Къэралыгъо программэу «Гъэсэныгъэр еджапIэхэм зэращызэхащэрэр гъэкIэ­жьыгъэныр» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу мы аужы­рэ илъэситIум гурыт еджэ­пIэ 20-мэ игъэкIотыгъэ гъэ­цэ­кIэжьынхэр ащы­кIуагъэх.

Мы илъэсым джыри еджэпIи 9 агъэ­кIэжьы. Ахэм ащыщэу 4-р — Мыекъуапэ, нэмыкIхэр республикэм ирайон зэфэшъхьафхэм адэтхэу игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр зищыкIэгъагъэхэр ары. АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ къызэритырэмкIэ, непэ ехъулIэу Мыекъуапэ дэтхэ гурыт еджапIэу N 2-м IофшIэнхэм япроцент 91-р, N 17-м — 52-рэ, N 11-м — 90-рэ, гурыт еджапIэу N 10-м хэт мастерскоеу агъэ­кIэжьырэм ипроцент 98-р агъэцэкIэжьыгъэх. Ахэм анэмыкIэу, Инэм дэт гурыт еджапIэу N 6-м IофшIэнхэм япроцент 95-р щызэшIуахыгъ, селоу Еленовскэм игурыт еджапIэу N 6-м — процент 74-рэ, селоу Натырбые — 72-рэ, къутырэу Прогрессым дэт гурыт еджа­пIэу N 5-м — 81-рэ, поселкэу Гончаркэм игурыт еджапIэу N 6-м — 76-рэ щагъэцэкIагъ.

Джэджэ районымкIэ игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр зыщыкIорэ гурыт еджа­пIэу N 5-м мы мафэхэм тыщыIагъ. Ащ ипащэу Елена Губаревам IофшIэныр зынагъэсыгъэр къытфиIотагъ.
Лъэпкъ проектэу «НыбжьыкIэхэмрэ кIэлэцIыкIухэмрэ» зыфиIорэм ифедеральнэ проектэу «АнахьышIоу щыIэр зэкIэ кIэлэцIыкIухэм апай» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу игъэкIотыгъэ гъэцэ­кIэжьынхэр мыщ щэкIох.
— Аужырэ шапхъэхэм адиштэрэ еджа­пIэхэм ащыщ тэри тыхъущт. Къэралыгъо программэм ишIуагъэкIэ гъэсэ­ныгъэм илъэныкъуакIэхэр тикIэлэеджа­кIохэм афызэIухыгъэщтых. Мы илъэ-
сыкIэ еджэгъум къыщегъэжьагъэу мэ­къумэщ классхэр къызэIутхыщтых. Ащ фытегъэпсыхьэгъэ лабораторнэ классхэр тиIэщтых. Гъэсэныгъэ тедзэм тапэкIэ нахь зедгъэушъомбгъущт. ШэпхъэшIу­хэм адиштэрэ Iэмэ-псымэхэр зычIэт классхэр тиIэщтых, ахэм ащыщ кIэлэеджакIохэм ягухэлъхэр къызыщыраIотыкIын ылъэ­кIыщт кабинетыр. Джащ фэдэу ыпэкIэ еджапIэм хэтыгъэ музеим нэмыкIэу хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьэрэ дзэ­кIолIхэм афэгъэхьыгъэу музей къызэIутхынэу тэгъэнафэ. Психологым, логопедым кабинет шъхьафхэр яIэщтых. Интерактивнэ доскэхэр, ноутбукыкIэхэр къытфащэщтых, — еIо еджапIэм ипащэ.

