КIэлэеджакIохэм шIэныгъэ куу ягъэгъотыгъэныр, щы­Iэ­ныгъэм игъогу занкIэ ты­ригъэхьанхэр ипшъэрылъ шъхьаIэу елъытэ 2025-рэ илъэсым Адыгеим икIэлэегъэджэ анахь дэгъу хъугъэ Сергей Коцур.

Сергей станицэу Джаджэм дэт гурыт еджапIэу N 3-м информатикэмкIэ кIэлэегъаджэу Iоф щешIэ. НыбжьыкI нахь мышIэми, исэнэхьаткIэ гъэ­хъагъэхэр ышIынхэу игъо ифагъ, апшъэ­рэ категорие иI, 2024-рэ илъэсым уры­сые проектэу «Кадровый резерв учителей информатики» зыфиIорэм ифи-
нал ихьагъ.
Илъэси 7-кIэ узэкIэIэбэжьымэ, Сергей кIэлэегъэджэ сэнэхьатым зыфигъэзагъ. 2021-рэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо университетым хьисапымкIэ ыкIи компьютер технологиехэмкIэ ифакультет къыухыгъ.
— Университетым иапэрэ курс джыри сисыгъ езгъэджэнхэу сызэрэфаер къызызгурэIом, курсым исхэм программированиемкIэ ыкIи задачэ къинхэр къашIынхэмкIэ садеIэщтыгъ. Гурыт еджа­пIэм сыкIонэу джыри исымыхъухьэзэ пэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу кIэлэеджа­кIохэм ыкIи студентхэм темэ къинхэр зэхафынхэмкIэ IэпыIэгъу сафэхъущтыгъ. 2018-рэ илъэсым ишышъхьэIу мазэ ыкIэм сикIэлэегъэджагъэу Елена Пономаренкэр къысфытеуи еджапIэм сыригъэ­блэгъагъ, ащ дэжьым университетым иящэнэрэ курс сыщеджэщтыгъ, еджэнымрэ IофшIэнымрэ зэдэсхьын слъэкIыщтмэ сымышIэу сыгумэкIыщтыгъ, ау егъэджэн сыхьатхэр зэкIэ зы мафэм къысфырагъэуцуагъэхэти, къин къыс­фэ­хъугъэп, — еIо Сергей.
КIэлэегъэджэ пэрытым гъогу псынкIэп къыкIугъэр. Апэрэ егъэджэн сыхьатыр я 11-рэ классым зэрэщитыгъагъэр дэгъоу ыгу къэкIыжьы. Чэщырэ конспект­хэр ытхыщтыгъэх, кIэлэеджакIохэм ашIо­гъэшIэгъонэу иIофшIэн зэрэзэхищэщтым пылъыгъ. Къыхихыгъэ гъогум зы мафи рыкIэгъожьыгъэп, ыгукIэ зыфэщэгъэ сэнэхьатыр зэригъотыгъэм рэгушхо.
— УиIофшIэн зэрифэшъуашэу огъэцакIэмэ къэзыгъэлъэгъощт закъор кIэлэ­еджакIохэр ары. Ахэр ашIогъэшIэгъонэу къыодэIухэ, урокыр шIу алъэгъу зыхъукIэ, ори уиIофшIэн зэрэхэбгъэхъощтым, гъэ­хъагъэхэр зэрэпшIыщтым уегупшысэ. КIэлэегъаджэр ригъаджэхэрэм щысэ афэхъунэу щыт, ащ пае ишIэныгъэхэм ренэу ахигъэхъон фае. Классым сызихьэкIэ, езгъаджэхэрэм сипредмет зэрашIэрэм сицыхьэ телъ. ЯшIошIхэр къыдэслъытэзэ, ежьхэм къызэрагурыIощт лъэныкъохэр къызфэзгъэфедэхэзэ Iоф адэсэшIэ. Ар къыздэхъуным пае джырэ щыIэныгъэм зыдезгъэштэным сыпылъ, — еIо кIэлэегъэджэ пэрытым.
— Сергей, кIэлэегъэджэ сэнэ­хьатым сыд нахь къинэу хэлъыр?
— Сэнэхьат пэпчъ узщыгушIони, угу зыщыхэкIыни уапэ къефэ. КIэлэеджа­кIохэм зэкIэми о узэрэфаем фэдэу предметыр ашIэн алъэкIыщтэп. Сызыте­щыныхьэрэр кIэлэеджакIохэм урокыр агурысымыгъэIошъуныр ары. Ахэм ахэтых зипсауныгъэкIэ илэгъухэм акIэмыхьэхэрэри, еджэныр зимыкIасэхэри. Ащ къыхэкIыкIэ, екIолIэкIэ тэрэз къафэз­гъотыным, ар мыпсынкIэми, сыдэлажьэ.
