Тэхъутэмыкъое районым ипсэупIитIумэ тыгъуасэ мэфэкI Iофтхьабзэхэр ащыкIуагъэх. Спортым зыщыпылъыщтхэ псэолъитIумэ ыкIи лъэпкъ творчествэм и Гупчэ якъызэIухын хэлэжьагъ АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат.

Къэралыгъо программэу «Физическэ культурэмрэ спортымрэ хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэныр», лъэпкъ проектэу «Демографием» ипроектэу «Бизнес-спринт» зыфиIорэм атегъэпсыхьагъэу псэупIэу Яблоновскэм спорт псэолъитIумэ яшIын щаухыгъ.
Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх федеральнэ инспектор шъхьаIэу Сергей Дрокиныр, АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэ игуадзэу – финансхэмкIэ министрэу Виктор Орловыр, АР-м физическэ культурэмкIэ ыкIи спортымкIэ и Комитет итхьаматэу Дэгужъые Мурат, муниципальнэ образованиеу «Тэхъутэмыкъое районым» ипащэу Шъэо Аскэр, къэлэ гъэпсыкIэ зиIэ псэупIэу Яблоновскэм ипащэу Атэжьыхьэ Заурдин, федеральнэ программэу «ЛIыхъужъхэм яуахът» зыфиIорэм хэлэжьэрэ Сергей Ковалевыр, спортымкIэ общественностыр.

Псэуалъэм икъызэIухын зыщыкIогъэ лъэхъаным спортсмен ныбжьыкIэхэм якъэгъэлъэгъонхэр щыIагъэх. Ащ нэужым Адыгеим и ЛIышъхьэ учреждением щагъасэхэрэм ыкIи ахэм ятренерхэм гущыIэгъу афэхъугъ, спорт псэуалъэхэм якъызэIухын епхыгъэу зэкIэми афэгушIуагъ. ПсэупIэм дэсхэм а псэуалъэхэр зэрящыкIэгъэ шъыпкъэр, спортым пылъхэу Яблоновскэм дэсхэм япчъагъэ нахьыбэ зэрэхъурэм къыхэкIэу джырэкIэ щыIэ залхэр зэрафимыкъущтыгъэхэр ЛIышъхьэм къыIуагъ. Физическэ культурэмрэ спортымрэ япхыгъэ псэолъитIур а зы уахътэм зэрэзэдатIупщыгъэхэм амал къытыщт спортзалхэм ащызэIукIэрэ нэбгырэ пчъагъэм къыкIегъэчыгъэнымкIэ, спортымрэ физкультурэмрэ нахьыбэу ныбжьыкIэхэр ахэщэгъэнхэмкIэ.
ХьакIэхэм спорт комплексхэр къаплъыхьагъэх, ахэм защагъэсэнымкIэ ыкIи зэнэкъокъухэр ащарагъэкIокIынхэмкIэ амал дэгъухэр щагъотыщтых. Яблоновскэм щашIыгъэ спорт псэуа­лъэр Тэхъутэмыкъое районым ипсэолъэ анахь инэу хъугъэ. БаскетболымкIэ, волейболымкIэ джэгунхэр зыщызэхащэщтхэ, зыщыбэнэщтхэ спортзал ащ хэт. Спортым епхыгъэ зэнэкъокъухэр зыщыкIощтхэ унэм къыщыдэлъытагъэх трибунэхэр, зипсауныгъэ пыч фэхъугъэ цIыф куп гъэнэфагъэхэм апае чIыпIэхэр. ЕджапIэу N 3-м физкультурэм зыщыпылъыщтхэ ыкIи япсауныгъэ зыщагъэпытэщт зы комплекс хашIыхьагъ. Модульнэ шIыкIэм тетэу агъэпсыгъэ псэуалъэр республикэмкIэ апэрэу хъугъэ. Ар ищыкIэгъэ спорт Iэмэ-псымэхэмкIэ, мебелымкIэ, тренажерхэмкIэ зэтегъэ­псыхьагъ.

