Гъогухэм ящынэгъончъэнкIэ Комиссием зэхэсыгъоу иIагъэм зыщатегущыIагъэхэр 2025-рэ илъэсым имэзих республикэм игъогухэм къатехъухьэгъэ тхьамыкIагъохэр ыкIи гъогухэм ящынэгъончъэнкIэ Iофтхьабзэу зэрахьэхэрэр ары. Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат Iофтхьабзэр зэрищагъ.

МыщкIэ псэлъэ шъхьаIэр къышIыгъ хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ Министерствэм и Къэралыгъо автоинспекцие Адыгэ РеспубликэмкIэ и ГъэIорышIапIэ ипащэу Андрей Огурцовым. 2025-рэ илъэсым иа 1-рэ илъэсныкъо гъо­гухэм къащыхъугъэ тхьамыкIагъохэм япчъагъэ процент 16,5-кIэ, хэкIодагъэхэр процент 55,8-кIэ, фыкъуагъэ хъугъэхэр процент 12,4-кIэ нахь макIэ хъугъэх. Ау мыщ дэжьым къэIогъэн фае Джэджэ ыкIи Красногвардейскэ районхэм ащагъэунэфыгъэ пчъа­гъэхэм зэрахэхъуагъэр.
Гъогухэм къатехъухьэгъэ тхьамыкIэгъо 30-м зы кIэлэцIыкIу ахэкIо­дагъ, 30-р фыкъуагъэ хъугъэ. А тхьамыкIэгъо хъугъэ-шIагъэхэм азыныкъо фэдизыр кIэлэцIыкIухэу транспортыр агъэIорышIэнымкIэ фитыныгъэ зимыIэхэр арэу агъэунэфыгъ, гъогогъуи 9-р мотоциклэхэм атесхэм апкъ къи­кIыгъ. Ащ фэдэхэм япчъагъэ фэди 2-м ехъукIэ нахьыбэ хъугъэ. Транспортым игъэIорышIэнкIэ фитыныгъэ ямыIэу зыныбжь имыкъугъэ нэбгырэ 81-рэ къаубытыгъ, илъэсэу икIыгъэм елъытыгъэмэ, фэдитIукIэ ар нахьыб.

КъумпIыл Мурат муниципальнэ комиссиехэм пшъэрылъ афишIыгъ кIэлэцIыкIухэу рулым Iусхэм апкъ къикIыгъэ ащ фэдэ тхьамыкIагъо пэпчъ икъоу зэхафынэу ыкIи пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр агъэлъэшынхэу. Джащ фэдэу ЛIышъхьэм къариIуагъ къэбар жъугъэм иамал­хэр къызфагъэфедэхэзэ, кIэлэцIыкIухэр зыхэщэгъэ ащ фэдэ тхьамыкIагъохэм кIэухэу афэ­хъун алъэкIыщтхэр агурагъэIонхэу, ны-тыхэу зыныбжь имы­къугъэ кIэлэцIыкIухэм транспортыр агъэIорышIэныр афэзыдэхэрэм пшъэдэкIыжь арагъэ­хьынэу.
Ешъуагъэу рулым IутIыс­хьэ­хэрэм нахь Iофтхьэбзэ пхъа­шэхэр адызэрахьанхэу хэу­шъхьафыкIыгъэу пшъэрылъ афи­шIыгъ.
«Зы нэбгырэ ехъу къэтымыгъэнэжьми, ари кIэух дэгъу. Ешъуагъэу рулым IутIысхьэхэрэм зэ­ри­щыкIагъэм тетэу пшъэдэкIыжь ядгъэхьызэ тшIымэ, зы нэбгырэп, нэбгырабэ къэдгъэнэжьын тлъэ-
кIыщт», — къы­Iуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.
Гъогухэм къатехъухьэрэ тхьамыкIагъохэм къакIегъэчыгъэнымкIэ Iофтхьэбзэ тедзэхэр зехьэгъэнхэм фэгъэхьыгъэу Къэралыгъо автоинспекцием къахилъхьэгъэ Iофыгъохэм рес­публикэм и ЛIышъхьэ адыри­гъэштагъ: федеральнэ, шъолъыр ыкIи чIыпIэ гъогу Iахь хэу­шъхьафыкIыгъэхэм макъэ къэзыгъэIущт пкъэухэр, автоматическэ фиксациемкIэ пкъыгъохэр, гъогу тамыгъэхэр атегъэуцогъэнхэр.
Медицинэ IэпыIэгъу псынкIэм ипшъэрылъхэр зэригъэцакIэрэм фэгъэхьыгъэу къэгущыIагъ АР-м псауныгъэм икъэухъу­мэнкIэ иминистрэу Мэрэтыкъо Рустем. 2025-рэ илъэсым иапэ­рэ кIэлъэныкъо медикхэм зафамыгъазэмэ мыхъущт чIыпIэ зыщифэгъэхэ тхьамыкIэгъо 304-рэ Адыгэ Республикэм ща­гъэунэфыгъ, IэпыIэгъу псынкIэм ибригадэ тхьамыкIагъор къы­зыщыхъугъэ чIыпIэм такъикъ 20-м къыкIоцI нэсыщтыгъ.
