Форумэу «Шанхай организацием хэхьэрэ хэгъэгухэм ясатыу-экономическэ зэдэлэжьэныгъэ игъэпытэн епхыгъэ хэбзэ шэпхъэ Iофыгъохэр» зыфиIорэр Шанхай политикэ-юридическэ университетымрэ дунэе юридическэ ухьазырыныгъэмкIэ ыкIи зэдэлэжьэныгъэмкIэ Гупчэмрэ ащыкIуагъ. Зигугъу къэтшIыгъэ организацием хэхьэрэ къэралыгъохэм ялIыкIуи 100-м ехъу – правэмкIэ, цифрэ экономикэмкIэ ыкIи инвестициехэмкIэ эксперт пэрытхэр, дунэе организациехэм, апшъэрэ еджапIэхэм, ушэтэкIо гупчэхэм, Китаим, Урысыем, Казахстан, Кыргызстан, Узбекистан ыкIи нэмыкI хэгъэгухэм ялIыкIохэр ащ хэлэжьагъэх.

Шанхай политикэ-юридическэ университетым иректорэу Лю Сяохун къызэрэригъэблэгъагъэм тетэу Адыгеим и Очыл палатэ ипрезидентэу, Урысыем июристхэм я Ассоциацие и Адыгэ шъолъыр къутамэ игъэцэкIэкIо комитет итхьаматэу Мамый Алый, Адыгэ къэралыгъо университетым правэмкIэ иинститут ипащэу Шъоджэ Азэмат, Урысыем июристхэм я Ассоциацие и Адыгэ шъолъыр къутамэ игъэцэкIэкIо комитет хэтэу, Адыгеим и Очыл палатэ исовет хэтэу Делэкъо Хьилым ащ хэлэжьагъэх.
Дунэе инвестициехэмкIэ, сатыумкIэ правовой амалэу зэрахьащтхэр, юридическэ IофышIэхэм ягъэхьазырын, цифровой экономикэм ыкIи нэмыкI лъэныкъохэм япхыгъэ Iофыгъохэр ары анахьэу зылъыIэсыгъэхэр. Бизнес цIыкIумрэ гурытымрэ яIофхэр къикIынхэмкIэ пэ­рыохъоу щыIэхэм къакIарагъэчын зэралъэкIыщт шIыкIэм ахэр тегущыIагъэх.
Форумыр зэхащагъ Шанхай организацием хэхьэрэ къэралыгъохэм язэдэлэжьэныгъэкIэ ыкIи дунэе юридическэ ухьазырыныгъэмкIэ Гупчэм. Китаим ыкIи нэмыкI къэралыгъохэм яэкспертхэр мы Гупчэм иIофшIэн хэлажьэх.
Дао зэфызиIэхэр зэрэзэгурагъэIорэ шIыкIэм фэгъэхьыгъэ сессием Мамый Алый къыщыгущыIагъ. Правовой даор зэрэдагъэзыжьырэ амалэу медиациер зэрэщытым фэгъэхьыгъэ докладым ар къеджагъ. Арбитраж закъор армырэу, консультациехэр зэхащэхэзэ, зэрагъэшIужьхэзэ даохэр дагъэзыжьынхэ зэралъэкIыщтым фэгъэхьыгъэ положениер лъэныкъуитIу инвестиционнэ зэзэгъыныгъэу Шанхай организацием (ШОС-м) хэхьэрэ хэгъэгухэм зэдашIыхэрэм ахэгъэхьэгъэн фаеу ащ елъытэ.
— ШОС-м хэхьэрэ къэралыгъо­хэм инвестициехэмкIэ язэдэлэжьэныгъэ иправовой лъапсэу щытхэр лъэныкъуитIу зэзэгъыныгъэхэр ары. Хабзэ зэрэхъу­гъэу, ащ фэдэ зэзэгъыныгъэхэм ащыхагъэунэфыкIы даохэр арбит­ражкIэ зэшIуахын зэралъэкIыщтыр. Ау зэмызэгъыныгъэхэм ядэгъэзыжьынкIэ консультациехэмрэ медиациемрэ агъэфе­дэхэми ишIуагъэ къэ- кIощт, — къыIуагъ Мамый Алый.
Инвестиционнэ арбитражым нахьи медиацием мылъкоу пэIухьэрэр нахь макI. Медиациер зыфытегъэпсыхьагъэр гузэгъабгъэ къыхэмыкIэу зыфызэдэохэрэ Iофхэр зэшIохыгъэнхэр ары.
— ШОС-м хэхьэрэ хэгъэгухэм азыфагу къитэджэрэ зэмызэ­гъыныгъэхэр зэрэдагъэзыжьырэ шIыкIэхэр зэхэтфызэ, цIыфхэр зэрэзэрагъэшIужьырэ хабзэу лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ахэлъхэм тынаIэ нахь лъэшэу атетыдзэн фаеуи тэлъытэ, — къыIуагъ Мамый Алый.
