Зэппхын умылъэкIыщт ду­наи­тIур зы нэбгырэм сы­дэу­щтэу щызэкIухэра? УпчIэм иджэуап Хьашхъожъ Арсен. ИгъучIыш зекIукIэ, ар — байкер бэлахь, кIыщым зычIахьэкIэ — Лъэпшъ ине­пэрэ щыс. ТIури АрсенкIэ Iахьмыгощ. ЗыщыгъукIэрэм гъучIышыри къыдычIэт.— «Фыжь цIыкIу» — джары сызэре­джэрэр. Iэ щысэфэ, сытелъэкIыхьэ, тIэкIуи сыщэтхъу, дахи есэIо. Дахэр зимыкIасэ дунаим тетэп.
АМ: ГъучIыри ара?
— ГъучIыри ары. Ар хэбдзынэу амал щыIэп. ГъучIыр зэхалъхьэми, зэхахыми машIор Iофым хэт. Ар зыхэтым жьыр игъус. Арышъ, мы дунаишхом къыщекIокIырэ жьи, пси, машIуи гъучIым щызэIокIэжьых. Ежьыр чIым къыхэкIы, цIыфым ыIэкIэ зэригъэзафэзэ къыхехы.
ГъучIым фыриIэ шIулъэгъур Арсен лъым хэлъэу къыдэхъугъ. КъызтекIыгъэхэр гъукIэ зэшитIоу Къэбэртаем пасэм щытIысыгъа­гъэхэр ары. Ятэжъ къылъэгъужьыгъэп, ятэ гъукIэщтыгъэп, ау гъучIгъэжъэ бэлахьыгъ. КIэлэцIыкIу пстэумэ афэдэу Арсен шъэ­жъые цIыкIухэр, чанхэр къыздырихьакIыщтыгъэх, загъори ежьым ахэр ышIынхэу фежьэщтыгъ. Ахэм яшIыкIэ ыIэ къихьаным бэрэ кIэхъопсыгъ, ары пакIошъ, а зы пкIыхьапIэри бэрэ ылъэгъущтыгъ.
— Адыгэ пэIо фыжь щыгъэу лIыжъ горэ пкIыхьапIэкIэ ренэу къысфакIощтыгъ. Сэшхо къыситыти, кIодыжьыщтыгъ. Пчэдыжь къэс шъхьэнтэ чIэгъым сэшхом сыщы­лъы­хъущтыгъ, ау згъотыжьыщтыгъэп. Аужы­рэу пкIыхьапIэкIэ къызысфэкIом сыкъызщылъэ­ти, джыри зэ къыситыгъэм сылъыхъугъ, ау пкIэнчъ, згъотыгъэп. Ащ дэжьым сытIыси сыгъыгъагъ, — ыгу къэкIыжьыгъ Арсен.
Ащ ыуж псыбэ дэчъыгъ, Арсен ищыIэныгъэ гъогу гъучIым кIэрищыгъ, ау илъэс 13 фэдизкIэ узэкIэIэбэжьмэ, ащ къыри­щэлIэжьыгъ. «Лъыр бжиблэу мао» зыфа­Iорэм ар ишыхьагъ.
— ГъукIэным сыфэзыгъэсагъэр синыб­джэгъу абхъаз кIалэу Тимур Дзидзария. Абхъазым игъукIэ, IэшэшIхэм язэхахьэ сыхэт непэ. ГъукIэхэм, сэжъый, къамэ зыфэпIощтхэр зышIыхэрэр зы купышIу тэхъу.
АМ: Адыгэ гъукIэу тиIэхэм къа­хэхъуагъа?
— АдыгеимкIэ — хьау. Къэбэртэе лъэныкъом хъазынэу щыIэх. ЩэрджэсымкIэ дэхэкIаеу къезэрэхьыжьагъэх. Тиреспублики тIэкIу нахь зыщедгъэужьыжьынэу тыфай. КIо къыддэхъумэ къэлъэгъон, Тхьэм ыIомэ. Шъэжъые культурэр зыщыщыр ашIэу адыгэ кIалэхэр едгъэсэжьын-
хэу тыфай.