1984-рэ илъэсым къызэIуахыгъэгъэ еджапIэм игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр ищыкIэгъэ дэ­дагъэх, анахьэу фэбэрыкIуапIэ­хэм гумэкIыгъохэр къапыкIыщтыгъ, кIымафэм классхэр икъу фэдизэу фабэщтыгъэхэп. Мы илъэсым щылэ мазэм IофшIэнхэр аублагъэх. ЗэкIэмкIи сомэ миллион 80 ащ пэIухьанэу къа­тIупщыгъ, ащ нэмыкIэу еджапIэм чIэтыщт Iэмэ-псымэхэм, техни­кэм сомэ миллиони 10-м ехъу текIодагъ.
ИгъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэм къадыхэлъытагъэу унэм ыкIыби зэтырагъэпсыхьагъ. Ыпэ­рапшIэу канализациер, элек­тричествэр зэрыкIорэр, фэбапIэхэр зэблахъугъэх, батареехэр кIэу рагъэуцуагъэх, дэпкъхэр агъэкIэжьыгъ, шъхьангъупчъэхэр, пчъэхэр зэблахъугъэх, классхэм яджэхашъохэм линолеум, ко­ридорхэм, дэкIояпIэхэм плиткэ атыралъхьагъ.
Квадрат метрэ мини 3-м ехъурэ еджапIэр къэмышIэ­жьы­нэу зэтырагъэпсыхьагъ. ЗэкIэмкIи мыщ нэбгырэ 650-рэ чIэ­фэщт, ау джырэкIэ 160-рэ ще­джэрэр. Джащ фэдэу апэрэ къатым чIэхьэгъу шъхьаф иIэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ дыхэт. Ащ нэбгырэ 40 къекIуалIэ, ари зэтырагъэпсыхьажьы.
— Классхэр зэрэиным ишIуа­гъэкIэ ахэр тIо зыщызэтетыутыгъэхэр къыхэкIыгъэх, предметхэм яIэмэ-псымэхэр чIэтынхэу гъэпсыгъэщтых. ФизикэмкIэ, химиемкIэ кабинетхэр аужырэ шапхъэхэм адиштэщтых, партэ пэпчъ электричествэ, псы джы ещэлIэгъэщт. Джащ фэдэщтых тарихъымкIэ, биологиемкIэ, гео­графиемкIэ кабинетхэр, — еIо тигущыIэгъу.
ГъэцэкIэжьыным къыдыхэ­лъы­тагъэу актовэ залыри зэтырагъэпсыхьэ, ащ пэIухьанэу ахъщэ тедзэ къафатIупщыгъ. Спортивнэ залэу еджапIэм хэтыр илъэс заулэкIэ узэкIэIэбэжьымэ зэрагъэкIэжьыгъагъэм ыпкъ къикIыкIэ ащ еIэщтхэп, ау чIыунэм щагъэпсыгъэгъэ ятIонэрэ спортзалыр джы нахь зэтырагъэ­псы­хьащт.

IофшIэнхэр зыгъэцакIэрэр пшъэдэкIыжьэу иIэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэ зиIэ обществэу «ЮГ-Строй-Сервис» зыфиIорэр ары. Непэрэ мафэм ехъулIэу еджапIэм ыкIоцI IофшIэнхэм янахьыбэр щагъэцэкIэгъах, зэ­Iу­хыжьыныр ары къэнагъэр. Зэзэгъыныгъэу ашIыгъэмкIэ, шы­шъхьэIум и 15-м нэс еджапIэр хьазырынэу щыт, ау нахьыжьэу аухынэу агъэнафэ.
ДжырэкIэ IофшIэнхэр нахьыбэм щагур ары зыщыкIохэрэр. ЕджапIэр къызэрэшIыхьагъэр зэблахъу, Iупэм плиткэ тыра­дзэнэу аублэщт, ыкIыбкIэ Iуа­гъэчъыкIыщт. КIэлэцIыкIу Iыгъы­пIэм иджэгупIэхэр зэкIэ зэбла­хъущтых. Щагур къэнэфынэу ыкIи языгъэпсэфыгъо щагъэкIонэу зэтырагъэпсыхьащт.
ЕджапIэм тызэкIо мафэм Iэмэ-­псымэу чIэтыщтхэм якъэщэн аублагъэу партэхэр зэрыт апэрэ машинэшхор къыIухьэ­гъагъ. Зэтырагъэпсыхьэжьыгъэ еджапIэм Iоныгъом и 1-м ипчъэ­хэр къызэIуихыжьыщтых.
ДЕЛЭКЪО Анет.