Адыгеим иминистрэхэм я Кабинет иIэгъэ зичэзыу зэхэсыгъом зыщахэплъэгъэ Iофыгъохэм ащыщыгъэх къыдэгъэкIыжьыным шIуагъэу къытырэм хэгъэхъогъэныр, чIыгулэжьхэм IэпыIэгъу ятыгъэныр, ныбжьыкIэхэм япхыгъэ Iофыгъохэр. КъумпIыл Мурат пшъэрылъ зэрэфишIыгъэм тетэу Iофтхьабзэр зэрищагъ АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэу КIэрэщэ Анзаур.

ЭкономикэмкIэ IофышIэхэр гъэхьазырыгъэнхэр
Республикэм мэкъу-мэщымкIэ иминист­рэу Къуанэ Анзаур ипсалъэ зыфэгъэхьыгъагъэр илъэсыбэрэ къэкIыхэрэр респуб­ликэм щыгъэтIысхьэгъэнхэмкIэ Iофтхьаб­зэхэм язэшIохын зэрэкIорэр ары. Министрэм къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, чъыгхатэхэм зягъэушъомбгъугъэныр, цумпэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэр къэгъэкIыгъэнхэр республикэм имэкъу-мэщкIэ анахь мэхьанэ зэратыхэрэм ащыщых. Непэ ­Адыгеим ичIыгу гектар мини 4,2-рэ фэдиз чъыгхатэхэм аубыты, ахэм ащыщэу псынкIэу хэхъоныгъэ зышIырэ чъыг­хатэхэр гектар мини 2 мэхъух.
Республикэ программэу «Мэкъу-­мэщым хэхъоныгъэ егъэшIыгъэныр ыкIи мэкъумэщ продукциер, гъомылапхъэр тэрэзэу, пэрыохъу щымыIэу IугъэкIыгъэн­хэр» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу илъэсыбэрэ къэкIыхэрэр халъхьэх ыкIи а лъэныкъомкIэ IэпыIэгъу афэхъух. IэпыIэгъум илъэныкъохэм ахэхьэх чъыгхатэхэм ягъэтIысхьанкIэ субсидиехэр, илъэсыбэрэ къэкIыхэрэм ящыкIагъэхэр яшIылIэгъэнхэм къыдалъытэрэ Iофтхьабзэхэр зэшIохыгъэнхэр, пхъэ­шъхьэ-мышъхьэхэр зыщаIыгъыщтхэр гъэпсыгъэн­хэр ыкIи фэгъэкIотэныгъэ зыхэлъ чIыфэхэр ятыгъэнхэр.
Мыгъэ илъэсыбэрэ къэкIыхэрэр гектар 400-мэ ащыхалъхьанхэу ары, а гухэлъхэм апэIуагъэхьанэу сомэ миллион 296,2-рэ къыхагъэкIыгъ. Ащ нэмыкIэу илъэси 3-м къыкIоцI илъэс къэс сомэ миллиони 100 пэIуагъахьэзэ ашIыщт АР-м исоциальнэ-­экономикэ хэхъоныгъэ и Унэе программэ тегъэпсыхьагъэу цумпэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэр къэгъэкIыгъэнхэм.
Зэхэсыгъом къыщаIэтыгъэ Iофыгъохэм зыкIэ ащыщыгъ чIыгухэу агъэшъокIыхэрэр нахьыбэ шIыгъэнхэр. Къуанэ Анзаур къызэриIуагъэмкIэ, республикэм непэ гектар мин 12 щагъэшъокIы. Мы илъэсым рахъухьагъ гектар 600-кIэ ар нахьыбэ ашIынэу, илъэсэу къихьащтым джыри гектар 600 ащ хагъэхъонэу.

«КъыдэгъэкIыжьыным ипродукцие пэIухьэрэр нахьыбэ мэхъу зэпыт, ежь продукцием тырагъэкIодагъэр ыуасэ зэрэхахъорэм шъхьадэкIы. Джы пшъэ­рылъэу тиIэр лэжьыгъэу къэтхьыжьырэр нахьыбэ зэрэтшIырэм ишIуагъэкIэ а лъэныкъом къыхьырэ федэм джыри нахь хэгъэхъогъэныр ары. ЧIыгулэжьхэм агурыжъугъаIу мелиорацием шIуагъэу пы­лъыр, къэралыгъо IэпыIэгъум ипрограммэхэм ахэлэжьэнхэмкIи шъуишIуагъэ яжъугъэкI», — къыIуагъ АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэ.
