Хэгъэгу зэошхом илъэхъан Тэхъутэмыкъуае щыщхэу Мэзэхъу лIакъом икIэлэ пIугъэхэу зэкIэмкIи нэбгырэ ­29-рэ зэуапIэм Iухьэгъагъ. Гукъау нахь мышIэми, псаоу къэзыгъэзэжьыгъэр нэбгырэ 11 ныIэп.

Джащ фэдэу Мэзэхъу Мухьаджыррэ Амдэхъанрэ яунагъо щыщэу нэбгырищ заом кIогъагъэ. Унагъом ышъхьэрэ ыкъохэу Аминрэ Аслъанрэ. Псаоу къэзыгъэзэжьыгъэр Амин.
Мэзэхъу зэшъхьэгъусэхэр колхозэу «Бжъэдыгъу шъхьафит» зыфиIорэм апэ хэхьагъэхэм ащыщыгъэх. ЛэжьэкIоу ащ хэтыгъэхэм афэдэу мэфэ реным колхоз губгъохэм ащылажьэщтыгъэх. Уахътэ тешIагъэу Мухьаджыр кооператив тучаным Iоф щишIэнэу Iуагъэхьагъ, 1940-рэ илъэсым иублапIэ тучаным къыIукIыжьи чылэ парикмахерэу хъугъэ. Зэшъхьэгъу­сэхэм кIэлищырэ зы пшъашъэрэ зэдапIугъ.

Ясабыйхэм шъыпкъагъэ ахэлъэу апIунхэм ахэр кIэхъопсыщтыгъэх. Къо нахьыжъэу Амин гурыт еджапIэр къызеухым, дзэм къулыкъу щихьынэу кIуагъэ. Ащ къыкIэлъыкIохэрэр гурыт еджапIэм джыри щеджэщтыгъэх. Амин офицер курсхэр къыухынэу Орджоникидзе агъэкIуагъ. Фин заор къызежьэм, ныр гумэкIым зэлъиштагъ ыкIи бзылъфыгъэм ыгу къыгъэпцIагъэп – ыкъо ТыгъэкъохьэпIэ Украинэм агъэкIуагъ. Заом ифэмэ-бжьымэхэр къызшъхьарыхьэгъэ шъолъырым лейтенант ныбжьыкIэр ихьанэу хъугъэ.
Амдэхъан ыкъо лъэшэу фэгумэкIыщтыгъ, тхьамыкIагъом щиухъумэнэу Тхьэм елъэIущтыгъ. Аукъодыеу ныр гумэкIыщтыгъэп. Бэ темышIэу заор къежьагъ.

