«Урысые Федерацием мэкъу-мэщымкIэ изаслуженнэ IофышI». Мы цIэ лъапIэр къып­фагъэшъошэным, къэралыгъошхом укъыщыхагъэщыным пае сыдэущтэу зы­къэбгъэлъэгъон фая? Лъапсэр унагъом къыщежьэ. Ащ ишыхьат Кощхьэблэ районым ифермер хъызмэтшIэпIэ анахь пэрытым ипащэу Зыхьэ Зураб мы лъэгапIэм къызэрэфэкIогъэ шIыкIэр.

Мэкъу-мэщым зищыIэныгъэ гъогу езыпхыгъэу, илъэс къэс анахь къэгъэлъэгъон дэгъухэр зиIэ лэжьакIом ихъызмэтшIапIэ бэмышIэу тыщыIагъ.
ХъызмэтшIапIэм IофшIэныр щыжъот. Охътэ кIэкIым къыкIоцI чIэнагъэ фэмыхъоу Iоныгъор аухыныр ары пшъэрылъ шъхьаIэу яIэр. Непэрэ мафэм ехъулIэу хьэр, рапсыр Iуахыжьыгъах, лэжьыгъэ шъхьаIэу коцым ызыныкъуи аIожьынэу игъо ифагъэх.
— Хабзэ зэрэхъугъэу, анахьыбэ ­зэдгъэубытыгъэр коцыр ары, ар гектар 650-рэ мэхъу. Тызэрэщыгугъыгъэу къычIэкIыгъ, Iутхыжьырэ хьасэхэм лэ­жьыгъэ дэгъу къаты, гурытымкIэ зы гектарым центнер 73-рэ къитэхы. Бжы­хьасэхэм кIымафэр дэгъоу зэпачыгъагъэми, гъатхэм ощхышхоу къещхыгъэ­хэм, осэу къесыгъэм яягъэ къякIыгъ, анахьэу хьэмрэ рапсымрэ къызэгоуагъэхэр, зыщигъэгъолъыгъэ чIыпIэхэри иIагъэх. Арэу щытми, тырыраз лэжьыгъэу къитхыгъэм. Хьэ гектар 90-м гурытымкIэ центнер 55-м ехъу къытыгъ, рапс гектар 300-м — центнер 25-рэ. Ом изытет тимыгъэохъумэ, коцым иIу­хыжьыни шIэхэу тыухыным тыщэгугъы, — еIо Зураб.

Комбайнитфыр зэуж итхэу коцым иIухыжьын чанэу зэшIуахы, ахэм ябункерхэм арыз зыхъукIэ, Iузыщыщт автомашинэхэр хьазырэу къяжэх. Шап­хъэхэм адиштэу мэшIогъэкIосэ авто­машинэмрэ псыр къэзыщагъэмрэ щытых. Хьамэми цIыфыбэ щэлажьэ, ­автомашинэхэм етIупщыгъэу коцыр ащ къытыратакъо.
Апэрэ лъэбэкъухэр
Зураб мэкъумэщ хъызмэтыр зыща­гъэлъэпIэрэ унагъу къызэрыхъухьагъэр. Ятэу Хьазрэтбый фермэм ипащэу илъэс 45-рэ лэжьагъэ, ятэжъи мы лъэныкъомкIэ гъэхъагъэхэр иIагъэх.
— СицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу чIыгур шIу слъэгъоу щытыгъ. Я 3-рэ классым сисыгъ сятэ IофышIэ сызыдищэ зэхъум. Сабыим ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу IофшIэныр шIу ебгъэ­лъэгъун фае. Непэ фэдэу къэсэшIэжьы нахьыжъхэм сырягъусэу кузэкIэтымкIэ фермэм тызэрэкIощтыгъэр. А лъэхъаным зэкIэми тылажьэщтыгъ, мэкъу-мэщым тыхэтыныр типшъэрылъ шъхьаIэу тлъы­тэщтыгъ. IофшIэным цIыфыр епсыхьэ, — еIо тигущыIэгъу.

