Наркотикхэр хэбзэнчъэу къызэрэрагъэкIокIыхэрэм епхыгъэ хъугъэ-шIагъэхэм апкъ къикIэу мы аужырэ илъэсхэм цIыфхэм ясоциальнэ, экономикэ Iофы­гъохэр ыкIи яшIыкIэ-зекIуакIэ­хэр зэрэзэщыкъуагъэхэм щынагъо къеты.

АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ наркотикхэм хэбзэнчъэу ягъэзекIон лъыплъэрэ игъэIорышIапIэ тызэрэщигъэгъозагъэмкIэ, наркотикхэм япхыгъэ гумэкIыгъор анахь шъхьаIэу апашъхьэ щытхэм ащыщ. Мыщ епхыгъэ бзэджэшIагъэхэр ыкIи хэбзэукъоныгъэхэр нахь макIэ шIыгъэнхэмкIэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэм язэхэщэн ишIогъэшхо къызэрэкIорэр къыхагъэщы.
2025-рэ илъэсым имэзи 5-у пыкIы­гъэм наркотикхэм япхыгъэ бзэджэшIэгъэ 252-рэ тиреспубликэ щызэрахьагъэу агъэунэфыгъ, ахэм ащыщэу 103-р зэхафыгъ.
Наркотикхэр хэбзэнчъэу къызэрэрагъэкIокIыхэрэм епхыгъэ бзэджэшIэгъэ хьылъэ ыкIи хьылъэ дэдэ 231-рэ агъэу­нэфыгъ. 2024-рэ илъэсым мыщ фэдэ иуахътэ а пчъагъэр 117-рэ хъущтыгъ. Наркотикхэр зэрэIуагъэкIырэм епхыгъэ хъугъэ-шIэгъэ 214-рэ къыхагъэщыгъ. БлэкIыгъэ илъэсым мыщ фэдэ иуахътэ а пчъагъэр 111-рэ хъущтыгъ.

Мыщ фэдэ бзэджэшIагъэ зезыхьэгъэ нэбгыри 49-мэ уголовнэ Iофхэр къафызэIуахыгъэх. Хэбзэнчъэу къырагъэкIокIыщтыгъэ наркотик килограмми 4-рэ грамм 358-рэ бзэджашIэхэм къапкъырахыгъ.
ГущыIэм пае, мэзитIукIэ узэкIэIэбэжьмэ АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ наркотикхэм хэбзэнчъэу ягъэзекIон лъыплъэрэ игъэIорышIапIэ икъулыкъушIэхэм Кощхьэблэ районым щыпсэурэ илъэс 16 зыныбжь Iэтэхъо нэбгыритIумэ бгъэфедэ мыхъущт нар­котик зыхэлъ пкъыгъохэр хэбзэнчъэу къы­рагъэкIокIхэзэ къаубытыгъэх. Ахэм япсэупIэхэр къызалъыхъухэм хэушъ­хьафыкIыгъэ гъэбылъыпIэхэм синтетикэ веществохэр зэрылъ къэмланэхэр къыщагъотыгъэх. Эксперт-криминалистхэм зэрагъэунэфыгъэмкIэ, грамми 100 хъурэ наркотик лъэпкъэу «мефедронэу» ар къычIэкIыгъ. Наркотик щыхьагъэхэр къэмланэхэм арылъхэу гъэбылъыпIэхэм ащагъэтIылъхэзэ IуагъэкIынхэ гухэлъ яIагъ. Полицием икъулыкъушIэхэм къау­гъоигъэ материалхэмкIэ Урысыем и Следственнэ комитет иследственнэ Гъэ­Iо­рышIапIэу АР-м щыIэм Джэджэ рай­оным­кIэ иследственнэ отдел лажьэ зиIэхэм алъэныкъокIэ уголовнэ Iоф къы­зэIуихыгъ.