Мэкъуогъум и 23-м апэрэ заоу Черновцы щыкIуагъэм Амин Iухьагъ. УIэшыгъэу къежьэгъэ пыим тидзэкIолIхэр пэуцушъугъэхэп, зэкIэкIонхэу хъугъэ. Винницэ пэблагъэу Аминэ къауIагъ. Кисловодскэ IэзапIэм ащагъ. Зызэте­уцожьым, Мэзэхъу Аминэ Карельскэ фронтым агъэкIуагъ. Ащи шъобжхэр щыфэхъугъэх, джыри госпиталым чIэфагъ.
1942-рэ илъэсым имэкъуогъу мазэ Сталинград фронтым Мэзэхъу Амин щызэуагъ. Танковэ бригадэм иротэ ипэщагъ. МэзиплIырэ зыфэдэ къэмыхъу­гъэ зэошхом имашIо хэтыгъ, хьадэгъум ынэгу пчъагъэрэ чIэплъагъ. Нэужым Апэрэ Прибалтийскэ фронтым Iухьагъ. Ащ ышыпхъу къыфитхыгъэ письмэм ихьатыркIэ, илъэс 48-рэ зыныбжьыгъэ ятэ заом зэрэкIуагъэр ышIэнэу хъугъэ. Хэгъэгум ишъхьафитыныгъэ фэбанэзэ, 1943-рэ илъэсым имэзэе мазэ ар фэхыгъэ.
ДзэкIолIым къулыкъур зэпымыоу ыхьыщтыгъ, Белоруссиемрэ Литвамрэ шъхьафит зышIыжьыгъэ дзэм хэтэу илIыгъэшIапIэ лъигъэкIуатэщтыгъ.
ТекIоныгъэр къыздахым, Кенигсберг къулыкъур щихьыщтыгъ.
— ЖъоныгъуакIэм и 9-м сигъусэгъэ ординарцэ ныбжьыкIэу автоматым рыоныр тэрэзэу зымышIэщтыгъэр унэм илъэти, автоматкIэ оу фежьагъ. Къэхъу­гъэр тымышIэу тыкъызэрэгъэбырсырыгъ. Ежьыр гушIом зэрихьэу мэкуо: «Тате­кIуагъ! Заор аухыгъ!» ПриемникымкIэ зэхихыгъэ къэбарым джащ тетэу ащ тыщигъэгъозагъ. Заор зэрэтыухыгъэр джары сшIэнэу зэрэхъугъэр, — ыгу къэкIыжьыщтыгъ Амин.
Идзэ шъуашэ бгъэхалъхьэхэр тефэжьыщтыгъэхэп. Апэрэр — «За отвагу», Витебскэ ишъхьафитыныгъэ зэрэфэзэуа­гъэм пае къыфагъэшъошагъ. Жъогъо Плъыжьым иапэрэ ордени ары къызщыратыгъагъэри. Орденищ зэкIэмкIи иIагъэр. Хэгъэгу зэошхом иорденэу я III-рэ шъуашэ зиIэр Литва къыщыратыгъагъ. ДзэкIолIыр зэрысыгъэ танкым къыкIэнэгъагъ. Ащ емылъытыгъэу, пыим пэуцужьыгъэх. Бгъэхалъхьэр зэпэуцур зыщыкIогъэ шъофым къыщыратыжьы­гъагъ.
Амин ышэу Аслъан 1943-рэ илъэсыр ары фронтым зыIухьэгъагъэр. 1944-рэ илъэсым Полтавскэ хэкум икъэбар амышIэу щыкIодыгъ. ЛIакъом щыщхэр пчъагъэрэ кIэупчIагъэх нахь мышIэми, дзэкIолIым къырыкIуагъэмкIэ джэуап къаратыжьышъугъэп.
ЫшынахьыкIэу Аслъанбэч дзэ училищыр къызеухым, танковэ ыкIи ракетнэ дзэхэм къулыкъу ащихьыгъ, автокъулыкъум ипэщагъ. Краснодар краим и Павловскэ район идзэ комиссарэу илъэс заулэрэ Iоф ышIагъ. Подполковник званиер иIэу дзэм хэкIыжьыгъ.
Амдэхъан 1967-рэ илъэсым идунай ыхъожьыгъ. Иаужырэ мафэхэм анэс ыкъоу Аслъан къэкIожьыным игугъапIэ ащ зыдиIыгъыгъ.

Заом къызекIыжьым, Амин IофшIэпIэ зэфэшъхьафхэм аIутыгъ. Заом къыщыратыгъэ бгъэхалъхьэхэм ямызакъоу, ыпкъышъол шъобжхэр фэзышIыгъэ щэхэр ащ къыхэнэгъагъэх. Дивизионым икомандирэу, Тарту иуниверситет идзэ кафедрэ икIэлэегъаджэу ащ Iоф ышIагъ, бронетанковэ ыкIи моторизированнэ дзэхэм я Академиеу Сталиным ыцIэ зыхьыщтыгъэр къыухыжьыгъагъ.
1965-рэ илъэсым дзэм къыхэкIыжьыгъагъ. Полковник званиер иIэу Хэ­гъэгу зэошхом иорденэу а I-рэ шъуашэ зиIэр къыфагъэшъошэгъагъ. Зэо ужыми зэуа­пIэм щыфэхъугъэ уIагъэхэм Амин агъэ­гумэкIыщтыгъ, 2001-рэ илъэсым Краснодар дэтыгъэ госпиталым авиабомбэм икъутафэхэу ыпкъышъол къыхэнэгъагъэ­хэр щыхахыжьыгъагъэх. Ащ емылъытыгъэу, къалэм дэкIыти илIэкъо унэ зыдэщыIэ Тэхъутэмыкъуае ар бэрэ кIощ­тыгъ. Илъэс 83-рэ ыныбжьэу хатэр ылэжьыныр, чъыгхэм апэупхъухьаныр икIэсагъ.
Мэзэхъу Амини идунай ыхъожьыгъ. Зэшыхэм заом щызэрахьэгъэ лIыхъужъныгъэм инэпэеплъэу, чылэдэсхэр афэразэхэу Тэхъутэмыкъуае изы урам Мэзэхъу зэшыхэм ацIэ фаусыгъ.
АкIэгъу Разиет.
Тэхъутэмыкъуай.