Хэгъэгу зэошхом илъэхъан джыри зыныбжь имыкъугъэ кIэлакIэхэм нахьыжъхэм къащамыгъакIэу Iоф аща­шIэщтыгъ япсэупIэхэм, губ­гъохэм, производствэм, ТекIоныгъэр къагъэбла­гъэ­щтыгъ. Нахьыжъхэм афэдэу къиныгъохэр, заом къыздихьыгъэ гъаблэр зэ­пачыщтыгъ…

Ау щыIагъэх нэмыцмэ аубытыхи, егъэ­зыгъэкIэ хымэ хэгъэгум ащагъэхэри. Ахэм ашъхьамысхэу Iоф арагъашIэщтыгъ. Ащ фэдэ чIыпIэ ифагъэмэ ащыщыгъ къуаджэу Тэхъутэмыкъуае щы­псэущтыгъэ Делэущэкъо Бэчмызэ. Дзэ Плъыжьэу къэблагъэрэм ыгъэщтагъэхэу зэкIакIощтыгъэ нэмыцхэм шыхэр, бы­лымхэр зыдафыщтыгъэх, ахэр зыфыщт цIыфхэри аубытыщтыгъэх. Илъэс 15 на­хьыбэ зымыныбжьыгъэ Делэущэкъо Бэчмызэ нэмыц-техакIомэ аубытыгъэхэм ахэфагъ. Гукъаор пыир къуаджэм дэ­кIы­жьынкIэ мэфитIу нахь къызэрэмынэгъа­гъэр ары арэущтэу зэхъум. Гъэрхэр нэмыцхэм ауж итхэу, оси, псынжъи амы­Iоу алъыкIощтыгъэх. Тэхъутэмы­къуае щырагъажьи, Къырым, Керчь, Бахчисарай, КъохьэпIэ Белоруссием, КъокIыпIэ Пруссием апхырыкIыгъэх, ащ ыуж Германием ит къалэхэм ыкIи концлагерь пчъагъэхэм ащагъэх. Анахьэу къинышхо зылъэгъущтыгъэхэр гъэрэу аIыгъыгъэ советскэ дзэкIолIхэмрэ джуртхэмрэ. Гъа­блэмрэ ушэтынэу цIыфхэм атыра­шIыхьэщтыгъэхэмрэ гъэрхэр ахэкIуадэщтыгъэх. Гыныплъ шъугъэкIэ агъашхэщтыгъэх. Наркозыр амыгъэфедэу операцие ашIыщтыгъэх. Бэчмызэ цехым Iоф щишIэщтыгъ, гъэстыныпхъэ шхъуан­тIэр зэрыт баллонхэр ащ щызэрахьэщтыгъэх. Хьазабэу дзэкIолI гъэрмэ ара­гъэщэчыщтыгъэр къэпIотэжьын плъэ­кIынэу щытыгъэп, ау шъхьафит хъужьынхэмкIэ гугъапIэ яIагъ. ЖъоныгъуакIэм и 4-м 1945-рэ илъэсым инджылызмэ гъэрхэр шъхьафит ашIыжьыгъагъэх.
Ахэр къокIыпIэ гъунапкъэм ащэгъагъэх, кощыхэрэр зыщаугъоихэрэ чIыпIэм джыри мэзитIурэ щаIыгъыгъэх. Тэхъутэмыкъуае щыщ кIалэр 1945-рэ илъэсым ишышъхьэIу мазэ ядэжь къэкIожьыгъ.
ДзэкIолI гъэрхэу яхэгъэгу къифэжьыгъэхэр спискэ «шIуцIэм» хэтыгъэх. Ренэу ауплъэкIущтыгъэх, цыхьэ афашIыщты­гъэп.
Гъэрэу узаIыгъыгъэ уахътэм илъэс 15 — 17 нахь умыныбжьыгъэми, зыпари ащ пылъыгъэп. Ау Делэущэкъо Бэчмызэ пэрыохъумэ зэкIэмэ апэшIуекIуагъ ыкIи комбайнер сэнэхьатым феджагъ, ащ ыуж шоферыгъ, совхозэу «Прикубанскэм» IофшIэныр щыригъэжьагъ, нэужым автохъызмэтшIапIэм. Мэкъумэщ зэнэкъокъухэм Iоф­шIэкIо ныбжьыкIэр ренэу ащытекIощтыгъ, Тэхъутэмыкъое район гъэзетми ар бэрэ къыщыхаутыгъ. Бэчмызэ щыIэ­жьэп, ау къуаджэм щэпсэух илIэужхэр. Къоджэдэсхэми, ащ илIакъо щыщхэми Бэчмызэ ыкIи ащ фэдэ кIэлакIэхэу гъэры хъугъагъэхэр ащыгъупшэщтхэп.

