Хьэ гъорыкIохэм ягугъу бэрэ къэтэшIы нахь мышIэми, зэшIохыгъэ мы­хъугъэ Iофышхоу непэ обществэм ыпашъхьэ итхэм ар ащыщ. Сыда пIомэ ахэр цIыфхэмкIэ щынагъох, анахьэу сабыйхэмкIэ.

Шъыпкъэ, зэкIэми хьэхэр тикIасэх ахэр шъхьарыкIоу гъо­гум къытемыхьэфэхэ. Илъэс къэс хьэ гъорыкIохэр къызэцэкъагъэхэм япчъагъэ хэхъо. Мыекъуапэ щыпсэухэрэм мы гумэкIыгъор зы илъэсэп зяIэр, мы мафэхэми ар анахь шъхьа­Iэхэм ащыщ.
Хьэ гъорыкIо купхэр урамхэм бэу атетых. Ахэм япчъагъэ зыфэдизыр къыIонэу зыми ышIэрэп. Ау уицыхьэ телъэу къэпIон плъэкIыщт ­илъэс къэс ахэм зэрахахъорэр, ащ дакIоу мы Iофыгъом ыгъэгу­мэкIырэ къэлэдэсхэм япчъагъи къыщыкIэрэп.
Арэу щытми, къэлэдэсхэр тIоу гощыгъэх: зыхэм а хьэхэр щынагъохэу алъытэрэп, къагъэгъу­нэх, адрэхэм ахэр гъэкIоды­гъэнхэ фаеу алъытэ. Мы Iофыгъом Къэралыгъо Думэм щытегущыIагъэх.
Шъугу къэдгъэкIыжьын, мы илъэсым мэзаем Мыекъуапэ щыщ бзылъфыгъитIумэ хьэ гъо­рыкIохэр къазэратебэнагъэхэм фэгъэхьыгъэ видео социальнэ хъытыухэм къащекIокIыгъагъ. Ащыгъум Урысыем и Следственнэ комитет ипащэу Александр Бастрыкиным мы лъэныкъомкIэ зэхэфын уплъэкIунхэр ашIынхэу къафигъэпытагъ.
Гъэтхапэм и 28-м Краснодар дэт сымэджэщым Адыгеим щыщ бзылъфыгъэу хьэр къызэцэ-­
къа­гъэр чIэфагъ. Унэм щаIыгъ ов­чаркэм бзылъфыгъэм ынэгу кIэлъэныкъо гуишхыкIыгъ, ащ пэуцужьызэ зытефэм, ышхужъ зэхэт ыкъутагъ. ЯтIонэрэ ма­фэм, гъэтхапэм и 29-м социаль­нэ хъытыум инэкIубгъохэм сурэт къарыхьагъ ыкIи ащ кIэтхэ­гъагъ къутырэу Садовэм чип зыхэ­лъыгъэ хьэр щаукIи, псым ха­дзэжьыгъэу. Мыщ фэдэ шIыкIэм­кIэ республикэм щыпсэухэрэр къыкIэлъэIугъэх хьэ гъорыкIохэр лъэпсэкIодэу агъэкIодынхэу.
Мыщ къыкIэлъыкIоу псэу­шъхьэхэр къэзыгъэгъунэхэрэм Урысыем и Президент лъэIукIэ зыфагъэзагъ бысым зимыIэ псэушъхьэхэм афэгъэхьыгъэ уна­шъор амыгъэлъэшынэу. Ахэм зэралъытэрэмкIэ, мы Iофыр гу­мэкIыгъошхоу щыт, ар зила­жьэу алъытэрэр псэушъхьэр зиехэр ары, хьэ гъорыкIохэм ащыщыбэхэр цIыфхэм къычIа­дзыжьыгъэх, зыпари алъымып­лъэу гъогум къытыратIупщыхьэх.