ЦIыфхэм язэгъэшIужьынкIэ хабзэу Темыр Кавказым исхэр зэрыгъуазэхэрэр ащ щысэу къыхьыгъэх. ЕгъашIэм адыгэхэм яхэбзагъ «медиаторскэ» хьыкумэу зэгъэшIужьэкIо нэбгыри 2-м нахь мымакIэу зыхэлажьэщтыгъэм лъэныкъуитIур зыфызэнэкъокъурэ Iофыр щызэхафыныр. ЗызэрагъэшIужьыхэ нэуж ахэр зы Iанэ зэдыпэсхэу зэдагъашхэщтыгъэх. Ахэм азыфагу нахьыбэрэ зэгурымыIоныгъэ къимытэджэжьыным пае ыужкIэ зэрэзекIонхэ фаер афагъэнафэщтыгъ.
Шанхай организацием игенеральнэ секретарь игуадзэу Пяо Янфань форумым къызэрэщиIуагъэмкIэ, цIыфхэр зэрэзэрагъэшIужьырэ амалхэм зягъэу­шъомбгъугъэнымкIэ Адыгеим иадвокатурэ Iофтхьэбзэ гъэнэфагъэхэр зэрехьэх. Граждан-правовой зэмызэгъыныгъэу къэтэджыхэрэм ядэгъэзыжьын фэгъэ­хьыгъэ медиационнэ гупчэ Очыл палатэм щызэхэщагъ.
— Очылхэм ямызакъоу, Ады­геим июридическэ сообществэ инэмыкI лIыкIохэри ащ щылэжьэнхэу тыфай, – къы­Iуагъ Мамый Алый.
Форумым зэрэщыхагъэунэфыкIыгъэмкIэ, Адыгэ къэралыгъо университетым правэмкIэ иинститут проектыкIэу «Право устойчивого развития и региональная безопасность» зыфиIорэр 2023-рэ илъэ­сым къыщегъэжьагъэу щагъэцакIэ. Джащ фэдэу зыпкъ итэу шъолъырым хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным фытегъэпсыхьэгъэ правовой лаборатории мы институтым щызэхэщагъ. Ащ гъусэныгъэ дашIы компетенциехэмкIэ гупчэу «Право устойчивого развития. ESG-стандарты» зыфиIорэмрэ О. Е. Кутафиным ыцIэкIэ щыт университетым иконсорциумэу «Инновационная юриспруденция» зыфиIорэмрэ.
— Хэхъоныгъэ ышIынымкIэ шъолъырым амалэу иIэхэр проектым хэлажьэхэрэм къыхагъэщых. Ащ ишIуагъэкIэ Адыгеим ихэхъоныгъэкIэ лъэныкъо шъхьа­Iэхэу 2030-рэ илъэсым нэс респуб­ликэм социальнэ-экономическэ хэхъоныгъэ зэришIыщт стратегием чIыпIэшхо щызыубытыхэрэр агъэнафэх. Адыгеим и Общественнэ палатэрэ общественнэ организациехэмрэ зэдэлэжьэныгъэ зэрадыряIэщт шIыкIэр рахъухьэгъах. Урысые Федерацием и Общественнэ палатэ АПК-мрэ къуаджэхэмрэ хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэнымкIэ икомиссие иIофышIэ купэу Урысые Федерацием икъушъхьэлъэ чIыпIэхэр зэтегъэпсыхьэгъэнхэм иIофыгъохэм афэгъэхьыгъэм правэмкIэ институтым икIэлэеджэкIуитIу зэрэхагъэхьагъэр тэркIэ гъэхъэгъэшхоу щыт, — къытыгъ апшъэрэ еджапIэм ипресс-къулыкъу.
Джащ фэдэу правэмкIэ институтым проектэу «Экоюрист» зыфиIорэр щагъэ­цакIэ. Республикэм ихэбзэ къулыкъухэм ялIыкIохэм, имуниципальнэ образованиехэм япащэхэмрэ яIофышIэхэмрэ яIэпэIэсэныгъэ зыкъегъэIэтыгъэным те­гъэпсыхьэгъэ программэу «Устойчивое развитие Республики Адыгея: национальные приоритеты и региональные вызовы» зыцIэри мыщ къыщыхахыгъ. Студентхэм апае дисциплинэу «Право устойчивого развития» зыфиIорэр институтым иплан хэгъэхьэгъэным джыдэдэм ыуж итых.
Адыгэ къэралыгъо университетым правэмкIэ иинститут ипроект хэлажьэхэ зышIоигъохэр къызэрэрагъэблагъэхэрэр дунэе юридическэ форумым къыща­Iуагъ.