Зураб гурыт еджапIэм ыуж, Къэ­бэртэе-Бэлъкъар мэкъумэщ институтым чIэхьагъ. 1992-рэ илъэсым ар къыухи, дзэм къулыкъури зыщехьым, ицIыкIугъом зыдакIощтыгъэ колхозым IофшIэныр щиублагъ. Фермэм зоотехникэу илъэситIо щылэжьагъэу Игнатьевскэм дэт колхозым зоотехник шъхьаIэу рагъэблэгъагъ, илъэситIо нахь Iоф ымышIагъэу тхьаматэ ашIыгъагъ. 2004-рэ илъэсым нэс Iоф ышIагъэу хабзэм зэхъокIыныгъэу фэхъугъэхэм апкъ къикIыкIэ колхозыр зэхэзыжьыгъагъ. ЫгукIэ зыфэ­щэгъэ лъэныкъор ымыгъэтIылъыжьэу мэкъумэщ фермер хъызмэтшIапIэ къызэIуихыгъ.
— Iофым хэшIыкI фысиIагъ, ау а лъэхъаным Iоф пшIэныр псынкIагъэп, чIыфэ банкхэм къатыщтыгъэхэп, техникэр икъущтыгъэп. ЦIыфхэм ячIыгу Iахьхэу гектар 750-рэ апэрэ илъэсым тиIагъэр. Бэ темышIэу лизинг шIыкIэм тетэу мэкъумэщ техникэр тщэфын амал къытатыгъ, ар къызфэзгъэфеди, комбайнитIу, тракторитIу, тызэрыпхъэщт ыкIи нэмыкI губгъо IофшIэнхэр зэрыдгъэцэкIэщт Iэмэ-псымэхэр зэзгъэгъотыгъа­гъэх, мэкIэ-макIэу илъэситфым сыпщыныжьыгъагъэ, — игукъэкIыжьхэр Зураб къеIуатэх.
ИшIэныгъэхэм къащыуцурэп
Непэ Зыхьэ Зураб ихъызмэтшIапIэ районым имызакъоу, республикэм нахь инэу итхэм ахэплъытэми хъущт. Техни­кэкIи, нэмыкI лъэныкъохэмкIи зэтегъэ­псыхьагъэ, илъэс къэс лэжьыгъэ бэ­гъуагъэ къехьыжьы. Апэрэ мафэм къы­щегъэжьагъэу мэкъу-мэщым епхыгъэ лъэныкъо пстэури зэрэзэригъэшIэщтым, лэжьыгъэ бай къэхьыжьыгъэным ишъэфхэм язэгъэшIэн ар ыуж ит. Мэкъумэщ шIэныгъэхэмкIэ ар кандидат хъугъэ. ЧIыгум зэрифэшъуашэу удэлажьэу, аужырэ технологиехэр бгъэфедэхэу, ищыкIагъэр ебгъэгъотэу, лэ­жьэкIо цIыфхэр къыпкъотыхэмэ, гъэ­хъагъэхэм узэранэсыщтыр теубытагъэ хэлъэу тигущыIэгъу къеIо.

— Ушъхьамысэу ищыкIагъэр хэплъхьан фае. Шъыпкъэ, ом изытет бэ елъытыгъэр, ау лэжьыгъэм ищыкIагъэр зэкIэ зебгъэгъоткIэ, бэгъощт. Iоны­гъом ыуж кIэкIэу чIыгур дгъэхьазырынэу етэгъажьэ, ащ тешIушIэ. ХэбзэшIу тфэхъугъэу бжыхьасэхэр тпхъыхэ зы­хъукIэ, чIыгъэшIу дыхэтэлъхьэ. Джащ фэдэу чIыгум идэгъугъэ зэщымыкъоным пае севооборотым мэхьанэшхо етэты. Тыгъэгъазэр зытелъыгъэм илъэситфырэ нэмыкI культурэхэр ащытэп­хъых, — еIо фермерым.
Непэрэ гъэхъагъэм илъэс псаум фер­мерыр дэлажьэ. Чылэпхъэ лъэпкъы­шIухэр игъом чIыгум регъэкIух. Гъатхэм иапэрэ мэфэ фабэхэм минеральнэ чIыгъэшIухэмкIэ тIогъогогъо яшIушIэ. Узхэм ыкIи хьэцIэ-пIацIэхэм ащыу­хъумэгъэнхэм фэшI ищыкIэгъэ IофшIэнхэр егъэцакIэх.
