Хэгъэгу зэошхом илъэхъан. Польшэм ичIыпIэ горэм советскэ дзэкIолIхэр — авиаполк зэфэшъхьафмэ яавиаторхэр щызэIукIагъэх. ТекIоныгъэу къэблагъэрэр зэхэзышIэщтыгъэ дзэкIолIхэр гушIом зэрихьэщтыгъэх, IаплI зэращэкIыщтыгъ, сэмэркъэу зэдашIыщтыгъ. ОшIэ-дэмышIэу кавказ лъэпкъ теплъэ зиIэ дзэкIолIитIум зызэфакъудыигъ.
— Джэхьфар!
— Дзэгъащт, ора?
Ахэм пытэу IаплI зэращэкIыгъ. Та­къикъ заулэ зытешIэм, нэбгыритIур «ЛъэпэчIасэ» къешIэх, къэзыуцухьэхэрэр Iэгушъо афытеох, кIэшъуипцIыкIых…
Ар гъэшIэгъонба, зы къуаджэ къыдэкIыгъэ адыгэ дзэкIолIитIоу Советскэ Союзым иогу къэзыгъэгъунэщтыгъэхэр хымэ чIыгум щызэIукIагъэх. Зэбгъо­дэкIыжьхэ зэхъум нэбгыритIуми гущыIэ зэратыжьыгъ пыим текIонхэшъ, ащ ыуж къоджэ гупсэм щызэрэгъотыжьынхэу.
Ахэр Тэхъутэмыкъуае щыщыхэ ЛIы­Iужъу Дзэгъащтэрэ Ожъубанэкъо Джэхьфаррэ. ГущыIэу зэфатыжьыгъэри агъэцэкIэжьыгъ. Псаухэу заом къикIыжьыгъэх ыкIи ячIыгу гупсэ щызэIукIэжьы­гъэх.
Тэхъутэмыкъуае щыпсэурэ Ожъубанэкъо лIакъом щыщхэу кIэлэ 19 заом кIогъагъэ. ГухэкIми, псаоу къэзыгъэзэжьыгъэр нэбгыри 8 ныIэп. ЛIыIужъу лIэкъошхоу къуаджэм щыпсэущтыгъэм инэбгырэ 15 заом хэлэжьагъ, нэбгыри 5 къыхэкIыжьыгъэр.

…Ожъубанэкъохэ Махьмудэрэ Щащэрэ якIалэу Джэхьфар 1939-рэ илъэсым къулыкъум къеджагъэх. Къалэу Ижевскэ дэтыгъэ еджапIэу авиаторхэр зыщагъэ­хьазырхэрэм агъэкIуагъ.
Ар къызеухым, я 76-рэ авиаполкым сэнэхьатым зыщыфигъэсагъ, дзэ Iофым фэкъулаеу, авиатор IэпэIасэ хъугъагъэ. Хэгъэгу зэошхор къызежьэм, зиIоф хэшIыкIышхо фызиIэ Ожъубанэкъор я 6-рэ Гвардейскэ бомбардировочнэ авиационнэ полкым хагъэхьагъ.
Авиамеханикэу, гвардием истаршинау Ожъубанэкъом зэлъашIэрэ летчикхэм ясамолетхэр быбынхэм фигъэхьазырыщтыгъ, ахэм ащыщыгъэх щэгъогогъо орденхэр къызыфагъэшъошагъэхэу, майорэу Евдокимовыр, майорэу Степченкэр, Советскэ Союзым и ЛIыхъу­жъэу, майорэу Рубцовыр ыкIи нэмыкIхэр. Ежь ышъхьэкIэ самолет 520-рэ ыгъэхьазырыгъ, ащ фэдизым зэ нэмыIэми самолетхэр къызэкIэкIуагъэхэп, дагъо яIэу е къутэхэу къыхэкIыгъэп. Къафагъэнэфэгъэ унашъор ыгъэцакIэзэ, ежь Джэхьфари топыщэмэ апэшIуекIозэ, пыим ыкIыб быбэу хъущтыгъэ. Чэщи мафи быбыщтыгъэх. Джэхьфарэ щтэр зыфэдэр ышIэщтыгъэп, гумызэгъэ шэнэу ыкIи пытагъэу хэлъыгъэхэм, зэрэныбжьыкIагъэм а лIыблэнагъэр къапкъырыкIыщтыгъэкIэ енэгуягъо.