Адыгэ Республикэм игъогу­хэм къащыхъурэ тхьамыкIа­гъохэм ахэфагъэхэм игъом IэпыIэгъу ятыгъэным пае IэзапIэхэм зэранагъэсыщтхэ уахътэри псауныгъэм икъэухъу­мэнкIэ республикэм и Минис­терствэ иунашъокIэ агъэнэфагъ. Зэрар зыхьыгъэхэр IэзэпIэ гупчэхэм анэзыгъэсыхэрэр медицинэ IэпыIэгъу псынкIэм ибригадэ 45-рэ, ахэм ащыщэу 2-р авиамедицинскэ бригадэх. Республикэм зы диспетчерскэ къулыкъу Iоф щызышIэрэр, ар ищыкIэгъэ Iэмэ-псымэхэмкIэ, номерхэм ягъэунэфынкIэ ыкIи нэмыкI лъэныкъохэмкIэ зэте­гъэпсыхьагъэу щыт. Ахэм яшIуа­гъэ къэкIо чIыпIэ зэжъу ифагъэ­хэм игъом алъыIэсынхэмкIэ.
ОшIэ-дэмышIагъэ зыхэлъ тхьамыкIагъоу гъогухэм къате­хъухьэхэрэм зэрар къызфи­хьыхэрэм апэрэ IэпыIэгъур язытыщтхэр гъэхьазырыгъэнхэм пае АР-м икъэралыгъо бюджет учреждениеу «Медицинэ Iэпы­Iэгъу псынкIэмкIэ ыкIи тхьамыкIагъохэм ахэфагъэхэм якъэ­гъэнэжьынкIэ Адыгэ республикэ гупчэр» зыфиIорэм егъэджэпIэ-методическэ гупчэ щызэ­хащагъэу Iоф ешIэ. А гупчэм оперативнэ къулыкъухэм яIофышIэхэр бюджетым тегъэ­псы­хьагъэу щырагъаджэх. Ахэм анэмыкIэу республикэм и Оперативнэ штаб щылажьэхэрэми яшIэныгъэхэм ахагъахъо. Апэрэ медицинэ IэпыIэгъу псынкIэр ятыгъэным нэбгырэ 366-рэ фа­гъэсагъ.
Псауныгъэм икъэухъумэнкIэ Министерствэм апэрэ медицинэ IэпыIэгъу псынкIэ ятыгъэным иIоф нахь дэгъоу зэхэщэгъэным пае Iофтхьабзэхэр зэрехьэх: медицинэ IэпыIэгъу псынкIэм ибригадэ тхьамыкIагъор къызщыхъугъэ чIыпIэм нэсыным тыригъэкIодэрэ уахътэр гъэ­кIэкIыгъэным, санитар авиацием тапэкIи нахь хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным ахэр япхыгъэх. Медицинэ организациехэу республикэм иIэхэм яIофшIэн телемедицинэ технологиехэр щагъэфедэнхэм иIофыгъо лъэ­кIуатэ. Федеральнэ мэхьанэ зиIэ IэзапIэхэмрэ пэрыт научнэ-ушэтэкIо институтхэмрэ зэпхыныгъэхэр адыряI. Гъогухэм къатехъухьэрэ тхьамыкIагъохэм зэрар къызфахьыхэрэм апае шIокI зимыIэ телемедицинэ кон­сультациехэр агъэфедэх.
Хьылъэзещэхэм япхыгъэу
Хьылъэзещэхэм гъэмафэрэ автомобиль гъогухэр зэщамыгъэкъонхэмкIэ амалэу зехьэ­гъэн фаехэми зэхэсыгъом щатегущыIагъэх.
Ространснадзорым Къыблэ федеральнэ шъолъырымкIэ ичIыпIэ гъэIорышIапIэ къэралыгъо автодорнадзорымкIэ АР-м ичIыпIэ отдел ипащэу Чэтыжъ Азэмат зэхэсыгъом къызэрэщиIуагъэмкIэ, яинспекторхэм федеральнэ мэхьанэ зиIэ автомобиль гъогухэм яIахьищмэ атет щэчалъэхэмкIэ хьылъэзещэхэр ащэчых. Мы илъэсыр къызихьагъэм щегъэжьагъэу уплъэкIун 227-рэ ахэм зэхащагъ, транспорт мини 3,6-рэ фэдиз ауплъэ­кIугъ. Автомобиль 1452-мэ укъоныгъэхэр ашIыгъэу къыхагъэщыгъ. УплъэкIунхэм якIэ­уххэм атетэу укъоныгъэ зышIыгъэхэм административнэ тазырэу сомэ миллион 36-м ехъу атыралъхьагъ.