ЩыIэныгъэ гъогу къиным рыкIуагъэхэм ащыщ фэшъхьаф кIэлакIэу, Кушъэкъо Айдэмыр икIэлиплIымэ ащыщэу Мыхьамчэрые.
Хэгъэгу зэошхор къызежьэм, Кушъэ­къо Мыхьамчэрые Тэхъутэмыкъуае дэт еджапIэм ия 10-рэ класс щеджэщтыгъ. Ыныбжь зэримыкъугъэм фэшI ар заом ащэгъагъэп. Ау 1943-рэ илъэсым НКВД-м иистребительнэ батальон хатхэгъагъ. Бэ темышIэу Украинэм ит къуаджэу Прохоровкэм дэжь щыкIогъэ заом чанэу зэрэхэлэжьагъэм пае бгъэхалъхьэу «За боевые заслуги» зыфиIорэр къыфагъэшъуашэ.
Къалэу Гадяча шъхьафит зыщашIыжьыгъэ уахътэм ар къауIагъ ыкIи зыхэтыгъэ дзэ купыр къызаухъурэим, гъэрэу аубы­тыгъ. Партизанхэр кIэщакIо фэхъухи, дзэкIолI нэбгырэ тIокIымэ къыкIарагъэт­хъужьыгъ, ау хьэхэр зыкIыгъугъэ нэ­мыцхэр уIагъэхэр зытелъыгъэ нэбгыриплIымэ къакIэхьагъэх. Ахэм ащыщыгъ Мыхьамчэрые. Джащ тетэу Мыхьамчэрые гъэрхэр зыщаIыгъыгъэ Освенцим дэфэнэу хъугъэ. Лагерым ихьакухэм гъэрхэр афагъэхьазырыщтыгъэх гъэретынчъэ дэдэ хъугъэгъэ Мыхьамчэрые къызызэхафэм. Гъэрхэм ащыщыгъэ французым пщэрыхьэпIэ унэм ар ри­лъэшъуагъ ыкIи щигъэшхагъ. А дзэкIолI дэдэр ары гъэрхэр ащэчыхэ зэхъум, Мыхьамчэрые килограмм 45-м ехъу къыщэчэу языIуагъэр, аукIынэу щытыгъэр джаущтэу французым къыгъэнэ­жьыгъ. Ащ ыуж Норвегием мыжъохэр щызыкъутэхэрэм ахадзэгъагъ. КIэухым ежэхэзэ уахътэр кIощтыгъэ, ау загъорэ шъхьэм гупшысэ къилъадэщтыгъ: «Тэтыемэ тыкъагъэнэжьын шъуIуа?» Илъэс­рэ ныкъорэ гъэрэу, хьазабым хэтэу къыхьыгъ, инджылызмэ къагъэнэжьы­гъэх. Советскэ офицерэу къэкIуагъэм дзэкIолI гъэрхэр зыхэтыгъэ полк агъэпсыгъ, ащ ипащэ игуадзэу Кушъэкъор агъэнэфагъ.
Илъэс тIокI ыныбжьэу Мыхьамчэрые икъоджэ гупсэ къыгъэзэжьыгъ, районым ифинотдел IофшIэныр щыригъэжьагъ, ащ къыкIэлъыкIоу къэралыгъо хьакъулахь инспектор шъхьаIэу агъэнэфагъ, хэшIыкIышхо Iофым фызиIэ специалистэу алъытэщтыгъ. Ау ащ фэдэ цIыфхэу сэ­наущыгъэ зыхэлъхэм къапэуцущтхэри ренэу къыкъокIых. Мафэ горэм финанс­хэмкIэ отделым ипащэ къеджагъ ыкIи нэмыкI IофышIэхэм апашъхьэ къыкIэ­накIэрэм фэдэу къыриIуагъ:
— Кушъэкъор, хэкум ифинотдел ­IэнэтIэ дэгъу къыщыуатынэу фэягъэх, ау уищыIэныгъэ гъогу ибжьыгъэ шIуцIэ, гъэры узэрашIыгъагъэр сэшIэти, тхьапэхэр ощ пае афэзгъэхьыгъэхэп.
Джарэущтэу пащэм къыгуригъэIуагъ ар нэмыцмэ зэраубытыгъагъэм фэшI зэрэлъамыгъэкIотэщтыр. Мыщ дэжьым кIэлакIэм ыгу зыгорэ щызэпычыгъ. А мэфэ дэдэм ащ къуаджэр къыбгынагъ.