«Джы Тэхъутэмыкъое районым уахътэм диштэрэ спорт псэолъи 4 иIэ хъугъэ. Яблоновскэм щыпсэухэрэр бэшIагъэу ащ фэдэ зэтегъэпсыхьэгъэ спорт псэ­уалъэхэм зэряжэщтыгъэхэм сыщыгъуаз. Муниципалитетым спортым щыпылъыр бэ. Ары пакIошъ, Тэхъутэмыкъое районыр спортымкIэ гъэхъэгъэ инхэр зышIыгъэ, тренер IэпэIасэхэр бэу зиIэ районэу щыт. Адыгеир зигъэхъагъэхэмкIэ нахь цIэрыIо зышIыгъабэмэ ягъогу ащ щаублагъ», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Республикэм и ЛIышъхьэ къыхигъэщыгъ спорт инфраструктурэм хэхъоныгъэ ышIынымкIэ, районым ипсэупIэхэм адэсхэм ящыIакIэ нахь Iэрыфэгъу хъунымкIэ IофшIэныр тапэкIи лъыгъэкIотэгъэным мэхьанэшхо зэриIэр. Хэгъэгум ипащэхэм яIэпыIэгъу хэлъэу республикэм испорт тапэкIи хэхъоныгъэ ышIынымкIэ бэ зэшIохыгъэ хъурэр. Тэхъутэмыкъое районым а зы уахътэм проект заулэ щагъэцакIэ. Мы илъэсым Яблоновскэм Урысыем теннисымкIэ и Федерацие гъусэныгъэ дыриIэу теннисымкIэ щагъэ­псыщт псэуалъэм кIэлэцIыкIухэми, зыныбжь хэкIотагъэхэми зыщагъэсэн алъэкIыщт, зэнэкъокъу зэфэшъхьафхэри щызэхащэшъущтых. Мы илъэсым АдыгеякIэм квадрат метрэ 3500-рэ фэдиз зыубытырэ бассейнэу зыщесыщтхэм ишIын щаублэщт. Къуаджэу Пэнэхэс физкультурэмрэ спортымрэ япхыгъэ псэолъэ цIыкIу щашIы. Ащ нэмыкIэу, цIыф шIушIакIохэм ямылъкукIэ спортым епхыгъэ Iофтхьабзэхэр зэшIуахых: чIыпIэ предпринимателэу Натхъо Пщымафэ имылъкукIэ квадрат метрэ 700 хъурэ псэуалъэм ишIын къуаджэу Афыпсыпэ щэкIо. 2025-рэ илъэсым ыкIэм ехъулIэу ар аухынэу рахъухьагъ. Псэуалъэм ишIын заухыкIэ, муниципалитетым иунаеу ар хъущт.

«ЦIыфхэр жъугъэу зыхэлэжьэхэрэ спортым, апшъэрэ гъэхъагъэхэмкIэ спортым хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэнымкIэ республикэм щызэшIуахырэ Iофышхом изы Iахь ныIэп а зэкIэри. Анахь мэхьанэ зиIэр цIыфхэр щыIэкIэ-псэукIэ тэрэзым нахьыбэу хэщэгъэнхэр ары. Джыри зэ Тэхъутэмыкъое районым щыпсэухэрэм сафэгушIо спортым епхыгъэ псэолъитIу къызэрэщызэIуахыгъэм пае. СпортымкIэ гъэхъэгъакIэхэр зыщашIыщтхэ, чемпионыкIэхэр зыщапIущтхэ чIыпIэу ахэр орэхъух», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Нэтыхъуаехэм я Гупч
Лъэпкъ творчествэмкIэ Гупчэ къуа­джэу Нэтыхъуае къыщызэIуахыгъ. Культурэм и Унэу жъы хъугъэр зыдэщытыгъэ чIыпIэм ар щашIыгъ. АР-м икъэралыгъо программэу «Культурэм хэхъоныгъэ егъэшIыгъэныр» зыфиIорэм тегъэпсыхьагъэу проектым пэIуагъэхьанэу сомэ миллион 88-рэ фэдиз республикэ бюджетым къыхагъэкIыгъ.