ГъэIорышIапIэм къэбар къыIэкIэхьагъ илъэс 26-рэ ыкIи илъэс 48-рэ зыныбжьхэу Мыекъуапэ щыпсэухэрэм наркотик зыхэлъ къэкIыхэрэр хэбзэнчъэу респуб­ликэ гупчэм щыIуагъэкIын гухэлъ зэря­IэмкIэ. Ягухэлъхэм джыри ауж имыхьэ­хэзэ хъулъфыгъэхэм шъхьадж зыфэгъэзэгъэщтыр зэфагощыгъ, зым кIэпыр къыгъэкIынышъ, ащ марихуанэ хишIыкIынэу щытыгъ, адрэм ар IуигъэкIын фэягъ. ХэбзэухъумакIохэм ар къызашIэм, псынкIэу бзэджашIэхэм адэжь кIуагъэх. Ахэм япсэупIэхэр къызалъы­хъухэм, наркотик зыхэлъ къэкIыхэрэр къэмланэ заулэ хъоу ыкIи апч банкэм илъэу къагъотыгъэх. Эксперт-криминалистхэм уплъэкIунэу ашIыгъэхэмкIэ бзэ­джашIэхэм къапкъырахыгъэр грамм 500 хъурэ наркотик лъэпкъэу марихуанэр ыкIи кIэпыр ары. Мы хъугъэ-шIагъэмкIэ уголовнэ Iоф къызэIуахыгъ.
Джыри зы щыс. Наркотикыр IуагъэкIын гухэлъ яIэу къаубытыгъэхэм алъэныкъокIэ къызэIуахыгъэ уголовнэ Iофыр ыкIэм фэкIуагъ. Урысыем хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ имежмуниципальнэ отделэу «Кощхьаблэ» зыфиIорэм иследст­веннэ подразделение мы районым щыщ ­илъэс 43-рэ зыныбжь хъулъфыгъэм ыкIи ­илъэс 30 зыныбжь бзылъфыгъэм къафызэ­Iуахыгъэ уголовнэ Iофым хэплъагъ. Наркотик зыхэлъ ыкIи психи­кэм егоорэ пкъыгъохэр хэбзэнчъэу къызэра­гъэкIыгъэхэмкIэ ыкIи зэрэIуагъэкIыгъэхэмкIэ мыхэр агъэмысэх.
Зэхэфынхэм къызэрагъэлъэгъуагъэмкIэ, 2025-рэ илъэсым щылэ мазэм лажьэ зиIэхэм хэбзэнчъэу зекIохэзэ Кощхьэблэ районым наркотикхэр къыщы­рагъэкIокIынхэ гухэлъ яIагъ. ИнтернетымкIэ ахэр къызIэкIагъахьэзэ зэешъогъу хъурэ наркотикыр къэмланэхэм арылъэу ахъщэм кIа­гъэгушIухэзэ районым икъоджэ псэупIэхэм ащыщ щыIуагъэкIынэу фэягъэх. Автомобилым исхэу мыщ
фэдэ гъэбылъыпIэм екIуа­лIэхэзэ полицием икъулыкъушIэхэм бзэджашIэхэр къаубытыгъэх. Машинэу зэрысыгъэхэр къызалъыхъум, телефоныр зыдэлъ къэмланым наркотик щыхьэгъэ 20 фэдиз къыдахыгъ. Нэужым зэрагъэунэфыгъэмкIэ, къаIахыгъэр грамм 15,7-рэ хъурэ наркотик зыхэлъ «метилэфедроныр» арэу къычIэкIыгъ. Уголовнэ Iофыр зэхафыгъ ыкIи Кощхьэблэ район хьыкумым фагъэхьыгъ. БзэджашIэхэм илъэс 20-м нэс хьапс атыралъхьан алъэкIыщт.
Интернетыр къызфагъэфедэзэ наркотикхэм япхыгъэ бзэджэшIагъэхэр зэрэзэрахьэхэрэм фэшI хэбзэухъумакIохэм ренэу интернет амалхэр ауплъэкIух. Блэ­кIыгъэ илъэсым наркотикхэр ыкIи психотропнэ веществохэр хэбзэнчъэу къызщырагъэкIокIыгъэ сайт 222-рэ Рос­комнадзорым зэфишIыгъ. 2025-рэ илъэ­сым имэзи 5-у пыкIыгъэм сайти 132-рэ зэфашIынэу Роскомнадзорым тхылъхэр фагъэхьыгъэх.
Къулыкъум пшъэрылъ шъхьаIэу иIэхэм ащыщ шIуагъэ къэзытырэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэм язэхэщэн. Хэбзэнчъэу нар­котикхэр къызэрэрагъэкIокIыхэрэм игумэкIыгъо общественностым ынаIэ тырырагъэдзэным, цIыфым ипсауныгъэкIэ ащ иягъэу къакIорэр къагурыгъэIогъэным ыкIи хэбзэухъумакIохэм цыхьэу афашIырэм зыкъегъэIэтыгъэным афэшI АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Минис­терствэ епхыгъэ наркокъулыкъум иотдел АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ, муниципальнэ образованиехэм, общественнэ зэхахьэхэм ялIыкIохэр игъусэхэу Iофтхьабзэхэр зэхещэх.