СССР-м зыкъэухъумэжьыгъэнымкIэ инароднэ Комиссар иунашъоу 1943-рэ илъэсым игъэтхэпэ мазэ и 26-м къыдэкIыгъэм елъытыгъэу цIэ лъапIэу «Гвардейскэр» полкым къыфаусыгъ, ащ хэтхэм (Ожъубанэкъори ахэм ащыщыгъ) цIэу «Гвардеец» зыфиIорэр къафагъэшъошагъ.
Джэхьфар зы полкым къыдыхэтэу къулыкъу дихьыгъ зэлъашIэгъэ капитанэу Гастелло. Мафэ горэм тренировкэхэр ашIыхэзэ, Джэхьфар зиушэтын гухэлъ иIэу парашютым икъызэIухын охътабэ тыригъэшIагъ. ЧIыгур псынкIэ дэдэу къэсыщтыгъ, парашютыр къызэIукIыщтыгъэп. ЧIыгум тетхэм агучIэ изыгъэу уашъом дэплъыещтыгъэх. Ау аужырэ такъикъым зэмышъогъу чэтэныр къызэIукIыгъ, ар шапхъэу гъэнэфагъэм бэкIэ шъхьадэкIыгъагъ… ЗэкIэмэ жьы къащэжьыгъ.
Гастелло летчикым къечъэлIагъ:
— Ожъубанэкъор — уошъогу бзэ­джашI о, джар зэгъашI. Нахьыбэрэ умыбыбыжьынэу унашъо зысшIырэм, джащыгъум къыбгурыIощт!
— Силажь, товарищ капитан! — зиухыижьызэ ащ риIожьыгъ «шхъухьа­шIэм».
Зэо илъэсхэм дзэ операциябэ Джэхьфарэ ыгъэцэкIагъ. Самолетым къыкIэнагъэу, къефэхэу зэп къызэрэхэкIыгъэр, ау ары пэпчъ ащ инасып къыхьыщтыгъ, псаоу къыхэкIыжьыщтыгъ. Парашютым пышIагъэу къепкIэхынэу игъо ифэщтыгъ, мэзым, псым, белорусскэ чылагъохэу стыхэрэм къахафэу хъугъэ.
МашIом ыкIышъо ыстыгъэу, уIагъэу, кIочIаджэу госпиталым зычIафэрэм, зэрагъэхъужьэу дзэм хэхьажьыщтыгъ.
Капитанэу Гастелло зэрэполкэу зэрежэщтыгъэхэр, ау къызэримыгъэзэжьыгъагъэр ыгу къэкIыжьы хъумэ, Джэхьфар ынэпсхэр къакIощтыгъэх. Летчикыр цIэрыIо зышIыгъэ аужырэ быбыгъоу ар хъугъагъэ.
1944-рэ илъэсым Джэхьфарэ письмэ-джэпсалъэ Тэхъутэмыкъое районым къыщыдэкIырэ гъэзетым къыфитхыгъ, ащ зэреджагъэр «Сталинскэ лэжьыгъэм пай»:
«Товарищ лъапIэхэр!
Заом сыжъугъэкIуатэзэ, нэмыц-техакIомэ сашъхьамысынэу, зэрэсфэлъэкIэу сязэонэу къысашъуIощтыгъ. Сэри синыбджэгъухэми шъуиунашъо тэгъэцакIэ. ГущыIэ къышъосэты, сичIыгогъухэр, сянэрэ сятэрэ, сэри, синыбджэгъухэми тпсэ темыблэжьэу нэмыц-фашист техакIомэ тязэощт. Сэ медалэу «ЛIыхъужъныгъэу зэрихьагъэм пае» зыфиIорэр къысфагъэшъошагъ. Пыим изэхэгъэтэкъон кIуа­чIэу сиIэр зэкIэ есхьылIэнымкIэ ащ джыри зэ пшъэрылъ зыфысегъэшIыжьы. Товарищ лъапIэхэр! Нэмыц-техакIомэ тызщатекIощт мафэр къэблагъэ. Тызэгъусэу ахэр зэкIэтфэнхэ фае. Тэ тязаозэ, шъо губгъом шъущылажьэзэ.
ШIуфэс къышъозыхыжьэу Ожъубанэкъо Джэхьфар — гвардием истаршина».
Районым щыпсэурэмэ джэпсалъэм мэхьанэшхо ратыгъ, бэрэ игугъу ашIыгъ.