Шъугу къэтэгъэкIыжьы: культурэм ипсэуалъэ къуаджэу Нэтыхъуае щышIыгъэным иIофыгъо къыIэтыгъагъ культурэм и Унэ ипащэу Бек Зуриет УФ-м и Президент и Полномочнэ лIыкIоу Къыблэ федеральнэ шъолъырым щыIэ Владимир Устиновым цIыфхэр зырегъэблагъэхэм. Мы псэупIэм нэбгырэ 350-м ехъу щэпсэу, культурэм и Унэ 1959-рэ илъэсым ашIыгъагъ, зэхэоным нэсы­гъагъ. Ащ къыхэкIэу кружокхэр ублэпIэ еджапIэм щыкIощтыгъэх, творческэ коллективхэми ащ зыщагъасэщтыгъ.
Джы къоджэдэсхэм амалышIухэр яIэ хъугъэ. Зы къат хъурэ унэу квадрат метрэ 628-рэ зыубытырэм нэбгыри ­164-рэ зычIэфэщт концерт залыр, тхылъеджапIэр, спортзалыр, кружокхэм Iоф зыщашIэщт, зызщагъэпсэфыщт унэхэр ыкIи нэмыкIхэр хэтых. ЯщыкIэгъэ Iэмэ-псымэхэри чIагъэуцуагъэх. КъыпэIулъ чIыпIэри дахэу ­зэтырагъэпсыхьагъ. Квадрат метри 100 зыубытырэ унэр къэшъуакIохэм зыщагъэсэным фыте­гъэпсыхьагъ. ТапэкIэ къоджэдэсхэр гъунэгъу псэупIэхэм яспортзалхэм ­з­ащагъэсэнэу кIощтыгъэхэмэ, джы ­амалышIу яIэ хъугъэ.

Республикэм и ЛIышъхьэ хьакIэхэр игъусэхэу псэолъакIэр къыплъыхьагъ, творческэ кружокхэмрэ студиехэмрэ яIофшIэн нэIуасэ зыфишIыгъ. КъумпIыл Мурат къоджэдэсхэм гущыIэ фабэхэр къыраIуагъэх амал дэгъухэр зэраригъэ­гъотыгъэхэм пае.
Адыгеим и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, Владимир Путиным культурэм хэхъоныгъэ егъэшIыгъэнымкIэ пшъэрылъэу къыгъэуцугъэм пае лъэпкъ проектэу «Культурэм» тегъэпсыхьагъэу IофшIэнышхо республикэм щагъэцэкIагъ. Тэхъутэмыкъое районым изакъоу культурэм и Уни 7 щагъэцэкIэжьыгъ, псэупIэу Инэм кинотеатрэ щагъэпсыгъ, къуаджэу Пэнэхэс модельнэ тхылъе­джапIэ къыщызэIуахыгъ. 2025-рэ илъэсым лъэпкъ проектхэм къадыхэлъытагъэу Яблоновскэ къэлэ тхылъеджапIэу N 4-м тегъэпсыхьагъэу джыри зы модельнэ тхылъеджапIэ къызэIуахыщт. ПстэумкIи культурэм иучреждении ­129-м щыщэу псэолъэ 12 ашIыгъ, 53-мэ ­игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр арашIылIагъэх, искусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджэпIи 10 зэтырагъэпсыхьагъ, модельнэ тхылъеджэпIэ 16, креативнэ индустриехэмкIэ еджэпIи 2 ашIыгъ. Пушкиным инароднэ Унэ, АР-м и Лъэпкъ музей, АР-м и Сурэт къэгъэлъэгъуапIэ агъэцэкIэжьыгъэх. Концерт залэу «Налмэсым» игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр рашIылIагъэх.

Лъэпкъ проектэу «Унагъор» зыфиIорэмрэ къэралыгъо программэу «Къуаджэхэм хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэнымрэ» атегъэпсыхьагъэу культурэм ылъэныкъокIэ Iофтхьабзэхэм язэшIохын зэрэлъагъэкIуатэрэр КъумпIыл Мурат къыхигъэщыгъ. 2025-рэ илъэсым къуа­джэу Кощхьаблэ искусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэу дэтым тегъэпсыхьагъэу модельнэ тхылъ еджэпIи 2 къызэIуахынэу щыт. Селоу Красногвардейскэм культурнэ-гъэсэныгъэ гупчэ щашIы, къуаджэу Кощхьаблэ культурэм и Унэу дэтым игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр рашIылIэх, Джэджэ районымкIэ кинотеатрэу «Родинэр» зэтырагъэпсыхьэ.
«ТэркIэ мэхьанэ зиIэр дгъэпсырэр зэкIэ шIуагъэ хэлъэу цIыфхэм къызфагъэфедэныр ары, сэнаущыгъэ зыхэлъ ныбжьыкIэхэм хэхъоныгъэ ашIынымкIэ, къоджэдэсхэр нахь зэфищэнхэмкIэ ГупчакIэм амал дэгъухэр къытыщтых. Проектым изэшIохын хэлэжьэгъэ пстэуми сафэраз. Якъоджэ гупсэрэ ярайонрэ афэгумэкIырэ цIыфхэу Нэтыхъуае щыпсэухэрэми «тхьашъуегъэпсэу» ясэIо. ТапэкIи къыттефэрэр зэкIэ тшIэщт районым ыкIи Адыгеим ащыпсэухэрэм ясэнаущыгъэ, яамалхэр къызэIуахынхэмкIэ, тынаIи атедгъэтыщт», — къыIуагъ ­КъумпIыл Мурат.
ГупчакIэу къызэIуахыгъэм хэт залым къоджэдэсхэм гущыIэгъу зыщафэхъум Адыгеим и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, Урысыем и Президентэу Владимир Путиным цIыфхэм ящыIакIэ нахьышIу шIыгъэным епхыгъэ пшъэры­лъэу къыгъэуцугъэр республикэм тапэкIи щагъэцэкIэщт. Анахьэу анаIэ зытырагъэ­тырэр къуаджэхэм хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэныр ары. Мы аужырэ илъэсхэм муниципальнэ образование пстэуми зэхъокIыныгъэхэр афэхъух. Республикэм имуниципалитетхэм ащыщэу анахь ­гугъапIэ къэзытыхэрэм ахэхьэрэ Тэхъу­тэмыкъое районым бэ щызэшIуахырэр.