Анахь шъхьаIэу хъызмэтшIапIэм ща­лъытэхэрэм ащыщ чылэпхъэ лъэпкъы­шIухэм якъыхэхын. Илъэс пчъагъэ хъу­гъэ Краснодар шIэныгъэ-ушэтыпIэ институтым Iоф зыдишIэрэр. ИлъэситIу тешIэ къэс чылапхъэхэр яхьасэхэм ащагъэбагъо. Мыгъэ чылэпхъэ лъэпкъи 10 къыщагъэкIыгъ, тфыр илъэс къэс лэжьыгъэ дэгъу къэзытырэ «Адель», «Таня» зыфэпIощтхэр арых, адрэхэр кIэх, зыкъызэрагъэлъагъорэр аушэтыщт. Ежь хъызмэтшIапIэм ыпхъыни, фермерэу къяуалIэхэрэм афикъуни къахьы­жьыгъ.
IофышIэ пэрытхэмрэ техникэмрэ
Апэрэ мафэхэм къащегъэжьагъэу къыкъот лэжьэкIо пэрытхэм ацIэ фермерым дахэкIэ къыреIо. Ахэр ком­байнерхэу Александр ыкIи Евгений Абрамовхэр, Андрей Семенченкэр, Михаил Губаревыр. Iоныгъор заухыкIэ, ахэр тракторхэм атетIысхьажьыщтых, IофшIэным падзэжьыщт. Гъэпсэфыгъо ямыIэу лэжьыгъэр зэращэ водительхэу Виктор Семенченкэм, Тхьаркъуахъохэу Аскэррэ Азаматрэ.
Зэтеуцогъэ фермер хъызмэтшIэпIэ анахь инхэм мыр ащыщ. ИщыкIэгъэ техникэр зэкIэ иI. Анахьыжъэу дэтым илъэситф ыныбжьыр. Комбайнэхэу «Акрос-550» ыкIи «Акрос-995» зыфи­Iохэрэм къэуцу ямыIэу, кIэзыгъэ амы­шIэу лэжьыгъэр Iуахыжьы. КамАЗ-у щы бэмышIэу зэрагъэгъотыгъ. Джащ фэдэу заводэу «Ростсельмашым» къыдигъэкIырэ тракторхэр зэрагъэгъотыгъэх, губгъо IофшIэнхэр зэрэзэшIуахыщт Iэмэ-­псымэхэр яIэх. Лизинг шIыкIэр къызфигъэфедэзэ, шэпхъэшIухэм ади­штэрэ техникэр фермерым зэрегъэ­гъоты.
Гъэтхасэхэм ащыщэу тыгъэгъэзэ гектар 300 хъызмэтшIапIэм иI. Ащ ­нэмыкIэу, зэнтхъ ыкIи натрыф тIэкIу ашIагъ. Ахэм язытет непэрэ мафэм фермерыр егъэразэ.
Зыхьэ Зураб илъэс зэкIэлъыкIохэм щытхъу тхылъ пчъагъэ къыфагъэшъуашэу хъугъэ. Ау джы къыратыгъэм нахь осэ ин фешIы. Ятэ мэкъумэщ хъызмэтым шIулъэгъуныгъэу фыригъэшIыгъэм, гъогоу зытыригъэхьагъэм ар къыкIэкIуагъэу елъытэ. Ежьым икIэлэ нахьыкIи ятэ фэдэ хъунэу фай. Я 9-рэ классыр къыухыгъ, станицэу Брюховецкэм дэт мэкъумэщ колледжым чIэхьан гухэлъ иI.
ЫпэкIи гъэхъагъэхэр ышIыхэзэ иIоф­шIэн лъигъэкIотэнэу, зыщыщ районым, республикэм афэлэжьэн гухэлъышIухэр иIэх. ХэбзэшIу фэхъугъэу, шIушIэ Iофыгъохэми тапэкIи зэрахэлэжьэщтыр кIэухым къыхигъэщыгъ.
ДЕЛЭКЪО Анет.