Тиобществэ куп-купэу зэтеуутымэ, нахь игъэкIотыгъэу уздэлэжьэнэу щытыр ныбжьыкIэхэр ары. Шъэфэп, ахэр къэралыгъом икупкIых ыкIи щыIэныгъэм игупчэ шъыпкъэ итых.

НыбжьыкIэхэм еплъыкIэу джырэ лъэ­хъаным яIэр зэрэдгъэпсырэм бэкIэ елъытыгъ тинепэрэ обществэ зыфэдэщтыр ыкIи щыIэныгъэм илъэныкъохэр гъэпытагъэ зэрэхъущтхэр.
Ау ахэр загъорэ дэзыхьыхырэ гупшысэхэу цIыф купхэм ящыIакIэ димыштэхэрэр зэкIэхэмкIи щынагъоу щытых.
«Радикальнэ еплъыкI» зыфатIорэм зебгъэушъомбгъу хъущтэп, ащ ныбжьыкIэхэр зэрэхащэхэрэм нахь лъэшэу упэуцужьынэу щыт.
Обществэм къемыкIурэ зекIуакIэхэм, экстремизмэм ыкIи терроризмэм янэшанэ зыхэлъ Iофыгъохэм, бзэджэшIагъэ­хэм ахамыщэнхэм пае ныбжьыкIэхэм ренэу къафэпIотэнэу щыт ахэм къарыкIырэр, тхьамыкIагъоу, гумэкIыгъоу, зэрарэу къахьырэр, ащ фэдэ зекIокIэ-­шIыкIэхэр къыпхафэхэмэ, пшъэдэкIыжьэу пхьыщтыр, щыIэныгъэр ащ зэрэзэщигъэ­къощтыр.
Джащ фэдэу тарихъыр кIалэхэм дэгъоу ашIэн фае ащ епхыгъэ хъугъэ-шIагъэхэр къагурыIонхэм, ар агъэфедэзэ мышъыпкъэу непэрэ мафэм къыхахьэрэр щагъэзыенхэ алъэкIыным фэшI.
Обществэм бэшIагъэу ыгъэунэфыгъэ шапхъэхэр бгъэцакIэхэу, узщыпсэурэ къэралыгъор шIу плъэгъоу, ащ ихабзэхэм адебгъаштэу ыкIи ахэм ныбжьыкIэхэр бэу ахэщагъэхэмэ, гумэкIыгъо Iофыгъо­хэм япчъагъэ нахь макIи хъущт.
Сыда мыхъунхэр къызщежьэхэрэр? Сыдэущтэу ныбжьыкIэхэм яеплъыкIэхэр бгъэпсынхэ плъэкIыщта ыкIи сыд фэдэ Iофыгъуа ахэр нахь зыхэпщэнхэу щытхэр? Хэта ахэм язэшIохын непэ фэгъэзагъэр?
ШIогъэ ин къэзытырэр
ПэшIорыгъэшъ IофшIэныр непэ ныбжьыкIэхэм адызезыхьанэу щытхэр гъэсэныгъэ учреждениехэм ыкIи организацие зэфэшъхьафхэм яIофышIэхэр, спортымкIэ тренерхэр, лъэпкъ ыкIи дин зэфыщытыкIэхэм адэлажьэхэрэр, хэушъхьафыкIыгъэ ныбжьыкIэ гупчэхэм аIутхэр ары.
Мыхэм яIофшIэн нахь федэ ин къы­хьыным пае ежьхэми егъэджэнхэр яIэнхэ фае, диным, зэмызэгъыныгъэм, философием, психологием, тарихъым, юриспруденцием ыкIи педагогикэм хэшIыкIэу афыряIэм хагъэхъоным фэшI.
УнаIэ зытетын фаер
НыбжьыкIэхэм алъэныкъокIэ пэшIорыгъэшъ IофшIэныр зэшIопхыным шIэныгъэ къызэрыкIоп ищыкIагъэр. УпчIэу зигугъу къашIыхэрэм афэгъэхьыгъэ тарихъым куоу ущыгъозэн фае.
Экстремизмэм ыкIи терроризмэм япхыгъэ организациехэр нахьыбэрэмкIэ зэхьыщыр нэшанэхэм зэрапхых ыкIи а нэшанэхэр политикэм, диным е культурэм ахэщагъэхэу щытых.
ПэшIорыгъэшъ IофшIэным къыщыдэп­лъытэнэу щыт шъолъырыр зыфэдэр, ащ щыпсэурэ цIыф пчъагъэр, лъэпкъэу зэдэпсэухэрэр, ежь цIыфхэр купэу зэрэгощыгъэхэр.
НыбжьыкIэхэр бзэджэшIэ купхэм нахьыбэрэмкIэ ахащэх ящыIэкIэ-псэукIэ е яIофшIэн зэпхыгъэ чIыпIэу зэрытхэм елъытыгъэу — ар гурыт е апшъэрэ еджапIэу къычIэкIын ылъэкIыщт, спорт клубыр е лъэшэу зызыушъомбгъугъэ социальнэ хъытыухэр арынкIи хъущт.
