Медицинэм иIофышIэхэр джаущтэу еджэх шъоущыгъу узым.

А узым пэуцужьыгъэным и Дунэе мафэ илъэс къэс хагъэунэфыкIы, ащ фэдэ мафэ мэфэпчъым зэрэщыгъэнэфагъэм къеушыхьаты гумэкIыгъошхоу ар зэрэщытыр, ащ фэгъэхьыгъэу цIыфхэм нахьыбэ ягъэшIэгъэн зэрэфаер. Тэ тигъэзети а мафэм ехъулIэу къихьэрэ тхыгъэхэм узым епхыгъэ шIэныгъэ къа­хэпхынэу щыт. Ахэм джыри къахэдгъа­хъомэ лые мыхъунэу къытщэхъу.
Непэ зигугъу къэтшIы тшIоигъор узыр къызыхэкIырэр ары. АщкIэ IэубытыпIэ тшIыгъэх медицинэ учреждение зэфэшъ­хьафхэм ащылэжьэрэ эндокринологхэм яIофшIагъэу къыхаутыгъэхэр.
Шъоущыгъу узыр — лъым хэлъ глюкозэр (шъоущыгъур) зыфэдизым пкъы­шъолыр «лъыплъэн» ымылъэкIыныр, ар «ымыгъэIорышIэшъуныр» ары.
Шъоущыгъур пкъышъолым кIуачIэ иIэным икъэкIопIэ шъхьаI. Гъомылэпхъэ зэфэшъхьафэу тшхырэр шъоущыгъум нэсэу зэхэтэкъушъ, зэхэкIышъ, ар лъым хэхьэ, пкъышъолым иклеткэхэм, нэзэхэт­хэм (ткани) анэсы, ахэм шхын афэхъу. Ау пкъышъолым а шхыныр — шъоущыгъур икъоу, тэрэзэу ымыштэ, ымыгъэфедэ зыхъукIэ, ар зэIокIэ, шапхъэхэм ашIокIэу мэхъу ыкIи щэхэпсым хэхьэ.
Лъым шъоущыгъоу хэлъыр зыфэдизыр зэлъытыгъэр пкъышъолым ежь-ежьырэу инсулин къышIын ыкIи ыгъэфедэн зэри­лъэкIырэр ары. Инсулиныр — гормон, ар нэгъучIэгъ железам къеты ыкIи шъоу­щыгъур пкъышъолым тэрэзэу пкъырыхьаным, шапхъэхэм ар атетыным фэгъэ­загъ.
Специалистхэм къызэрэхагъэщырэмкIэ, шъоущыгъу узыр зыгъэхъужьырэ Iэзэгъу уц джыри щымыIэми, лъым шъоущыгъоу хэлъыр зыфэдизым улъыплъэн, шапхъэм ар шIомыкIыным уфэсакъын плъэкIыщт. Ащ пае тэрэзэу ушхэн, физическэу пкъы­шъолыр бгъэулэун, ищыкIагъэу врач­хэм алъытагъэмэ, Iэзэгъу уцхэр бгъэфе­дэнхэ фае.
ЗэкIэми ашIэ шъоушыгъу узыр пчъагъэу зэрэзэтефыгъэр. Анахь шъхьаIэхэр а 1-рэ ыкIи я 2-рэ гъэпсыкIэ зиIэхэр ары, ахэр нахьыбэу къяузых.
А 1-рэ гъэпсыкIэ зиIэ шъоущыгъу узыр цIыфым къеузынэу зыхъурэр пкъышъолым инсулиныр къымышIы, къымыгъэхьа­зыры е ар макIэ зыхъукIэ ары. Джа­щы­гъум сымаджэм мафэ къэс инсулин зыхилъхьан, ащ егъашIэм «тесын» фаеу мэхъу, ежь ыпкъышъол ар къыритырэпышъ. Ар къызыхэкIэу медицинэ шIэныгъэм ыгъэунэфыгъэр нэгъучIэгъ железам ибета-клеткэхэр зэрэкIодыхэрэр ары. Ахэр кIодынхэм ылъапс пкъышъолым иклеткэхэр ежь-ежьырэу «зэрэзэрэукIы­жьыхэрэр». Ащ фэдэм «аутоиммунный процесс» раIо, цIыфым ииммуннэ системэ зэхъокIыныгъэ фэхъу, нэужым ащ шъоущыгъу узыр къыкIэлъэкIо.
Я 2-рэ гъэпсыкIэ зиIэ шъоущыгъу узыр ыпэрэм зэрэтекIырэр пкъышъолым ищыкIэгъэ инсулиныр къышIын зэрилъэкIырэр, ау клеткэхэм ар аштэн амалэу яIэр зэрэзэщыкъорэр ары. Ащ тетэу клеткэхэм амыгъэфедэрэ шъоущыгъур лъым щызэIокIэ, шапхъэхэм ашIокIэу ащ хэлъ мэхъу. Уахътэ тешIэ къэс пкъышъолым инсулинэу къыгъэхьазырырэр нахь макIэ мэхъу, ар (пкъышъолыр) ащ щыкIэу ­еублэ. Арэущтэу охътэ шIукIае тешIэн ылъэ­кIыщт, цIыфми ар иуз хъугъэми къымы­шIэу. Гуцафэ озыгъэшIын фэе нэшанэу специа­листхэм къыхагъэщыхэрэр: шIэхэу упшъы хъуныр, кIышъор гъушъэныр ыкIи хъупс­кIыныр, Iашъхьэхэр е лъашъхьэхэр утэб­жьэнхэр, зэпахырэ узхэр бэрэ къыоу­тэкIынхэр, нэхэм зэралъэгъурэм къыщыкIэныр, уIагъэхэр бэрэ мыхъужьхэу пылъынхэр, мэлакIэ ыкIи псыфалIэ на­хьыбэрэ улIэу уублэныр.
Специалистхэм къызэрэхагъэщырэмкIэ, я 2-рэ гъэпсыкIэ зиIэ шъоущыгъу узыр къызыхэкIырэр гъэнэфагъэу ашIэрэп, ау нахьыбэрэ ар къызэузыхэрэр агъэунэфыгъ. Ахэр: зыныбжь илъэс 40-м ехъугъэхэр, пщэрыщэхэр, зилъыдэкIуае инхэр, гумэкIыгъошхо зыпэкIэкIыгъэхэр, зиIа­хьылхэм а узыр яIагъэу щытхэр, бзылъфыгъэу сабый зыхэфагъэхэм ащыщхэр, килограмми 4-м ехъу къэзыщэчырэ сабый къызыфэхъугъэхэр.
Шъоущыгъу уз цIыфым иIэмэ псынкIэу агъэунэфын алъэкIы. Ащ пае ренэу зябгъэуплъэкIун фае, уз мэхъэджэ «бзаком» зыкъымыгъэлъагъозэ, гумэкIыгъохэр къыпфихьынхэ ылъэкIыщт.
Псауныгъэ Тхьэм къышъует!
Зыгъэхьазырыгъэр
ЖакIэмыкъо Аминэт.