Республикэм IофышIэхэу ищыкIагъэхэм атегъэпсыхьагъэу IофшIэн язытыхэрэм яеплъыкIэхэм ягъэунэфынкIэ зэфэхьысыжьэу ашIыгъэм епхыгъэу зэхэсыгъом къыщыгущыIагъ цIыфхэм IофшIэн ­ягъэгъотыгъэнымкIэ къэралыгъо къулыкъум и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм ипащэу Галина Цыганковар.
Лъэпкъ проектэу «IофышIэхэр» зыфиIорэм къыделъытэ апшъэрэ еджапIэхэм ыкIи гурыт сэнэхьат еджапIэхэм экономикэм ифэныкъоныгъэхэм ателъытагъэу IофышIэхэр къащыгъэхьазырыгъэнхэр. 2024-рэ илъэсым IофшIэн язытырэ нэбгырэ мин 1,7-м фэдизмэ яеплъыкIэхэр зэрагъэшIагъэх, къаIуагъэхэм атегъэ­псыхьагъэу илъэси 5 благъэхэм анаIэ нахь зытырагъэтын фаеу хъущтхэр агъэ­унэфыгъэх. ТапэкIэ илъэси 7-м къы­кIоцI зэшIуахыщтхэр рахъухьэхэзэ ашIыщт.
«Республикэм и ЛIышъхьэ анахьэу ынаIэ зытыригъэтыхэрэм ащыщ гъэсэныгъэм пэIуагъэхьэрэ бюджет мылъкур республикэм иэкономикэ ищыкIэгъэ IофышIэхэм ягъэхьазырын пэIуагъэхьан зэрэфаер. Инвестиционнэ проект инхэр пхырыщыгъэнхэмкIэ промышленнэ паркэу агъэпсырэми амалышIухэр къы­тыщтых. Гъэсэныгъэ-егъэджэн Iофымрэ производствэмрэ зэпхыныгъэ азыфагу илъын, студентхэри предприятиехэу нэужым зыщылэжьэщтхэри гъэунэфыгъэн фае. Еджэхэрэр лъэпкъ хъызмэтым хэщагъэ хъунхэ, тиреспубликэ ипредприятиехэм ахэр ащыгъэлэжьэгъэнхэ фае», — къыIуагъ АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэ.
АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ къызэритыгъэмкIэ, Iофы­шIэхэм ягъэхьазырынкIэ зэфэхьысыжьэу ашIыхэрэм къапкъырыкIыхэзэ, респуб­ликэм иорганизациехэу апшъэрэ ыкIи гурыт сэнэхьат гъэсэныгъэ зыщарагъэгъотыхэрэм аштэщтхэм япчъагъэ 159-кIэ нахьыбэ ашIынэу ары.
Гупчэхэм ягъэпсын фежьэщтых
Гурыт гъэсэныгъэ язытырэ организациехэм физкультурэ-спорт IофшIэныр ащызэхэщэгъэным ыкIи еджапIэхэм ащыIэ спорт клубхэм яIофшIэн агъэлъэ­шыным афэгъэхьыгъэу къэгущыIагъ АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ иминистрэ иапэрэ гуадзэу Пэрэныкъо Сусаннэ.
КIэлэцIыкIу-ныбжьыкIэ спортым хэхъо­ныгъэ ышIыным фытегъэпсыхьэгъэ шъо­лъыр программэу 2030-рэ илъэсым нэс телъытагъэр Адыгеим щыпхыращы. Ащ къыдыхэлъытагъэх физкультурэ-спорт Iофхьабзэхэм язэхэщэн, еджэпIэ спорт клубхэм яIофшIэн зэрифэшъуашэу гъэп­сыгъэныр, физическэ культурэм икIэлэегъаджэхэм ахъщэкIэ IэпыIэгъу афэхъу­гъэныр, нэмыкIхэри.