БзэджашIэхэм мы лъэныкъохэмкIэ ягухэлъхэр къадэхъуным пае нахь амал тэрэзхэр къыхагъэщых ыкIи агъэфедэх.

КIэлэцIыкIухэр еджэхэ хъумэ, зэгъу­сэхэу нахьыбэрэ мэзекIох, зэдашхэх, кино зэдеплъых, зы чIыпIэм щеджэх. Бэрэ къыхэкIы а зы Iофыгъоу зыгъэгумэкIыхэрэми купэу арыгущыIэхэуи. Арэущтэу охътэ гъэнэфагъэ зытешIэрэм, ныбжьыкIэхэр нэбгырэ заулэ хъухэу зыхахьэхэрэм купым инэшанэхэм нахь зыхащэх ыкIи ашъхьэ раубытэ. Усакъы­нэу щыт, сыда пIомэ ащ фэдэ шIыкIэм тетэу бзэджашIэхэм ягупшысэхэр купхэм ахалъхьэ.
Пшъэрылъ шъхьаIэхэр
Социальнэ хъытыухэр ары непэ нахьыбэу цIыфхэм къэбарыр алъагъэ­Iэсыным пае агъэфедэхэрэр. А хъытыухэм арыт къэбархэм япчъагъэ макIэп ыкIи ахэм ащыщэу федэ къэзыхьырэмрэ къэзымыхьырэмрэ ныбжьыкIэхэм зэхашIыкIын фае.
ПэшIорыгъэшъ IофшIэныр IофшIэным къыпкъырыкIэу анахь пшъэрылъ шъхьа­Iэри гъэнэфагъэу щыт: ныбжьыкIэхэр экстремизмэ ыкIи терроризмэ нэшанэ зиIэ зекIо-шIыкIэхэм, бзэджэшIагъэхэм ахэмыхьанхэр ыкIи ахамыщэнхэр ары.
Нахь игъэкIотыгъэу Iоф зыщыпшIэн фаер социальнэ хъытыухэр ары. Хабзэу щыIэм тетэу зэхэщэгъэ нэкIубгъохэм тэрэзыр къизыIотыкIырэ тхыгъэхэмрэ техыгъэхэмрэ къарыбгъэхьанхэ фае, ахэм япхыгъэу упчIэу къатыхэрэм яджэуапи яптыжьынэу щыт.
КъэIогъэн фае чIыпIэ гъэIорышIапIэхэм ыкIи хэбзэ ухъумакIохэм ялIыкIохэр мыщ фэдэ IофшIэныр зэрэзэшIуа­хырэр.
Нэшэнэ гъэнэфагъэхэр
ЕмыкIу Iофхэм ныбжьыкIэхэр ахамыщэнхэм пае ахэм Iоф адэзышIэхэрэм ныбжьыкIэ зекIокIэ-шIыкIэхэр зыфэдэхэр, ахэр зыхэхьэрэ купхэр зэрэгъэпсыгъэхэр ашIэнхэ фае.
А шIэныгъэхэм бэкIэ ялъытыгъэщт ныбжьыкIэхэм Iоф зэрадашIэрэм тырагъэкIодэрэ кIуачIэм шIуагъэу къыхьырэр, ахэм гущыIэгъу уафэхъункIэ къинымэ е псынкIэмэ, къапIорэр къагурэIомэ.
ХэушъхьафыкIыгъэ экспертхэм зэрагъэунэфыгъэу, зэкIэми анахь тэрэзыр купым хэтхэм ащыщэу нахь IэпыIэгъу зищыкIэгъэ ныбгырэ заулэ къыхэбгъэщынышъ, ахэм зырызэу уадэгущыIэныр ары. Ежьхэри нахь темыукIытыхьэхэу зыгъэгумэкIыхэрэр къыраIотыкIыщт, ящыкIэгъэ къэбарыри зэхэугуфыкIыгъэу аIэкIэплъхьан плъэкIыщт. Ахэр нэужым купхэм захэхьажьхэрэм, шъыпкъэр, зекIокIэ тэрэзыр адрэхэм агурагъэIон амал, шIэныгъэ яIэщт.
Мыщ фэдэ шIыкIэм ыпкъ къикIэу нахь псынкIэу къэуугъоин плъэкIыщт федэ къыхьызэ пэшIорыгъэшъ IофшIэныр лъызыгъэкIотэрэ къэбарыр. Джащ фэдэу куп шIыкIэм тетэу улажьэмэ, зекIокIэ тэрэз къызхафэхэрэм япчъагъи нахьыбэ хъущт.
БгъэцэкIэн
плъэкIыщтхэр
Экстремизмэм ыкIи терроризмэм апэшIуекIорэ пэшIорыгъэшъ IофшIэныр Iахь-Iахьэу гощыгъэ ыкIи лъэныкъо гъэ­нэфагъэхэр иIэх. Ахэр зэкIэхэри зэхэубытагъэхэу бгъэцэкIэнхэ фае.
