СССР-м и Къэралыгъо шIухьафтын илауреат хъугъэ, икъэлэмыпэ къы­чIэкIыгъэ произведениехэм апаекIэ къэралыгъо шIухьафтыныбэ къыфагъэшъошагъ, лъэпкъым анахь икIасэу, ыгъашIоу къырыкIорэ тхакIу Тембот.


Уахътэр къэмыуцоу мачъэ, къэхъугъэр мэлIэжьы хабзэ, ау ишIушIэгъэ иныкIэ тарихъ шIэжьым зыцIэ къыха­нэрэр насыпышIу — КIэрэщэ Тембот илъэпкъ илъэпIэ цIыф. ШIоу ылэжьыгъэр адыгэхэм гушъхьэгъомылэ ин афэхъу. ТхэкIошхом игъэшIэ ыкIи итворческэ гъогу зэгъэфагъэу къизыIотыкIырэ КIэрэщэ Тембот илитературнэ музей ипчъэхэр зэIухыгъэх, ар цIыфкIуапI — еджакIохэр, студентхэр, тикъалэ хьакIэу къакIохэрэр щызэблэкIых, лъэпкъым къыхэкIыгъэ тхэкIошхом ягуапэу зыфагъэнэIуасэ, адыгэхэр, ахэм яшэн-ха­бзэ­хэр ыкIи ежь КIэрэщэ Тембот итворчест­вэ нахь ашIэ мэхъу. Къызыхъугъэ мафэр зыкIи ащыгъупшэрэп, агъэлъапIэ.
Мамырыкъо Нуриет.