МашIор щынэгъончъэныр ом изытет бэкIэ еп­хыгъ. Анахьэу гъэмэ­фэ жъоркъым, ощх бэрэ къемыщхэу, гъушъэ хъумэ, машIом зыкъиштэным ищынагъо хэхъо.

— Мэкъуогъу мазэр чъыIэта­гъэу икIыгъ, арэу щытми, бэ­дзэогъур жъоркъэу зэрэщытым къыхэкIэу машIом ищынагъо зыкъыIэтыгъ. МашIом ищынэгъончъагъэ зы классым къыщыублагъэу класси 5-м нэсэу зэтырафы. Мы мафэ­хэм тиреспуб­ликэкIэ машIор къэхъуным ищынагъо класси 3-м нэсы. — еIо Урысыем ошIэ-дэмышIэ Iоф­хэмкIэ и Министерствэ и ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэу АР-м щыIэм ипащэ игуадзэу, лъыплъэнымкIэ ыкIи пэшIоры­гъэшъ IофшIэнымкIэ гъэIоры­шIапIэм ипащэу Андрей Колесник.

2025-рэ илъэсыр къызихьагъэм къыщыублагъэу республикэм машIом гъогогъу 546-рэ зыкъыщиштагъэу агъэунэфыгъ (блэкIыгъэ илъэсым мыщ фэдэ иуахътэ 750-рэ). Ащ щыщэу хъугъэ-шIэгъэ 256-м техногеннэ, 281-м чIыопс нэшанэ яI. НахьыбэрэмкIэ цIыфым изекIуакIэ къы­хэкIэу машIохэр къэхъух. ГухэкI нахь мышIэми, мы илъэсыр къызихьа­гъэм къыщыублагъэу нэбгыри 7 машIом хэкIодагъ, нэбгыри 3-мэ шъобжхэр атещагъэ хъугъэ. БлэкIыгъэ илъэсым мыщ фэдэ иуахътэ машIом нэбгырэ 12 хэкIодагъ, нэбгыри 4-мэ шъобж­хэр атещагъэ хъугъэ. ГъэIорышIапIэм ипащэ игуадзэ къызэриIуагъэм­кIэ, машIор къызэкIэнэным лъапсэ фэ­хъу­рэр ащ зэрэфэмысакъхэрэр ыкIи игъо мыхъугъэу чIыгу Iахьхэр зэрагъэкъабзэхэрэр, хьакухэмкIэ ыкIи фабэр къэзытырэ пкъыгъохэмкIэ унэр агъэплъы хъумэ, шапхъэу пылъхэр зэраукъохэрэр, электричествэм ирыкIуапIэхэр зэрэзэщыкъуа­гъэхэр, джащ фэдэу электричествэкIэ Iоф зышIэрэ пкъыгъохэр агъэфедэхэ хъумэ, сакъыныгъэ къызэрэзхамыгъафэрэр ары.
— Республикэм ирайонхэр пштэмэ, 2024-рэ илъэсым егъэп­шагъэмэ, мы илъэсым машIом процент 27-кIэ нахь макIэу зыкъиштагъэу дгъэунэфыгъэ. МашIоу къэхъурэм ипроцент 99-м цIыфхэм ялажьэ хэлъ. КIымафэм машIор псэупIэхэм на­хьыбэу къащызэкIанэ, ащ лъап­сэ фэхъурэр унэр зэрагъэплъырэ пкъыгъохэм зыпари алъы­мы­плъэу къызэрагъанэхэрэр ыкIи сакъыныгъэ къызэрэзхамыгъа­фэрэр ары. Гъэмафэм уц гъу­гъэм, тхьапэхэм ыкIи хэкIым нахьыбэрэ машIор къакIэнэ. Гъэ­мэфэ ыкIи бжыхьэ мазэхэм, анахьэу бэдзэогъум, шышъхьэ­Iум ыкIи Iоныгъом машIом зы-къызэри­Iэ­тырэм ипчъагъэ хэхъо. Мыщ фэдэ уахътэхэм чэщ-зымафэм мэшIогъэкIосэ-къэгъэ­нэжьэкIо къулыкъушIэхэм дэкIыгъо 20 — 30 фэдиз ашIы, — къыIуагъ А. Колесник.
Мэхьэнэ ин зэратыгъэ хъугъэ-шIагъэ­хэм ягугъу пащэм къытфишIыгъ.