Мы Iофыгъохэм уарыгущыIэ зыхъукIэ, зыщыбгъэгъупшэ хъущтхэп социальнэ, культурнэ, лъэпкъ, дин зэфыщытыкIэхэм ыкIи политикэм япхыгъэ упчIэхэр. Мыхэр ары нахьыбэрэмкIэ зекIокIэ-шIыкIэхэм лъапсэ афэхъурэр.
ПэшIорыгъэшъ IофшIэным пылъ цIыфым апэрапшIэу зэхифынэу щыт зекIокIэ-щIыкIэхэр къызхэкIыхэрэр, ахэр къызщежьэхэрэр ыкIи ушъхьагъу шъыпкъэу яIэр. Мыхэр зэфэхьысыжь куухэм къагъэлъэгъон фае.
Ащ фэдэ IофшIэным нахь федэ къы­хьыным пае ныбжьыкIэхэм зэошхор зыщыкIогъэ чIыпIэхэр ябгъэлъэгъунэу щыт, лIыхъужъхэм ыкIи хэушъхьафыкIыгъэ джэ операциеу кIорэм хэлажьэхэрэм, экстремизмэм ыкIи терроризмэм ябэнырэ ухъумакIохэм аIубгъэкIэнхэ, ахэм якъэбархэм ябгъэдэIунхэ фае.
НыбжьыкIэхэр зыхэлэжьэн алъэкIыщт Iофхэр:
— ХэушъхьафыкIыгъэ Iофыгъохэу ныбжьыкIэхэр зыхэлажьэхэу, емрэ ­шIумрэ зыщатегущыIэхэрэр, зыщызэхафыхэрэр. Ахэм гущыIэгъу афэхъухэмэ дэгъу хэшIыкI фызиIэ нахьыжъхэр.
— ЗэIукIэхэр шIуагъэ къэзыхьырэ шIыкIэхэм ащыщых. Ахэм ныбжьыкIэхэр ахэлажьэх ыкIи экстремизмэм, терроризмэм узэрапэшIуекIон фэе шIыкIэхэмрэ шапхъэмрэ къащагъэнафэх.
— ШIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэнымкIэ курсхэр. ЩыIэныгъэм илъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ цIыфым ишIэныгъэхэм ахигъэхъоным кIэнэцIымэ – ащ федэ ин ежь ышъхьэкIи обществэмкIи къыхьын ылъэкIыщт.
— Спортым епхыгъэ секцие е клуб зэфэшъхьафхэр. Ахэм ахахьэхэрэм нахьыбэрэмкIэ дунаим щыхъурэм, щыIэныгъэм еплъыкIэ тэрэз афыряI ыкIи хэбзэшIухэм атетэу мэзекIох.
— Къэгъэлъэгъон зэфэшъхьафхэр ребгъэкIокIынхэ плъэкIыщт. Ахэр Iофыгъо ыкIи хъугъэ-шIагъэхэм, цIыф гъэнэфагъэхэм афэгъэхьыгъэхэмэ нахь тэрэз. Ахэм ныбжь ыкIи сэнэхьат зэфэшъхьаф зиIэхэр ахэлажьэх.
— НыбжьыкIэхэмкIэ гъэшIэгъоных квест-джэгукIэхэр. Ахэр псынкIэу рекIокIых, гупсэфэу узыгъэгумэкIырэ Iофыгъохэр ащызэхэофых ыкIи ежь ныбжьыкIэхэм еплъыкIэу яIэмрэ зыщыгъуазэхэмрэ къаIуатэ.
— Зэнэкъокъухэм сыдигъокIи Iофым нахь пыщагъэхэр къагъэлъагъох. Ахэм нэужым хэушъхьафыкIыгъэу уадэлэжьэн плъэкIыщт ыкIи нэмыкI Iофыгъохэми къахэлэжьэщтых.
— НыбжьыкIабэ зыщызэIукIэщт конференцие зэхапщэми хъущт. Темэ шъхьа­Iэр — экстермизмэм ыкIи терроризмэм янэшанэхэр зиIэ зекIокIэ-­шIыкIэхэр зыфэдэхэр ыкIи ахэм ядэгъэ­зыжьын.
Мы шIыкIэхэм анэмыкIэу Iэнэ-хъу­раехэр, лекциехэр, семинархэр, фестивальхэр ыкIи экспедициехэр зэхэпщэнхэ плъэкIыщтых.
ПэшIорыгъэшъ IофшIэным шIуагъэ къытыщт хэлэжьэн фаер хэлажьэу, ­хэшIыкI ин зиIэхэр кIэщакIо фэхъухэу, ахэм къаIорэр ныбжьыкIэхэм къагурыIо хъумэ. Джащыгъум ежь кIалэхэри гъогу тэрэзым нахь пытэу тетыщтых.
Гъомлэшк
Байзэт.