Физическэ культурэм иурокхэм ­ямызакъоу, республикэм иеджапIэхэм спорт секциехэр ыкIи кружокхэр яIэх. 2020-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу ­2023-м нэс гъэсэныгъэ тедзэм фытегъэпсыхьэгъэ чIыпIэ мини 4,8-рэ къызэIуахыгъ. 2015-рэ илъэсым къыщыублагъэу спорт клубхэр мэлажьэх. Ахэм яIофшIэн къыдыхэлъытагъэу блэкIыгъэ илъэс еджэ­гъум къэралыгъо зэнэкъокъу зэфэшъхьафхэм ямуниципальнэ ыкIи яшъолъыр едзыгъо­хэр рагъэкIокIыгъэх. 2015-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу комплексэу «IофшIэным ыкIи зыкъэухъумэжьыным сафэхьазыр» зыфиIорэм ишапхъэхэм ятын кIэлэцIыкIу ыкIи ныбжьыкIэ мин 78-м ехъу ­хэлэжьагъ.
Къоджэ еджапIэхэм яспорт инфраструктурэ игъэкIэжьын ыкIи ахэм язэтегъэпсыхьан лъагъэкIуатэ. Джырэ уахътэм ехъулIэу республикэм иеджапIэхэм яспортзалхэр зэкIэ агъэцэкIэжьыгъэх, спорт клуби 10-мэ ящыкIэгъэ Iэмэ-псымэхэр афащэфыгъэх.
— Адыгеим и ЛIышъхьэ пчъагъэрэ къыхигъэщыгъ социальнэ инфраструктурэу дгъэпсырэр цIыфхэм афэIорышIэн зэрэфаер. ТипсэупIэхэм спорт псэ­олъабэ ащыдгъэпсыгъ. Культурэм ипсэуалъэхэм яIофшIэн зэрэзэхащэрэм играфик тызэрэхэплъэжьыгъэм фэдэу спорт площадкэхэми, комплексхэми яIофшIэн тыкъекIуалIэмэ нахьышIу: цIыфхэм ящыкIагъэ хъумэ, зыгъэпсэфыгъо ыкIи мэфэкI мафэхэми, пчыхьэми ахэр лэжьэнхэ фае, — къыIуагъ КIэрэщэ Анзаур.
АР-м ныбжьыкIэ IофхэмкIэ и Комитет итхьаматэу Максим Галушкиным къэзэрэугъоигъэхэм нэрылъэгъу къафи­шIыгъ Адыгеим имуниципалитетхэм ныбжьыкIэ гупчэхэр ащыгъэпсыгъэнхэмкIэ гухэлъхэр. Программэм пшъэрылъэу иIэр ныбжьыкIэ политикэм ылъэныкъокIэ зыкI, джырэ уахътэм диштэрэ ыкIи шIуагъэ къэзытырэ инфраструктурэр гъэпсыгъэныр ары. Ащ ныбжьыкIэхэр зэрищэлIэщтых, ягухэлъхэр щыIэныгъэм щыпхыращынымкIэ, социальнэ мэхьанэ зиIэ проектхэм ахэлэжьэнхэмкIэ амалышIу къаритыщт.
Республикэм щызэхащагъ шъолъыр гупчэу «Адыгеим иныбжьыкIэхэр». «Движение Первых» зыфиIорэм ишъолъыр къутамэ зычIэтыщт псэуалъэр мы илъэ­сым къызэIуахынэу агъэнафэ. 2026-рэ илъэсым муниципальнэ ныбжьыкIэ гупчэхэр Теуцожь ыкIи Шэуджэн районхэм къарыуцощтых. Мыхэм япроектхэр Урысые зэнэкъокъоу «Шъолъырыр ныбжьыкIэхэм апай» зыфиIорэм щатекIуагъэх.
2027-рэ илъэсым мыщ фэдэ гупчэхэр Джэджэ районым ыкIи Мыекъуапэ къащызэIуахыщтых, 2028-м гъэсэныгъэм игупчэу «Зэкъошныгъэм» иIофшIэн ригъэжьэщт. 2029-рэ илъэсым ныбжьыкIэ гупчэхэр Тэхъутэмыкъое, Мыекъопэ ыкIи Кощхьэблэ районхэм, 2030-м Красногвардейскэ районым ыкIи Адыгэкъалэ ащыIэхэ хъущт.