БлэкIыгъэ илъэсым мэкъуогъум и 30-м поселкэу Тульскэм къатитIоу зэтет сатыу гупчэм иунашъхьэ машIор къыкIэнагъ. Квадрат метри 150-рэ хъущтыгъэ псэуалъэр ыкIи тучаным чIэтыгъэ Iэмэ-псымэхэр стыгъэх. МэшIогъэкIосэ къулыкъум иIофышIэхэм псынкIэу машIор агъэкIосэжьыгъ. ЗэрагъэунэфыгъэмкIэ, машIор къызэкIэнэным лъапсэ фэхъугъэр сатыу гупчэм чIэтыгъэ электрическэ Iэмэ-псымэр къутагъэу къызэрэчIэ­кIыгъэр ары.
2024-рэ илъэсым гъэтхапэм и 17-м поселкэу Инэм дэт тучанышхоу «Рубль» зыфиIорэм екIолIэрэ электролиниер зэрэзэтыридзагъэм къыхэкIэу машIор къыщызэкIэнагъ. Гужъуагъэу мы хъугъэ- шIагъэр зэрагъэунэфыгъэм къыхэкIэу тучаныр ыкIи ащ чIэтыгъэ пкъыгъохэр къанэрэ щымыIэу стыгъэх. Зэрарыр сомэ миллион пчъагъэ хъущтыгъ.
ТхьамыкIагъор къызыхэкIэу къулыкъу­шIэхэм къыхагъэщырэр цIыфхэр зэрэмысакъхэрэр, машIом зыкъимыштэнымкIэ шапхъэхэр зэрамыгъэцакIэхэрэр ары. Ащ дакIоу мэкъумэщ мэхьанэ зиIэ чIыгухэр зиехэм ягубгъо нэзхэр зэрэгуамыжъукIыгъэхэми ар епхыгъ. ГумэкIыгъохэр нахьыбэ зыхъухэрэр гъэмафэр ары. Сыда пIомэ а уахътэм электричествэр цIыфхэм афикъурэп. Мэзхэм защызыгъэпсэфыхэрэм мэшIо цIыкIоу ашIыгъэхэр агъэкIосэжьхэрэп.
ГущыIэм пае, Мыекъуапэ къыпэгъу­нэгъу чъыгхатэм машIо къыкIэнагъ. ЗэрагъэунэфыгъэмкIэ, ащ къыпэгъунэгъоу щылъ мэкъумэщ чIыгу Iахьыр агъэкъабзэу аIозэ машIор зыкIагъанэм, жьыбгъэу къилъыгъэм машIор ылъэси чъыгхатэм дэт псэупIэм кIэнагъ.
А. Колесник къызэриIуагъэмкIэ, машIом хэкIодагъэхэм ягугъу пшIын хъумэ, мы илъэсым ащ фэдэ хъугъэ-шIэгъитIу, нэбгырэ тIурытIу хэкIодагъэу, агъэунэфыгъ. Тэхъутэмыкъое районым къатыбэу зэтет унэхэм ащыщ машIор къыкIэнагъ. Ащ лъапсэ фэхъугъэр компьютерэу унэм итыгъэр ары. Чэщыр хэкIотагъэу машIом зыкъызэриштагъэм къыхэкIэу зыныбжь хэкIотэгъэ бзылъфы­гъэу унэм илъыгъэр Iугъом ытхьэлагъ. Ащ ыпхъурэ ипхъорэлъфырэ унэр къабгынэн алъэкIыгъ. Ащ нэмыкIэу, мыщ щыпсэурэ бысымхэм яунэхэр къабгынэзэ дэкIояпIэм къехырэ бзылъфыгъэ хэкIотагъэр Iугъом ытхьэлагъ.

Джыри цIыф зыхэкIодэгъэ зы хъугъэ- шIагъ. Хъулъфыгъэм тутыныр тэрэзэу ымыгъэкIосэжьэу зычIедзым, бгъагъэу ищагу дэтыгъэм ар тефагъ, машIор къыкIэнагъ. Нэужым ащ зиушъомбгъуи, унэм нэсыгъ. Зыныбжь хэкIотэгъэ янэу унэм илъыгъэр машIом къыхихыжьынэу илъэдагъ, ау, гукъау нахь мышIэми, яни ежьыри машIом хэстыхьагъэх.
