Мыхэр о уицIыфых, Адыгеир

Адыгэхэм ямызакъоу, цIыф ­лъэпкъ зэфэшъхьафхэр хьалэлэу зыщызэдэпсэухэрэ ыкIи зыщызэдэлэжьэхэрэ чIыпI ­Адыгеир.

Илъэс 46-рэ мэхъу мыщ игуапэу зыщыпсэурэр ыкIи Iоф зыщишIэрэр кIэлэ­е­гъаджэу, шIэныгъэлэжьэу, ушэтэкIо-угъое­кIо гъэшIэгъонэу Алла Со­коловам.
Бэдзэогъум и 7-м 1955-рэ илъэсым Карагандинскэ хэкумкIэ къалэу Сарань ар къыщыхъугъ. Унэгъо гупсэф зэгурыIо щапIугъ, ятэ шахтерыгъ, баянистыгъ, янэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипэщагъ. Аллэ къызхэхъухьэгъэ уахътэр еджэным анахь кIэгушIухэу, уасэ фашIэу зэхъур ары. Музыкальнэ еджапIэр къыухи, Карагандинскэ музыкальнэ училищым теориемкIэ икъутамэ чIэхьагъ, ар дэгъу дэдэу къыухыгъ. 1974 — 1979-рэ илъэсхэм Алма-Атинскэ къэралыгъо консерваториеу Курмангаз ыцIэкIэ щытым иеджэн щылъигъэкIотагъ, ар тфы закIэу къыухи, музыковед, кIэлэегъэджэ, критик ыкIи лектор сэнэхьатхэр ыгъотыгъэх.
Истудентыгъо къыщыкIэдзагъэу чанэу, хъупхъэу шIэныгъэ конференциехэм, Всесоюзнэ зэнэкъокъухэм ахэлажьэщтыгъ, ядипломантыгъ. Республикэ гъэ­зетэу «Ленинская смена» зыфиIорэм, музыкэмкIэ рубрикэр радиом ащигъэ­хьазырыщтыгъ.
1979-рэ илъэсым специалист ныбжьыкIэр Адыгеим къагъэкIуагъ. Мыекъопэ музыкальнэ училищым IофшIэныр щыригъэжьагъ. А уахътэм училищым завучэу иIэгъэ Ахэджэго Щэбанэ, кIэлэ­егъаджэу, адыгэ лъэпкъ хорым изэхэщакIоу Анзэрэкъо Вячеслав лъэшэу яшIуагъэ къызэрекIыгъэр, музыкэм фэ­кIорэ лъагъор нахь пхырыщыгъошIу къызэрэфашIыгъэр Аллэ игуапэу непи хегъэунэфыкIы. Адыгеим цIыфыгъэ-­шъыпкъагъэкIэ къызэрэщыпэгъокIыгъэ­хэр, Мыекъуапэ 1979-рэ илъэсым ща­шIыгъэгъэ общежитиякIэм унэ къызэрэщыратыгъагъэр игуапэу къеIотэжьы.
Коллектив гупсэфыр унэгъо тынчым фегъадэ; нахьыжъ Iушэу Ахэджэго Щэбан, цIыфышIоу Анзэрэкъо Чеслав Iоф адишIэнэу, акIырыплъынэу зэрэ­хъугъэм итворческэ гухэлъ зэфэ­шъхьафхэр къы­фагъэпсынкIагъэхэу елъытэ. Алла Николаевнам музучилищым илъэс 17-рэ Iоф щишIагъ, щэч хэлъэп, ишIэныгъи, игулъыти ригъэджагъэхэм ахигощагъ. Ахэр цIыф зэфэ дахэ хъугъэх, хэти ежь зытегъэпсыхьагъэм елъытыгъэу чIыпIэ ыгъотыгъ: ХъуакIо Сусаннэ — АР-м инароднэ артистк, зэлъашIэрэ Къэралыгъо академическэ орэдыIо-къэшъокIо ансамблэу «Ислъамыем» хэт. Джащ фэд, Алла Николаевнам ригъэджагъ ыкIи исэнэхьатэгъу хъугъэ шIэныгъэлэжь-музыковедэу, ­искусствэхэмкIэ Адыгэ рес­публикэ кIэлэцIыкIу еджапIэу К. Лъэцэрыкъом ыцIэ зыхьырэм ипащэу Анзэрэкъо Марзиет Чеслав ыпхъур.