Наркотикхэр хэбзэнчъэу къызэрэрагъэкIокIыхэрэм пэуцужьыгъэным об­щественностыр къыхэгъэлэжьэгъэным, наркотикхэм апыщэгъэ цIыфхэм ягъэ­хъужьынкIэ IэпыIэгъу афэхъугъэным, ахэр щыIэныгъэм хэгъэгъозэжьыгъэнхэм афэIорышIэрэ Урысые Iофтхьабзэу «Хьа­дэгъур зыщащэрэр къысаIу!» зыфиIорэм иапэрэ едзыгъо рагъэкIокIыгъ.
Ащ хахьэу гъэтхапэм и 24-м ыкIи мэлылъфэгъум и 4-м Адыгеим иполицие икъулыкъушIэхэм цIыфхэм закъыфагъэзагъ наркотикхэр хэбзэнчъэу къызэрэрагъэкIокIыхэрэм, зэрагъэфедэхэрэм ыкIи ар зыхэлъ пкъыгъохэр зэрэIуагъэ­кIыхэрэм афэгъэхьыгъэ къэбархэм ащы­гъуазэхэмэ хэгъэгу кIоцI къулыкъухэм макъэ арагъэIунэу.
Зыныбжь имыкъугъэхэр наркотикхэм ащыухъумэгъэнхэм, ащ пыщагъэхэр къы­хэгъэщыгъэнхэм ыкIи мы уз щынагъом зэрарэу къафихьын ылъэкIыщтыр агурыгъэIогъэным фэIорышIэрэ Iофтхьабзэхэу «Тызэгъусэу щыIэныгъэр къэтэжъугъэу­хъум», «КъыткIэхъухьэрэ лIэуж къабз», «Iушъхьэ» зыфиIохэрэр мы илъэсым рагъэкIокIыгъэх. Полицием иIофышIэхэр, еджапIэхэм япащэхэр, чIыпIэ зыгъэIорышIэжьыпIэхэм, АР-м псауныгъэр къэу­хъумэгъэнымкIэ и Министерствэ ялIыкIохэр зэгъусэхэу кIэлэцIыкIухэм ыкIи ныбжьыкIэхэм пэшIорыгъэшъ Iофтхьа­бзэхэр адызэрахьагъэх, зыныбжь имыкъугъэхэр зыщызэхахьэрэ чIыпIэхэр ауплъэкIугъэх, наркотикхэр хэбзэнчъэу къезыгъэкIокIыхэрэр къыхагъэщыгъэх.
Наркотикхэм ягъэзекIон лъыплъэрэ ГъэIорышIапIэм наркотикхэм яягъэу къакIорэр ныбжьыкIэхэм агурыгъэIогъэным, мы лъэныкъомкIэ яшIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэным афэIорышIэрэ видеотехыгъэхэр къыгъэхьазырыгъэх. Адыгеим ит гъэсэныгъэм иучреждениехэм пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр ащызэхащэхэ хъумэ, мы къэтыныр ащагъэфедэ. Мы илъэсыр къызихьагъэм къыщыублагъэу ныбжьыкIэхэр къыхагъэлажьэхэзэ лекцие ыкIи зэдэгущыIэгъу 958-рэ фэдиз республикэм щызэхащагъ.
Наркотикхэм апэуцужьыгъэнымкIэ комиссиеу Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат зипащэр шъолъырым щэла­жьэ. Псауныгъэм зэрар езыхырэ шIы­кIэхэр щыгъэзыегъэнхэм фэIорышIэрэ Iофтхьабзэхэр республикэм ирайонхэми ащырагъэкIокIых, программэ гъэнэфагъэхэр ащыпхыращых.
Сыд фэдэрэ наркотик лъэпкъи ыкIи шъон пыти цIыфым ипсауныгъэ зэрар рагъэкIы, ипсихикэ зэщагъакъо. Уахътэ зытекIыкIэ цIыфым зэешъогъур фи­къужьрэп, хигъэхъон фаеу мэхъу. Ащ цIыфыр епхыгъэу, жъалымыгъэ зекIуа­кIэхэр зэрихьэу регъажьэ. Щэнаутэу пкъынэ-­лынэм хахьэрэм ыпкъ къикIыкIэ идунай зыхъожьыхэрэри бэу къа­хэкIых.
ГухэкI нахь мышIэми, зыныбжь имыкъугъэ ныбжьыкIэхэми мы гумэкIыгъор ашъхьащыт.
КIАРЭ Фатим.