Белоруссиемрэ Польшэмрэ Джэхьфар ащызао зэхъум, зыч-зыпчэгъоу ащ игъу­сагъ иныбджэгъоу Бирулин Семен. ТекIоныгъэр къызыдахым ыужи зэгъу­сэхэу къулыкъур ахьыгъ. СССР-м и Апшъэрэ Совет и Президиум иунашъоу 1946-рэ илъэсым ижъоныгъуакIэ и 20-м къыдэкIыгъэм диштэу Ожъубанэкъо Джэхьфар дзэм къыхэкIыжьыгъ. Семен Иван ыкъор джыри бэрэ огум итыгъ, хэгъэгум ищынэгъончъагъэ ынаIэ тыригъэтыгъ.
Ожъубанэкъо Джэхьфар орденэу Жъогъо Плъыжьыр, медальхэу «ЛIыхъужъ­ныгъэу зэрихьагъэм пае», «Москва къызэригъэгъунагъэм фэшI», «Германием зэрэтекIуагъэм фэшI» зыфиIохэрэр къыфагъэшъошагъэх.

Джэхьфар къызэкIожьым, мамыр щыIакIэм псынкIэу хэгъозэжьыгъ, районым ипащэхэм зыдагъакIорэр ыкIи зыфагъазэрэ Iофыр зышъхьамысыжьэу ыгъэцэкIагъ.
Илъэс зэкIэлъыкIохэм коммунистэу Джэхьфар Махьмудэ ыкъор колхозэу «Бжъэдыгъу шъхьафитым» итхьамэтагъ, партийнэ организацием исекретарыгъ, къоджэ Советым ипэщагъ, район общепитым итхьаматагъ. Iэшъхьэтетми къо­джэдэсми ашIэщтыгъэ — Ожъубанэкъор зыдэщыIэм зэкIэ щызэгъэфагъ, зэфагъи щыI.
Къуаджэм анахь щалъытэрэ цIыфхэм Джэхьфар ащыщыгъ, чэщи мафи амыIоу ащ ыдэжь кIощтыгъэх, упчIэжьэгъу ашIыщтыгъ.
Ащ ишъхьэгъусэу Рабихьат Къамболэт ыпхъум илъэс 40-рэ кIэлэегъаджэу Iоф ышIагъ, ны шIагъу, бысымгуащ. Япшъа­шъэхэу Фатимэрэ Сафыетрэ апIугъэх.
ТекIоныгъэм и Мафэ гъэ къэс Джэхьфарэ митингыр арэп зыщыхигъэунэфыкIыщтыгъэр, яун ары. Ишъхьэгъусэрэ ипшъашъэхэмрэ ашIэщтыгъэ ащ ишэн зыфэдагъэр, а мафэм ыгу ихъыкIыщтыгъэр, заом хэкIодагъэхэм якъэхалъэ ылъэгъуныр къин дэдэ къызэрэщыхъущтыгъэр. Ащ ычIыпIэ фронтовикыр документхэмрэ сурэтхэмрэ ахэплъэжьыщтыгъ, игукъэкIыжьмэ ахилъасэщтыгъ…
1978-рэ илъэсым итыгъэгъэзэ мазэ илъэс 59-рэ ыныбжьэу Джэхьфар дунаир ыхъожьыгъ. Ащ иныбджэгъугъэу, заом къыдыхэтыгъэу Семен Бирулиным Брянскэ къыритхыкIи письмэ унагъом къыфигъэхьыгъагъ. Джэхьфар зэрэщымыIэжьыр лъэшэу ыгу зэрэхэкIыгъэр, ащ ишIэжь зэригъэлъэпIэщтыр итхыгъэ къыщыкIигъэтхъыгъ, игупсэмэ къафэтхьаусыхагъ.
ИлъэсипшI пчъагъэ тешIэжьыгъ, Рабихьати щыIэжьэп, ау Ожъубанэкъомэ япшъашъэхэмрэ япхъорэлъфхэмрэ тым ыкIи тэтэжъым лIыхъужъныгъэу заом щызэрихьагъэр ащыгъупшэрэп, ишIэжь агъэлъапIэ.
Джэхьфар икъорэлъфэу Бгъанэ Бислъан яенэрэ классым ис, ТекIоныгъэм и Мафэ фэгъэхьыгъэ зэнэкъокъухэм ащыщ ехъулIэу ыгъэхьазырыгъэ тхыгъэм ятэжъ изэо гъогу, ащ илIыблэнагъэ игъэкIотыгъэу къыщыриIотыкIыгъ. Анахь дэгъукIэ еджапIэм къыщыхагъэщыгъэхэм ар ахэхьагъ, ямузей чIалъхьагъ.
АкIэгъу Разиет.