Нэбгырэ пэпчъ шIэныгъэ амалэу иIэр зэфэшъхьаф, ар кIэлэегъаджэм къыгурыIон фае. ГущыIэм пае, кIэлэеджакIом информатикэр дэгъу дэдэу ымышIэрэми, ар къызIэкIигъэхьаным ишъыпкъэу зэ­рэдэлажьэрэр, мышъхьахэу гъэцэкIэ­жьынхэр зэришIырэр зыслъэгъукIэ, фэгъэкIотэн фэсшIэуи къыхэкIы. ЕджапIэр къызаухыкIэ аттестатым ышъо зи кIэупчIэжьыщтэп, щыIэныгъэм зэрэфэхьазырыр, игупшысакI, шъыпкъагъэу хэлъыр, ицIыфыгъ къалъэгъущтыр. Ар зы­щызгъэгъупшэрэп, предметыр зэрязгъа­шIэрэм дакIоу мы лъэныкъохэр сиегъэ­джэн сыхьатхэм апхырыщыгъэх.
КIэлэеджакIохэм сипредмет ашIогъэшIэгъонэу, урокым ыуж информационнэ технологиехэм атегущыIэнхэм е программированиер нахь дэгъоу зэрагъэшIэным пае къызычIанэхэкIэ, сырымыгушхон слъэкIырэп, гъогу тэрэз сызэрэтетыр ащ джыри зэ къеушыхьаты.
— Гурыт еджапIэр ори къы­зыуухыгъэр ащ фэдизэу бэшIагъэп. УкIэлэегъэджэ ныбжьыкIэныр сыд фэда? УиIофшIэн­кIэ щысэ зытепхынхэр уиIэха?
— Ебгъаджэхэрэмрэ орырэ илъэс заулэ нахь уазыфагу имылъы зыхъукIэ, псынкIэп. Апэрэ урокым лъэшэу сыгу­мэкIыщтыгъ, хэкIыпIэу згъотыгъэр ез­гъа­джэхэрэм сыряупчIэжьэгъуныр ары, ахэм цыхьэ къысфашIы ыкIи къысэдэIух. Ежьхэм абзэкIэ садэгущыIэзэ шIэныгъэ ясэгъэгъоты, темэ хьылъэхэр къагурыIонэу къафэсэIуатэх. КъасIомэ сшIоигъу, апэрэ гъэхъагъэхэри щыIэх. Я 9-рэ классыр къэзыухырэ нэбгырищымэ ушэтынымкIэ 5 къахьыгъ. ТиеджапIэ зэрэмыиным елъытыгъэу, ар къэгъэлъэ­гъон дэгъу.
Щысэ зытепхын кIэлэегъаджэхэм сырагъэджагъ ыкIи Iоф адэсэшIэ, ау физикэмкIэ сикIэлэегъэджагъэу Ирина Викленкэм иегъэджэн сыхьатхэр зэрэзэхищэщтыгъэр сыгу икIыжьырэп. Ащ иIофшIэкIагъэ джы сэ непэ къызфэсэгъэфедэжьы. Шъыпкъагъэ хэлъэу, кIэлэ­еджакIохэмкIэ пхъашэу щытыгъ.
Адыгеим икIэлэегъэджэ нахь дэгъу зэрэхъугъэм Сергей Коцур егъэгушхо. ЫгукIэ къыхихыгъэ сэнэхьатым епхыгъэ гъэхъагъэхэр ышIынхэм зэрэфэхьазырыр кIэлэегъэджэ ныбжьыкIэм къытиIуагъ. Непэрэ мафэм ар кIэлэегъэджэ къодыеп, 2022-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу информатизациемкIэ пащэм игуадз. 2021-рэ илъэсым къыщыублагъэу рес­пуб­ликэ естественнэ хьисап еджапIэм гъэсэныгъэ тедзэмкIэ икIэлэегъадж, IТ-клубым игупчэ егъэджэнхэр щызэхещэх. 2024-рэ илъэсым къыщегъэжьа­гъэу Урысыем информатикэмкIэ икIэлэегъа­джэхэм ярезерв хэт.
ДЕЛЭКЪО Анет.