Top.Mail.Ru

ШIэныгъэкIуапIэ хъугъэ зэIукIэгъу

Image description
Анцокъо И.

Адыгеим изекIозещэхэр АР-м изаслуженнэ сурэтышIэу, Урысыем исурэтышIхэм я Союз хэтэу Абрэдж Гощэфыжь илэжьэпIэ унэ бэмышIэу ихьэкIагъэх. Адыгэ лъэпкъ тхыпхъэхэм ямэхьанэ, тамыгъэхэм къаIуатэрэм япхыгъэ упчIэхэм ахэр зэфащагъэх.

Мыщ фэдэу Адыгеим итворческэ цIыфхэм, ишIэныгъэлэжьхэм зекIозещэхэр аIукIэнхэр яхабз. Арэущтэу ахэм яшIэныгъэхэм ахагъахъо, тишъолъыр къихьэрэ зекIохэм афаIотэрэ къэбархэр агъэбаих. Тхыпхъэхэм алъэныкъокIэ зекIозещэхэр Гощэфыжь гущыIэгъу зэрэфэхъухэрэр лъэпсэнчъэп. Адыгэ тхыпхъэхэм непэ «къяджэшъурэ» ма­кIэхэм ар ащыщ. Шъыпкъэ, теубытагъэу «сэ зэрасIорэм фэд» ащ ыIорэп. ЗышIогъэшIэгъонхэм ар зэрадэгуащэрэр ежь иеплъыкI.
— «Мыщ мыры имэхьаныр» пIоу зыгорэм фэпIотэныр пшъэ­дэкIыжьышху. Садэжь къакIо­хэрэми къасIорэм ишъыпкъагъэ яцыхьэ телъышъ, ащи тIэкIу сегъэукIытэ. Ау сыд фэдэрэ лъэпкъ итхыпхъэ пштэми, якъэхъукIэ итарихъ зы хабз хэлъыр. Апэ­рэмкIэ, ятеплъэ зыфэдэмкIэ (геометрическэхэр, къэкIыхэрэр, псэушъхьэхэр, цIыфхэр къэзы­гъэлъагъохэрэр). Гъогушхо къэзыкIугъэ тхыпхъэу тиIэхэр кIашIыкIыжьыхэ къэс зы Iахь цIыкIу горэхэр ахэзыщтыгъэх. Арышъ, тхыпхъэр нахьи нахь кIэракIэ е къэшIэжьыгъошIу къэс, тхьапэ цIыкIуха, гъэтIыргъуагъэха, Iо хэмылъэу ар зыщыIэр илъэс 200 хъугъэп. ГущыIэм пае, шапсыгъэхэм тиI шхъомч тхьапэм фэдэ тхыпхъэ. Чъыгым къыпыкIэрэ тхьапэм зыгуаплъхьэкIэ, фэдэ къабз. БэмышIэ тамыгъэхэм зэращыщыр гъэнэфагъэ, — еIо Гощэфыжь.
Адыгэ тхыпхъэхэм къытаIорэм фэгъэ­хьыгъэ зэдэгущыIэгъу Абрэдж Гощэфыжь бэмышIэу дэсшIыгъагъ. Тхыпхъэхэр зэрэтымышIэхэрэм, культурнэ кIэн баир зэрэдгъэкIодырэм лъэшэу зэригъэгумэкIырэр ащ дэжьым къысиIогъагъ. Ежь Гощэфыжь итворчествэ адыгэ тхыпхъэ­хэм чIыпIэ ин зыщаубытырэр илъэси­пшIым къехъугъ. Аужырэ уахътэм ышIырэ гобеленхэм янахьыбэр ахэм афэгъэ­хьыгъ. СурэтышIым иIофшIагъэхэмкIэ тхыпхъэхэм унаIэ атырыуегъадзэ, тщы­гъупшэжьыгъэ лъэпкъ кIэн баеу зэрэщытхэр тыгу къегъэкIыжьы, къэбарэу къаIуатэрэр ежь къызэрэгурыIорэр къы­регъэлъэгъукIы.
— Тхыпхъэхэр, непэ къазэращыхъоу, гъэдэхэным пае къаугупшысыгъагъэхэп. Къэбар зэрахьэщтыгъ, мэхьанэ яIагъ, шIуа­гъэ къахьыщтыгъ. Сэ зэрэслъытэрэмкIэ, бэри ащ ышъхьэ къисхыгъ, тхыпхъэхэм адэлэ­жьэрэ шIэныгъэлэжьхэм апашъхьи къыщысIуагъ — IорIуатэмрэ тхыпхъэхэмрэ зэпхыгъэх, зэгъу­сэхэу Iоф адэпшIэн фае, — сурэтышIыр иеплъыкIэхэмкIэ къа­дэгощагъ зекIозещэхэм.
ХьакIэхэр Гощэфыжь гущыIэгъу фэхъу­гъэхэ къодыеп, иIофшIагъэхэу адыгэ тхыпхъэхэр къызщыгъэлъэгъуагъэхэр зэрагъэлъэгъугъэх. Ахэр пшIы пчъагъэ хъухэу илэжьэпIэ унэ дэпкъхэм апылъа­гъэх. IофшIагъэ пэпчъ зы тамыгъ е ахэр зыхэгъэщэгъэ композицие псау. Сабый къэхъугъакIэр, хъушъэн ихьэгъэ бзылъфыгъэр, жъонакIор, псыцухэр, хьанцэгуащэр къезыщэкIырэ кузэкIэтыр — мыхэр ыкIи нэмыкI къэбарыбэу тхыпхъэ­хэм къаIуатэхэрэр зекIозещэхэм алъэгъугъэх ыкIи зэхахыгъэх. Пэсэрэ адыгэхэм ягупшысакIэрэ ядунэететыкIэ зыфэдагъэмрэ лъэныкъуакIэкIэ Гощэфыжь ахэм къафызэIуихыгъ.
Мыщ фэдэ зэIукIэгъухэр тищыкIагъэх. АпэрэмкIэ. гъэ­шIэгъон дэдэх. ЯтIонэрэмкIэ, Адыгеим къихьэхэрэм Iоф адэтэшIэ, итарихъ, ихъишъэ афэтэ­Iуатэ. Ар икъоу, тэрэзэу анэдгъэсыным пае тэри шIэныгъэ куу тиIэн фае. Тхыпхъэхэр адыгэ лъэпкъым ибзэмыIу тарихъ, ар пшIэн фае. Гощэфыжь гъэшIэгъоныбэмэ тащигъэ­гъозагъ, зекIохэм афэтIотэщт къэбарыбэ къытIэкIилъхьагъ. ТизэIукIэгъу тэркIэ шIогъэшхо хэлъ, — язэфэхьысыжь зекIозещэхэм.
ЗэIукIэгъур лъэныкъуитIумкIи апэ­рагъ, ау аужырэп. Мыщ фэдэ зэдэлэжьэныгъэр лъагъэкIотэн гухэлъ яIэу зэбгъо­дэкIыжьыгъэх.
Анцокъо Ирин.