«Районым псынкIэу хэхъоныгъэ ешIы, илъэс къэс ащ щыпсэурэ пчъагъэми хэхъо. Ахэм къахэкIэу чIыпIэхэри нахь зэтегъэпсыхьэгъэнхэ фае, гъогу ыкIи инженер инфраструктурэм, социальнэ псэуалъэхэм яшIын нахь игъэкIотыгъэу тадэлэжьэщт. Непэ мары а зы уахътэм учреждениякIэу 3 къызэIутхыгъ. ЕджапIэхэр, IэзапIэхэр, физическэ культурэмрэ спортымрэ зыщапылъыщтхэ гупчэхэр тэшIых, гъогухэр тэгъэцэкIэжьых. ЦIыфхэм ящыIакIэ нахьышIу шIыгъэным пае учреждениехэм яIофшIэн нахь дэгъоу зэхэщэгъэным епхыгъэ Iофтхьабзэхэр лъыдгъэкIотэщтых. А пстэуми адакIоу социальнэ псэуалъэу ттыхэрэр амал зэриIэкIэ нахь Iэрыфэгъухэу, цIыфхэм яфедэхэм афыте­гъэпсыхьагъэхэу щытынхэ фае», — къы­хигъэщыгъ ЛIышъхьэм.
2024-рэ илъэсым районым еджэпIи 3 зэрэщагъэпсыгъэр Адыгеим и ЛIышъхьэ агу къыгъэкIыжьыгъ. ИлъэсыкIэ еджэгъум тефэу Яблоновскэм джыри зы еджэпIакIэ къыщызэIуахыщт. ЕджапIэхэм ягъэцэкIэжьынкIэ партиеу «Единэ Россиер» кIэщакIо зыфэхъугъэ ыкIи УФ-м и Президент зыдыригъэштэгъэ илъэситф программэр щыIэныгъэм гъэ­цэкIагъэ щэхъу. Мы илъэсым ублагъэ хъугъэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм яигъэ­кIотыгъэ гъэцэкIэжьынкIэ программэр. Илъэс къэс гъогухэр агъэцэкIэжьых. Джырэ уахътэм диштэрэ IэзапIэм Инэм Iоф щишIэу ригъэжьагъ. Тэхъутэмыкъое районым ыкIи зэрэреспубликэу яэкономическэ хэхъоныгъэкIэ амалышIухэр къытыщтых промышленнэ паркэу «Инэм».
ЦIыфхэм ящыIакIэ тапэкIи нахьышIу шIыгъэныр инфраструктурнэ псэолъа­кIэхэм бэкIэ япхыгъ. Арышъ, хэбзэ къулыкъухэм анаIэ нахь лъэшэу атырагъэтын фае газыр, псыр ыкIи электричествэр цIыфхэм зэраIэкIагъахьэрэм. Адыгеим и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, къэралыгъо программэхэмрэ лъэпкъ проектхэмрэ яшIуагъэкIэ къуа­джэм ищыIакIэ илъэныкъо пстэуми зэхъокIыныгъэхэр афэхъух, тапэкIи а Iофыр лъыкIотэщт.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу къытырэ къэбархэмкIэ
Тхьаркъохъо Сафыет.