Мы гумэкIыгъом изэшIохын фэгъэхьыгъэу Урысыем и Следственнэ комитет ишIошI Къэ­ралыгъо Думэм рихьылIагъ. Ащ къызэрэщиIорэмкIэ, «хьэ гъоры­кIохэр къаубытынхэр, агъэхъу­жьынхэр, стерилизацие ашIыныр ыкIи чип ахагъэуцоныр, нэужым атIупщыжьынхэр» — цIыфхэмкIэ ахэр щынэгъончъэу щытын­хэмкIэ уицыхьэ атебгъэлъынэу щытэп. Мыщ фэгъэхьыгъэу игъоу алъэгъурэ Iофыгъоу Къэ­ралыгъо Думэм къырахьылIа­гъэхэмкIэ унашъом ипроект аштагъ, ащ къыщеIо шъхьэ­егъэзыпIэ зимыIэ псэу­шъ­хьэхэм зэрадэзекIощтхэр шъо­лъырхэм ежьхэм къагъэнэфэнэу.
Шъолъыр общественнэ ор­ганизациеу «Центр развития гражданских инициатив «Со­действие» зыфиIорэм ипащэу Наталья Макарян къызэриIо­рэмкIэ, АдыгеимкIэ мы Iофыр хьалэ-балыкъышхоу щыт. Унашъор ­аштагъ нахь мышIэми, джырэ нэс мыщ тегущыIэх. Зы лъэныкъом шапхъэу щыIэр шIомакI, адрэ лъэныкъор хьэ гъорыкIохэм ащыухъумэгъэнхэм къыкIэлъэIу, ащкIэ хэбзэгъэуцугъэм дырагъаштэрэп. Хьэ гъорыкIохэм япчъагъэ илъэс къэс хэхъо. НахьыбэрэмкIэ ахэр кIэлэцIыкIу джэгупIэхэм, псэу­пIэхэм, паркхэм, сатыушIыпIэ­хэм ащыплъэгъущтых, ащ къы­хэкIэу цIыфхэр бырсыр хэтых. Псэушъхьэ­хэм япчъагъэ агъэ­кIодыныр бэмэ къыхахы.
Ау ар хэкIыпIэу алъытэрэп. Хьэ гъорыкIохэр щаIыгъынхэу шъхьэегъэзыпIэ Адыгеим икъоу иIэп, ар лъапIэу къекIы. Унэе шъхьэегъэзыпIэхэр щыIэх нахь мышIэми, ахэм ачIэсыр чIэфэ­жьырэп.
АР-м ветеринариемкIэ и Гъэ­IорышIапIэ ипащэу Къушъхьэ Анзор къызэрэтиIуагъэмкIэ, хьэ гъорыкIохэу Мые­къуа­пэ иурам­хэм атетхэм яIоф непэ къинэу щыт.
— IофшIэныр зэрифэ­шъуашэу гъэпсыгъэным фэшI ащ пэIухьащт мылъкур АР-м ибюджет къыхагъэкIынышъ, чIыпIэ бюджетым фатIупщынэу хэбзэ­гъэуцугъэм къегъэнафэ. Ащ къызэрэщиIорэмкIэ, псэу­шъхьэр къэуубытын, стерилизацие ыкIи вакцинацие пшIыныр, нэужым зыщы­псэущтыгъэ чIыпIэм пщэ­жьыныр ары. Мы хэбзэгъэу­цугъэм зэхъокIыныгъэу фа­шIыгъэхэм къакIэлъыкIоу псэушъхьэхэм, хьэхэм япчъа­гъэу къэтыубытырэм елъы­тыгъэу ахэм атекIодэщт мылъкур ГъэIорышIапIэм къыфатIупщы. Нэужым муниципалитетхэм зэзэгъы­ныгъэ зэрадэтшIыгъэм те­тэу илъэсым икъихьагъухэм адэжь хьэхэр къаубытынхэмкIэ, стерилизацие ашIынымкIэ ыкIи чип ахагъэу­цонымкIэ ахэм зэнэкъокъу ащызэхащэ. МыщкIэ те­кIоныгъэ къыдэзыхыгъэхэм зэ­зэгъыныгъэм тетэу мы IофшIэнхэр зэшIохыгъэнхэм фэшI мылъкур афа­тIупщы. Нэужым IофшIэнэу агъэцэкIагъэхэм мэзищ пэпчъ тащагъэгъуазэ, зэзэгъыныгъэм иактхэр къытахьылIэжьых, — къы­Iуагъ Къушъхьэ Анзор.