АР-м псэолъэшIынымкIэ, транспортымкIэ, псэупIэ-ком­мунальнэ, гъогу хъызмэтымкIэ иминистрэ иапэрэ гуадзэу Лафышъэ Рэмэзан зэхэсыгъом къызэрэщиIуагъэмкIэ, градус 32-м зышъхьадэкIыкIэ, 2025-рэ илъэсым жъоныгъуакIэм и 20-м къыщегъэжьагъэу Iоныгъом и 20-м нэс шъолъыр мэхьанэ зиIэ автомобиль гъогухэм хьылъэзещэхэр ащызекIохэ мыхъунэу Адыгеим щагъэнэфагъ. Шъо-­
лъыр проектэу «Гъогу хъызмэтым изегъэушъомбгъункIэ амал­хэр» зыфиIорэм диштэу 2022 — 2024-рэ илъэсхэм респуб­ликэм игъогухэм автоматическэ щэчэлъи 6 атырагъэуцуагъ.
КъумпIыл Мурат зэхэсыгъом зэрэщыхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, къулыкъу зэфэшъхьафхэм акIуа­чIэ зэдырахьылIэзэ, хьы­лъэзещэхэр зэрэзекIорэм гъунэ лъа­фын, къэралыгъо автодорнадзорымрэ ГАИ-мрэ уплъэкIунхэр зэдызэхащэнхэ, шапхъэхэм ашъхьадэкIэу машинэхэр зыу­шъэрэ предприятиехэм яспискэ зэхагъэуцон фае.
«Федеральнэ па­щэхэм яIэпыIэгъу ишIуагъэкIэ фэдэ къыхэмыкIыгъэу мы аужырэ илъэсхэм гъогухэм
яшIынрэ ягъэкIэжьынрэ мылъкушхо апэ­Iудгъэхьагъ. Лъэпкъ проектхэмрэ къэ­ралыгъо программэхэмрэ къащыдэлъытэгъэ мылъкур къыхагъэкIы, республикэм гъогухэмкIэ и Фонди илъэс къэс хэтэгъахъо. Iофышхоу зэшIуахыгъэм къыкIэкIуагъэхэр къэухъумэгъэнхэм, гъогоу агъэкIэжьыгъэр зэщамы­гъэкъоным кIуачIэу тиIэр етхьылIэн фае», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Лъэпкъ проектэу «ЩыIэны­гъэм пае инфраструктурэр» зы­фиIорэр республикэм зэрэщагъэцакIэрэми мы зэхэсыгъом щыхэплъагъэх. «Адыгеяавтодорым» иинженер шъхьаIэу Къазый Сэфэрбый ащ фэгъэхьыгъэу къэгущыIагъ.
Лъэпкъ проектэу «ЩыIэны­гъэм пае инфраструктурэр» зыфиIорэм тетэу мыгъэ сомэ миллиарди 2,7-рэ къыхагъэкIыгъ, ащ щыщэу сомэ миллиарди 2,2-р шъолъыр мэхьанэ зиIэ гъогухэм, сомэ миллион 547,6-р чIыпIэ мэхьанэ зиIэ гъогухэм апай. А мылъкумкIэ километрэ 70,1-рэ зикIыхьэгъэ псэолъэ 25-рэ агъэцэкIэжьын, IэрышI псэолъи 5 шапхъэхэм адиштэу зэтырагъэпсыхьан ямурад.
Мы илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо шъолъыр мэхьанэ зиIэ гъогу 11-у километрэ 30 зи­кIыхьагъэр, чIыпIэ мэхьанэ зиIэ автомобиль гъогухэу километри 2,6-рэ зикIыхьагъэр атыгъах. ЧIыпIэ мэхьанэ зиIэ атомобиль гъогухэм яIахьи 10-у кило­метри 6,3-м ехъу зикIыхьагъэр шапхъэхэм адиштэу зэтырагъэ­псыхьан ямурад.
Республикэ мэхьанэ зиIэ автомобиль гъогухэм япроцент 69,9-р ары шапхъэхэм ади­штэрэр. 2030-рэ илъэсым нэс ахэм япроцент 75-р джырэ шапхъэхэм адиштэу гъэпсыгъэн фае. Шъолъыр мэхьанэ зиIэ автомобиль гъогу шъхьаIэхэм япроцент 78,3-р ары шапхъэхэм адиштэрэр. 2030-рэ илъэсым нэс ахэм япроцент 85-р джырэ шапхъэхэм адиштэу гъэ­псыгъэн фае.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу
къытыгъэ къэбархэмкIэ Тхьаркъохъо Сафыет, ЛIышэ Саныет.