ЫпшъэкIэ къызэрэщысIуагъэу, 1979-рэ илъэсым щегъэжьагъэу Соколовар ­Адыгеим щэпсэу, мафэ къэс зыхэс адыгэхэр нахь икIасэ мэхъух. Музыкэм ишъолъыр щылэжьэрэ цIыф гъэсагъэхэм ятворчествэ лъэплъэ, адыгэ композиторхэм яшIушIагъэ пстэуми алъигъэIэ-
сэу уасэ зиIэ музыкальнэ къэтынхэр радиомкIэ, тхыгъэхэр хэку ыкIи рес­публикэ гъэзетхэм къащахеутых. Ахэр Бысыдж Мурат, Нэхэе Аслъан, Сэ­мэгу Гощнагъо, КIыкI Хьисэ ятворчествэ афэгъэхьыгъэх. Радиокъэтынхэу «Адыге­им имузыкальнэ щыIакIэ икъэтынхэр» ыкIи «Адыгеим икомпозиторхэм ятворчествэ кIэу къыхэхьагъэр» зыфиIохэрэр ыгъэхьазырыгъэх. Джащ тетэу Алла Соколовар адыгэ культурэм, адыгэ щы­IакIэм апэблагъэ хъугъэ.
1990 — 1994-рэ илъэсхэм А. Н. Соколовар искусствэхэм ятарихъкIэ Урысые институтым иаспиранткагъ. 1992-рэ илъэсым ар Урысыем икомпозиторхэм я Союз аштагъ. 1994-рэ илъэ-
сым Аллэ Санкт-Петербург темэу «Народная инструментальная культура» зыфиIорэмкIэ диссертациер къыщиу­шыхьатыгъ. 1996-рэ илъэсым А. Соколовар АКъУ-м искусствэхэмкIэ и Институт идоцент хъугъэ. Музыкэм итеориекIэ, тарихъымкIэ ыкIи музыкальнэ пIуны­гъэмкIэ кафедрэм ипащ.
Адыгэ лъэпкъ музыкальнэ искусствэм къыхэкIыгъэ цIыфышхохэм ялъэужи ефы, къыхегъэщых, зэрегъашIэх ыкIи зие адыгэ лъэпкъым регъэгъотыжьых. Соколовам ихьатыркIэ зэлъашIэрэ пщы­нэошхуагъэу Хьагъэудж Мыхьамэт къы­ригъаIощтыгъэхэр зытетхагъэхэр къы­гъотыжьхи, Адыгеим къыщэжьыгъэх. УмышIэрэмэ, адыгэхэр, адыгэ лъэпкъыр ежь ие шъыпкъэм фэдэу, ыгукIэ фаблэу Аллэ ренэу Iофышхо ешIэ. ЗекIо гъогу инхэр зэпечых, адыгэ музыкэм ихъарзы­нэщ хахъо фешIы. А. Соколовар Урысыем, Адыгеим, этномузыкэмкIэ IэкIыб къэралхэм ащызэхащэрэ форумхэм ахэ­лажьэ, ахэм уасэ ишIэныгъэ-IофшIакIэ къащыфашIы, щытхъуцIэхэр, шIухьафтынхэр къыфагъэшъуашэ.
Илъэсхэр псэу мачъэх. ЦIыф гъашIэри гъэпсэф имыIэу макIо. Илъэс пчъагъэхэм А. Н. Соколовам IофшIэгъабэ къыхиутыгъ.
Тхыгъэм икIэухым щыкIэзгъэтхъы сшIоигъу узхэхьэгъэ лъэпкъыр угукIэ пштэныр ыкIи ащ щыщ зыпшIыныр аукъо­дые Iофэу зэрэщымытыр. Ау ар зэ­рэгъэшIэгъоныр, зыфызэшIокIырэм — акъыли, гулъыти, амали зэриIэхэр къызэриушыхьатырэр.
Аллэ адыгэ лъэпкъым ыпашъхьэ гу­шъхьэгъомылэшхо щызылэжьыгъэ цIыф. Псауныгъэ пытэ иIэу, игухэлъхэр къыдэхъухэу, зыцIэ шIукIэ ыгъэIурэ Адыгэ Республикэми щызэхашIыкIэу, щыIэкIэ тынч иIэу илъэсыбэ къыгъэшIэнэу фэтэIо.

Мамырыкъо Нуриет.