ГъэIорышIапIэм ипащэ тызэ­рэщигъэгъозагъэмкIэ, хьэ гъорыкIохэм афэгъэхьыгъэ федеральнэ хэбзэгъэуцугъэу аштагъэм къызэригъэнафэрэмкIэ, хьэ гъорыкIор къаубытын, вак­цинэ халъхьан, стерилизацие ашIын, чип палъхьанышъ, къызыщаубытыгъэ чIыпIэм ащэжьын фае. ШэпхъакIэхэм къызэрэ­да­лъытэрэмкIэ, къаубытыгъэ хьэ­хэм IыгъыпIэм карантин ща­хьыщт, нэужым шIоигъоныгъэ зиIэм ратыщт, зыпари фэмыемэ, къызыщаубытыгъэ чIыпIэм ащэ­жьыщт.
Псэушъхьэхэм апае «ГороДог» ыцIэу АР-м шъхьэегъэзыпIэу зы ит, ар Теуцожь районым икъутырэу Городскоим дэт. Зэ­кIэмкIи ар шъхьи 180-мэ ате­гъэпсыхьагъ. 2024-рэ илъэсым изэфэхьысыжьхэмкIэ, хьэ гъорыкIо 1934-рэ къаубытыгъ, ахэр стерилизацие ашIыгъ, вакцинэ ахалъхьагъ, чип ахагъэуцуагъ. Ахэм яфэIо-фашIэхэр агъэцэ­кIэфэ мэфэ 23-рэ шъхьэегъэзы­пIэм щаIыгъых, нэужым ахэр гъогум къытыратIупщыхьэх ыкIи нэмыкIхэр къаубытыхэшъ, ащ ащэх.
«Мыекъуапэ ипсэушъхьэ гъо­рыкIохэр» зыфиIорэ волонтер купым хэтхэм къызэраIорэмкIэ, мы гумэкIыгъом къэлэдэсхэм ялажьи хэлъ. Сыда пIомэ а псэушъхьэхэм янахьыбэр ахэм къычIадзыжьыгъ. Бэрэ къыхэкIы цIыфым илажьэкIэ хьэхэм ыкIи чэтыухэм утынхэр, фыкъуагъэ­хэр атыращэхэу. КIымэфэ чъы­Iэхэр къызежьэрэм къыщыублагъэу хьэхэу къычIадзыжьыгъэ­хэр тучан чIэхьагъухэм, чIыунэхэм ачIэсых. Псэушъхьэхэм псэ апыт, ахэм зэхашIэ яI ыкIи узымрэ хьазабымрэ ащэчы. Ахэр къаухъумэнхэр япшъэрылъ. Волонтерхэр мэгугъэх шъолъыр пащэхэм мы Iофыгъом анаIэ тырадзэнэу, гумэкIыгъохэр дагъэзыжьынхэу.
Къалэм стерилизацие щып­шIын хъумэ, лъапIэу къыдэкIы, сомэ мини 10-м кIахьэ, ар зэ­кIэми афызэшIокIырэп.
Ащ къы­хэкIэу хьэхэр цIыфхэм ­къы­чIадзыжьых, гъогум къытыратIупщыхьэх. Бэрэ къыхэкIы транспорт уцупIэхэм, тучан чIэхьагъухэм, бэдзэр Iупэм адэжьхэм хьэжъущыр цIыкIухэр тхылъыпIэ къэмланэхэм адэсхэу къыIуагъанэхэу. Джарэущтэу хьэ гъорыкIохэм япчъагъэ на­хьыбэ мэхъу.
КъэIогъэн фае, хьэ гъорыкIоу гъогумэ ателъхэр зэфэшъхьафых, ахэм ахэтых зэрар къыозымы­хынхэри, ау къыптебэнэн, къыо­цэкъэн зылъэкIыщтхэри макIэп. Зыми имыеу гъогум тет хьэм ышIэщтыр къэшIэгъуае. ЗэкIэмэ анахь шъхьаIэр шъхьэегъэзыпIэ­хэр шIыгъэнхэр ыкIи псэушъхьэ­хэм екIолIакIэу афытиIэр на­хьышIум ылъэныкъокIэ зэблэхъу­гъэныр ары. Арэущтэу зыхъурэм, гумэкIыгъори щыгъэ­зыягъэ хъущт, къычIадзыжьырэ псэушъхьэхэри нахь макIэ хъу­щтых.
КIАРЭ Фатим.