Илъэс заулэкIэ узэкIэIэбэжьмэ, а гу­хэлъыр иIэу Арсен иныбджэгъур игъусэу Адыгеим къэкIогъагъ. Ау къэкIон­-кIожьынкIэ ащ къыфэпщэнхэ зэрэмы­лъэкIыщтыр шIэхэу къыгурыIуагъ. Зыщыщ Ботэщэй къуаджэм, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, къикIи, мыщ щыпсэузэ, щылажьэзэ гъукIэшIэным ныбжьыкIэхэр къырищэлIэнхэу гугъэу, республикэм къэкощыжьыгъ, «СыкъакIуи, сыкIожьынэу сыфэмыеу сыкъэнагъ. Сыкъызщалъфыгъэ сихэку згъотыжьыгъэ фэдэу къысщы­хъугъ», — еIо ащ.
Арсен зэрэцIэрыIор ыугъукIырэ сэшхо­хэр, къамэхэр, сэжъыехэр, лъэпкъ Iэшэ зэфэшъхьафхэр. Анахьэу икIасэр сэшхор, къамэр ары. ИшIын нахь къины къэс, дэлэжьэныр нахь икIасэу къыхегъэщы.
— Ащ дэжьым гъучIымрэ сэрырэ нахь тызэгурыIо фэд. Узэпеорэп, узэгурэIо. Сызэхэзыххэрэм къыздэхьащхын къахэ­кIынкIи хъун, ау гъучIышым сызэрэдэгущыIэрэм фэдэу пкъыгъоу сыздэлажьэ-
рэми гущыIэгъу сыфэхъу, — къеIуатэ ­гъукIэм. — МашIор кIэзгъэнэным ыпэкIэ Тхьэм селъэIу, симафэри, силэжьыгъэри, машIори, псыри — пстэури шIу хъунэу, сиIашэ лъыгъачъэ мыхъунэу, шIукIэ агъэфедэнэу.
АщкIэ Лъэпшъ инепэрэ лIыкIоу зэрэщытыр Арсен джыри зэ къеушыхьаты. Ари ежь фэдэу гъучIым, машIом адэгущыIэщтыгъ. Ащ фэгъэхьыгъэ къэбархэм ащыщэу а пычыгъор Арсен анахь икIасэхэм ащыщ.

АМ: Адэ, Лъэпшъ фэдэу Iэ пцIанэкIэ гъучIым уеIэу мэ­хъуа? Уесэжьы зэраIорэр ­шъыпкъа?
— Ары, уесэжьы. IалъэкIэ умылэ­жьэшъоу мэхъу. Апэ шъо Iалъэ зы­пыслъхьэщтыгъ, ау Iоф пшIэзэ къыппызэу мэхъу, гумэкIыгъу. Ащ фэдэ горэм сигъэгубжи, джыри Адыгеим ­сыкъэмыкIожьызэ, Iусыдзыгъ, IэкIэ сыубыты хъугъэ. Апэ сIэгу тIэкIу кIистыкIэу еублэшъ, етIанэ Iэгушъо лыр бла­шъом ехьыщырэу мэхъу, пхъашэу, стырыр зэхимышIэжьэу. СыуIучIырэ гъучI плъыгъэр синыбджэгъум ыубыти, къызестыр ары машIор зэрэзэхэсымы­шIэжьырэр къызызгурыIуагъэр. «Уау» ыIуи къэкууагъ, — къыздэгощагъ гъукIэр.
