Зыфэдэ щымыIэ мэфэкIхэм мыр ахалъытэ ыкIи хагъэунэфыкIы­нэу зырагъэжьагъэр бэшIагъэп. 2010-рэ илъэсым щылэ мазэм щыублагъ. Мы шIэжь мафэр нэбгырэ мин пчъагъэхэу пыим пэуцужьыхэзэ лIыхъужъныгъэшхо зезыхьагъэхэм къалэ­жьыгъ. Фашистхэм аубытыгъэгъэ ­шъолъырхэм мы мафэр аща­гъэмэфэкIы.

Нэбгырэ мини 6,5-рэ фэдиз зыхэтыгъэ партизан куп 73-рэ Краснодар краим щызэхащэгъагъ. Адыгеим отряди 8 щагъэпсыгъагъ: 2-р — Мыекъуапэ, 7-р — районхэм. Анахь куп инэу къахэщыщтыгъэр «Народнэ лъышIэжьхэр» зыцIэу Мые­къуапэ щызэхащэгъагъэр ары, ащ нэбгырэ 300 фэдиз хэтыгъ. Тидзэхэм Iэпы­Iэгъу зэрафэхъухэрэм дакIоу Гитлер Мыекъопэ чIыдагъэр ыIэ къыригъэхьаным зэрэфэбанэрэм пэуцужьыгъэныр партизанхэм япшъэрылъ шъхьэIагъ. Ахэм агъэцэкIэн фаер Мыекъопэ штабым къыгъэнафэщтыгъ.
1942-рэ илъэсым ишышъхьэIу мазэ ехъулIэу мы купхэм партийнэ ыкIи советскэ къулыкъухэм яIофышIэхэр, интел­лигенцием, рабочхэр ыкIи лэжьакIохэр, зэкIэмкIи нэбгырэ 725-рэ, ахахьэщтыгъ. Партизанхэм пшъэрылъ шъхьаIэу яIагъэр пыим итыл зэхагъэтэкъоныр ары. А отрядхэр цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм агъэпсыгъагъэх. Адыгэхэр, урысхэр, нэмыкIхэр зэготхэу зэдэзэуагъэх. Мые­къуапэ, къуаджэхэм, станицэхэм къадэнагъэхэм партизанхэр ыкIи подпольщик­хэр гъомылапхъэкIэ, щыгъынкIэ аIыгъы­гъэх, пыир къызнэсыгъэ чIыпIэм икъэбар алъагъэIэсыщтыгъ, листовкэхэр, гъэзетхэр агощыщтыгъэх. Адыгеим ирайонхэм зэкIэми подпольнэ купхэр ащызэхэщэгъагъэх.
Хэгъэгу зэошхом илъэхъан партизан купхэм язэхэщэн анахьэу зыпшъэ дэкIыщтыгъэр НКВД-м иIофышIэхэр ары. Къумалхэмрэ шпионхэмрэ якъыхэгъэщын тегъэпсыхьэгъэ Iофри ахэм агъэцакIэщтыгъ. ЩынэгъончъэнымкIэ къулыкъу­хэм яIофышIэхэм Адыгэ автоном хэкум щы­зэхащэгъэ партизан купхэр зэрэзаохэ­рэм гъунэ алъафыщтыгъ. КъэIогъэн фае НКВД-м иоперативнэ купхэми, погранич­нэ дзэхэм яотделениехэу разведкэм пылъыгъэхэми псэупIэу ХъымыщкIэй, Шытхьэлэ къушъхьэтхым адэжь лIыгъэшхо зэрэщызэрахьагъэр.
Подпольщикхэмрэ партизанхэмрэ нэмыцхэм аIыгъыгъэ псэупIэхэм разведкэ ащахьыщтыгъ. Нэмыц офицерхэу партизанхэм къаубытыхэрэр тидзэхэр зыдэщыIэ чIыпIэхэм анагъэсыщтыгъэх. Партизан разведкэмрэ подпольщикхэмрэ яшIуагъэкIэ Дзэ Плъыжьым ипащэхэм пыидзэмрэ нэмыц гарнизонхэмрэ зыдэщыIэхэм афэгъэхьыгъэ къэбар икъу­хэр къаIэкIахьэщтыгъэх.
Гитлеровцэхэм сыдэу зашIыгъэми, мыекъопэ чIыдагъэм икъычIэщын афызэпыгъэфагъэп. Нэмыцхэр Адыгеим исхэм жъалымэу адэзекIощтыгъэх. Пыим нэбгырэ 4000-м ехъу Мыекъуапэ щиу­кIыгъ.
1942-рэ илъэсым шышъхьэIум и 12-м къыщегъэжьагъэу 1943-м мэзаем и 12-м нэс Мыекъопэ партизан отрядым операцие 200-м ехъу зэрихьагъ.
Партизанэу Тыу Амин
Илъэс 17 ныIэп ыныбжьыгъэр Амин заом зэкIом. 1941-рэ илъэсым истребительнэ батальоным ар апэ хагъэхьэгъагъ. 1942-м ишышъхьэIу мазэ щегъэ­жьагъэу 1943-рэ илъэсым имэзае нэс Федор Савинковыр зипэщэ Кощхьэблэ район купым хэтыгъ.
Станицэу Бэрэкъаем нэмыцхэр зэрэ­дэхьагъэхэм икъэбар партизан купым къыфэзыхьыгъэр Амин ары. А псэупIэм гъомылапхъэхэр нэмыцхэм кукIэ къыдащыхэу алъэгъугъ. Нэбгырэ 70-рэ фэдиз хъурэ нэмыц купым хэтхэр зэуж итхэу гъогум къырыкIохэзэ партизанхэр ахэуагъэх, зи къамыгъанэу зэхаукIа­гъэх. ОшIэ-дэмышIэу мэз зэхэ­кIыхьагъэм къыхэкIыхи, нэмыцхэм ате­бэнэгъэ партизанхэм зы пыищэ къатемыфэу япшъэ­рылъ агъэцэкIагъ.
Амин кIэлэкIагъэми, нахьыжъхэм агу­рыIоу, адыригъаштэу партизан купым хэтыгъ. Къин хэфагъэм IэпыIэгъу фэхъу­ныр ишэныгъ.
Тыу Амин изэо мафэхэр ащ щиухыгъэхэп, 1946-рэ илъэсым нэс дзэм ­хэ­тыгъ. Я 2-рэ украинскэ фронтым Iутыгъ. Офицер ныбжьыкIэр взводым ипэщагъ, Брест нэсыгъ ыкIи ТекIоныгъэм и Мафэ Прагэ щигъэмэфэкIыгъ.
Заом хэтыфэ ар тIогъогогъо къауIагъ, контузиехэр иIагъэх. Игъэхъагъэхэм яшыхьатэу Жъогъо Плъыжьым иорденитIу къыфагъэшъошагъ. Ащ нэмыкIэу медаль зэфэшъхьафэу иIэр къэпчъы­гъуай.