— МашIор къэхъуным ищына­гъоу щыIэхэр къыдэтлъытэхэзэ, уплъэкIун-лъыплъэн Iофтхьабзэхэр ретэгъэкIокIых. Псэуалъэр зыфытегъэпсыхьагъэм ыкIи машIор щынэгъончъэу щытынымкIэ IофшIэнэу зэрахьэхэрэм ялъытыгъэу щынагъор зыфэдизыр тэгъэунэфы. МашIор щынэгъончъэным фэшI псэуалъэр икъоу зэтемыгъэпсыхьагъэ къэс анахь щынагъо къэзытыхэрэм ар ахалъытэ. Ащ елъытыгъэуи планым хэтэу уплъэкIун-лъып­лъэн Iофтхьабзэхэр илъэс къэс зэхэтэщэх,— къыIуагъ А. Колесник.
— IофшIапIэхэм сыд фэдэ хэукъоныгъэха нахьыбэу къащыхэжъугъэщыхэрэр?
— НахьыбэрэмкIэ машIор зэрагъэкIосэрэ пкъыгъохэр агъэфедэнхэ алъэкIыным зэрэфэмыхьазырхэм, машIор щынэ­гъончъэу щытынымкIэ пшъэ­дэ­кIыжь зыхьыщтхэр зэрэмыгъэ­нэфагъэхэм, машIо къэхъумэ, узэрэзекIощт шIыкIэр зытетхэгъэ пкъэухэр ыкIи тамыгъэр зэрэщымыIэм япхыгъэх.
— ПсэупIэхэм машIо къащымы­хъуным фэшI ренэу ащ фэдэ пкъы­гъохэм язытет уплъэкIу­гъэн фае. Ахэм афэдэ пкъыгъор къэпщэфыным ыпэкIэ кIуачIэу ащ иIэм зыщыбгъэгъозэн, унэм ит нэмыкI пкъыгъохэу электричествэкIэ Iоф зышIэхэрэм ягъу­сэ хъумэ, ащи фикъущтмэ, фэукIо­чIыщтмэ зэбгъэшIэн фае. Мыщ дэжьым анахьэу зишIуагъэ къа­кIоу къыхэбгъэщын фаер машIор къэхъуным ищынагъо щыIэ хъу­мэ макъэ къэзыгъэIурэ пкъыгъор ары. Фаем ар къыщэфын ылъэ­кIыщт, сомэ 500 ныIэп ыуасэр, ар зэрэбгъэфедэщтым, ифэIо-фашIэхэр зэрэбгъэцэкIэщтым хэшIыкI фыуиIэн ищыкIагъэп. Ар къызфэбгъэфедэзэ ори, уиIа­хьылхэми ящыIэныгъэ ыкIи япсауныгъэ къэуухъумэн плъэ­кIыщт, — къыIуагъ тигущыIэгъу.
ТапэкIи машIом епхыгъэ тхьамыкIагъоу къэхъухэрэм япчъагъэ нахьыбэ мыхъуным фэшI ГъэIорышIапIэм икъулыкъушIэхэм мэкъумэщ предприятиехэм, организациехэм япащэхэм зафагъазэ игъом ячIыгу Iахьхэр агъэкъэбзэнхэу ыкIи уц гъугъэр агъэсты хъумэ, шапхъэ­хэр амыукъонхэу.
ТигущыIэгъу икIэухым А. Колесник ушъый гущыIэхэмкIэ цIыфхэм закъыфигъэзагъ сакъыныгъэ къызхагъэфэнэу, машIор щынэгъончъэу щытынымкIэ шапхъэхэр амыукъонхэу, фабэр къэзытырэ Iэмэ-псымэ къутагъэхэр амыгъэфедэнхэу, унэр къабгынэ хъумэ, ар къэзыгъэфэбэрэ пкъыгъохэр ыкIи утыр пахынхэу.
— ТхьамыкIагъо къэмыхъуным пае кIэлэцIыкIухэм сырнычыр къамыштэным шъунаIэ тежъугъэт. ЭлектричествэмкIэ Iоф зышIэрэ пкъыгъохэм яшъумы­гъаIэх, хьакум машIо пэлъэу, телевизорым Iоф ышIэу, электричествэмкIэ лэжьэрэ нэмыкI пкъы­гъохэр пыгъэнагъэхэу язакъоу сабыйхэр унэм къишъумынэх, — еIо ащ.
Зыщышъумыгъэгъупш: сакъыныгъэм мэхьанэшхо иI, арэущтэу шъумызекIомэ, тхьамыкIэгъошхо къышъуфыкъокIын ылъэкIыщт.
КIАРЭ Фатим.