Арсен Iоф ышIэ зыхъукIэ, икIыщ макIэ чIигъахьэрэр, бзылъфыгъэхэр арымэ, сыдигъокIи пчъэр афызэфэшIыгъ. ТизэдэгущыIэгъу тефэу ар кIыщыкIэм кощыжьэу сытефагъэти, сычIэплъэн слъэкIыгъ, армырыгъэмэ, лъэбэкъу чIысигъадзэщтыгъэп. Пасэм чылэ гъунэм зэрагъэуцущтыгъэм фэдэу Арсен илэжьапIи къэлэ пакIэм щыт, хъоо-пщау. ГъукIэ огъу хьылъэхэр зытыракъутэщт сыджыр хегъэчъыхьэ, иIэдэ-уадэхэр щызэгъэзэфагъэх, ахэм апэмычыжьэу гъучIышыри щыт. Iашэу ышIыгъэхэм зыщяупсэжьырэ унэри шъхьафы. НыкъошI сэшхохэр, къамэхэр, сэжъыехэр чIэплъэгъощтых. ЦIыф къызэрыкIомкIэ адырэ пстэумэ ашIырэм Арсен иIэшIагъэ къахимы-
гъэщышъункIи хъун, ау хэзышIыкIыхэрэм ащ ыIапэ къычIэкIыгъэр зэу къа­лъэгъу. АпэрэмкIэ, илIэкъо тамыгъэ тедзагъ, ятIонэрэмкIэ, ежь ишIыкIэ горэ хелъхьэ.
— ГъукIэныр зесэгъэжьакIэм, Мэстафэ Славик къысиIогъагъ: «О умастерэп джыри. Ащ фэдэ узыхъущтыр ыужыкI. МастеркIэ заджэхэрэр ежь ишIыкIэ горэ къэзыгъотыгъэр ары». Джы ар сиIэ хъугъэ. ЗебгъэжьакIэрэм, зыгорэм шапхъэ теохы, зэ мырэущтэу, етIанэ нэмыкIэу ошIы. Аузэ, уиеплъыкIэ зехъожьы, ыкIэм ыкIэжьым оуиер къы­хэохы. Угу, ппсэ ыштэрэм, нахь къыппэблагъэм укъыщэуцу. А пстэур зызэтефэкIэ, о уилъэуж уиIэ мэхъу, — еIо сигущыIэгъу.
ГъукIэ пэпчъ ежь пэблэгъэ гъучI лъэпкъи иI. АрсенкIэ ар — тыгъужъыцэкIэ (булат) заджэрэр ары. Инэпэеплъ хъугъэ пIоми хъущт. Ащ хэ­шIыкIыгъэ сэшхохэр, къамэхэр зэрап­хъох. Тхыпхъэу гъучIым хэтхэмкIэ къа­хэошIыкIы. ТыжьынэшIэ цIэрыIоу тиIэхэм ягуапэу Арсен ыIэ къыхьыгъэ Iашэхэм кIыхэр, къэмалъэхэр афашIы­жьых, IофшIагъэр ыкIэм нагъэсы.
— Тхыпхъэ дахэхэр адырэ шэнышIоу тыгъужъыцэм хэлъхэм акIыIужь мэхъу. Лы рызэхэпхыщтмэ, фэдэ щыIэп. Мыуцэкоу былым пчъагъэ рызэIэпхышъущт. Мыекъуапэ сыкъызэкIожьым, мыщ ­сыдэлажьэу сыублагъэ, — сыщигъэ­гъозагъ ащ.
ТигущыIэгъу гъучIым шIулъэгъоу фыриIэр сэжъыехэм, гъукIэным къа­щыуцугъэп. ЗэрызекIонэу къыхихыгъэри гъучIыш. Мэфэ реным машIом пэтыгъэу къызыкIэрыкIыжькIэ, ыгъэкIо­дыгъэ кIуачIэр ащ ичъэ хегъотэжьы. КъыщыкIэгъэ къарыур дунаим идэха­гъэу къыблихырэмрэ жьэу ынэгу къеорэмрэ рагъэкъужьы. Iоф зэришIэрэри зызэригъэпсэфырэри гъучIы. Ащ фэдэ шIулъэгъоу гъучIым фыриIэр иунагъуи къыдегощы. Арсен шъэожъыиблырэ зы пшъашъэрэ иIэх. НахьыжъитIур непэ готэу мэлажьэх, IэпыIэгъу фэхъух. Язырэр гъукIэным нахь фэщагъэу щыт. Арышъ, Тхьэм ыIомэ, Арсен иIоф неущ лъызыгъэкIотэн щыIэщт.
Анцокъо Ирин.