Техникумыр къызеухым ыуж Мыхьамчэрые Ростовскэ псэолъэшI институтым чIэхьагъ ыкIи дэгъу дэдэу къыухыгъ. Диплом IофшIагъэр къыухъумэ зэхъум Казахскэ ССР-м и Минтяжстрой илIыкIо чIэсыгъ, ащ кIалэм иIофшIагъэ ыгу рихьыгъ. Джащ тетэу специалист ныбжьыкIэр Казахстан ифэнэу хъугъэ. Кислороднэ-конвертернэ комплексышхоу нэбгырэ мин 12-м ехъу зыщылажьэрэм Кушъэкъо Мыхьамчэрые па­щэу иIагъ.

IэкIыб къэралмэ къарыкIыгъэ Iофы­шIэхэри ащ щылажьэщтыгъэх.
А чIыпIэм псэолъэшIыныр зыщеухым, Мыхьамчэрые Египет джащ фэдэ завод щырагъэгъэпсыгъ, етIанэ Iоф ащишIагъ Ливан, Грецием, Германием.
Тыдэ щылэжьагъэми, ащ иIэпэIэсэныгъэ ебгъэпшэн щыIагъэп. Ар IэкIыб хэгъэгухэми къащыхагъэщыщтыгъ.
Хэгъэгум къызегъэзэжьым, Казахскэ ССР-м и Минтяжстрой специалист шъхьа­Iэу щылэжьагъ.
Адыгеим къэкIожьыгъ, ау игупсэ Тэхъутэмыкъуае ыгу щыIэжьыгъэп, илъэ­сипшI пчъагъэкIэ узэкIэIэбэжьмэ цIыфыгъэ зекIуакIэм пэчыжьэгъэ пащэм (щыIэжьыгъэп нахь мышIэми) ыгу къызэрэхигъэкIыгъагъэр щыгъупшэн ылъэ­кIыгъэп. ИунагъокIэ Инэм псэупIэу къыхахыгъагъ. Кушъэкъо Мыхьамчэрые идзэ ыкIи иIофшIэн гъогу щытхъушхо зэрапылъыгъэр ибгъэхалъхьэхэу ыкIи сурэтхэу иунагъо щагъэлъапIэхэрэм къаушыхьаты. Письмэхэм ащыщ горэм къыщеIо:
«…Напэр — о уищыIэныгъ: ахэр зы хъужьыгъэх, напэр къычIэунэныр оркIэ щыIэныгъэр къычIэунэным ычIыпI».
Джащ фэдагъ тэхъутэмыкъуаемэ
якIэ­лэ пIугъэу Кушъэкъо Мыхьамчэрые Айдэмыр ыкъор, джары ищыIакIэкIэ зэрыгъуазэщтыгъэр.
ИIофшIакIэкIэ къылэжьыгъэх ЛэжьэкIо Быракъ Плъыжьым иорден, орденэу «Знак Почета» ыкIи медалыбэ. Мыхьамчэрые щытхъуцIэу «Казахскэ ССР-м изаслуженнэ псэолъэшI» зыфиIорэр къыфагъэшъошагъ.
Тикъоджэгъухэм егъашIэм агу илъыщтых кIэлэкIэ дэдэхэу Мыхьамчэрыерэ Бэчмызэрэ хьазабэу ащэчыгъэр. ГухэкI нахь мышIэми, Мыхьамчэрые пащэу иIагъэм фэдэхэр, кIэлакIэмэ ящыIэныгъэ пэрыохъу фэхъухэрэр щыIагъэх ыкIи щыIэщтых, ахэм ныбжьыкIэхэм ящыIэныгъэ гъогу нахьыбэрэмкIэ зэпакIын алъэкIы. Ау Мыхьамчэрые ащ фэдэхэм апэшIуекIуагъ, хэгъэгум ыцIэкIэ анахь лъэгапIэхэм анэсыгъ, лъэпкъхэм азыфагу мамырныгъэ илъыным, щыIэкIэшIум афэлэжьагъ.
ЦIыфхэм ащыгъупшэрэп шIури ери, зэкIэ агу къэкIыжьы, шIэжьыр кIо­-
чIэшху.
Делэущэкъо Бэчмызи Кушъэкъо Мы­хьамчэрыйи щыIэжьхэп, ау заом имашIо зэрэпхырыкIыгъэхэр, щыIэныгъэм къинэу щалъэгъугъэр, зыкъызэрамытыгъэр къо­джэдэсхэм ащыгъупшэщтэп, яшъаохэм фэдэу агухэм арылъыщтых.
АкIэгъу Разиет.
Тэхъутэмыкъуай.