Top.Mail.Ru

Заом зэпичыгъэ насыпыр

Image description
АР-м и Лъэпкъ музей

Мы сурэтым ит ныбжьыкIитIур къэзэрэщэнхэу щытыгъэх, ау игъо ифагъэ­хэп. ШIулъэгъуныгъэм агухэр зэлъиубытыгъэу, мэкъуогъум и 22-м 1941-рэ илъэсым ахэр Краснодар щызэIукIагъэхэу къыщызэдакIухьэзэ, заор къызэрежьагъэр ашIэнэу хъугъэ. Ащ лъыпытэу мы сурэтыр зытырахыгъ. Сурэттехым «шъу­къэщхыпцIыба» къариIощтыгъ. ТхьамыкIэгъошхоу къэхъугъэм икъэбар зышIэгъэ ныбжьыкIитIум щхыпэр анэгу къекIужьыщтыгъэп. Сурэтым ыкIыб тыратхагъ: «Ваня и Люба Самгины, 22.06.1941 г.» Шъхьэгъусэ зэфэхъунэу зэдэзыштагъэхэм зы лъэкъуацIэкIэ затхыгъ.
Иван Самгиныр Тамбовскэ хэкум и Лисье-Горскэ район къыщыхъугъ. ЯунагъокIэ Мыекъуапэ 1930-рэ илъэсым къэкощыжьыгъагъэх. Мыекъопэ аэроклубым, нэужым Краснодар иавиаеджапIэ ащедагъ. Любовь Щербань ыгу рихьы­щтыгъ, ныбжьыкIэхэр зэIукIэщтыгъэх. Зэшъхьэгъусэ зэфэхъунхэу фэя­гъэх. Иван Краснодар щыIагъ, я 422-рэ бомбардировочнэ авиаполкым илейтенантыгъ. Любэ еджапIэр къызеухым Баку дэт хы техникумым еджэнэу чIэхьагъэу мэкъуо­гъум и 22-м 1941-рэ илъэсым Иван дэжь Краснодар къэкIуагъ. НыбжьыкIитIур гушIом зэрихьэхэу къалэм иурамхэу тыгъэм зэлъиштагъэхэр къа­кIухьэщтыгъ. Тхьаумэфэ мафэти цIыфыбэ урамым тетыгъ. Иван зыщеджэщтыгъэ училыщым ипащэ гъогум щыIукIа­гъэх. Полковникым къыжэдэзыгъэ гущыIэ кIэкIым кIалэм ынэгу зэблихъугъ: «Заор къежьагъ!» Любэ зэхихыгъэм мыжъо хьылъэм фэдэу ыкIыб чIиубытагъ. Гуп­шысэ щынагъохэр шъхьэм щычэрэгъоу фежьагъэх. Псэр узым зэлъиштагъ. Сыдэущтэу шIу ылъэ­гъурэ лIыр тхьамыкIагъом щиухъумэщта? ЦIыфэу апэ къэ­кIыхэрэр зэрэгъэчэфыхэу урамым тетых, зыгорэхэр мэщхых, зэрэгъэгущыIэхэзэ, гушIохэзэ къаблэкIых. Любэ макъэ ымыгъэIоу мэгъы, къэбарэу зэхихыгъэм ыгукIэ пэуцужьы: «Заор, заор къежьагъ! Шъо джыри зыпари шъу­шIэрэп!» СыхьатитIукIэ къэралыгъошхом ицIыфхэм ягушIуагъо нэшхъэигъэкIэ къызэбли­хъущт. ТыгъэкъохьапIэмкIэ цIыфхэм лъынэпс жъуагъэр зэракIыхы. Пыим апэу зыпэзыIудзагъэхэр фэхы­гъэх. ЛIэныгъэр ныбжь зиIэхэми кIэлэцIыкIухэ­ми къа­шъхьэ­рыхьагъ. Насыпыр зыщызэхашIэгъэ тIэкIум ишыхьат хъущт сурэтыр зытырахынэу апэ къифэгъэ сурэттехым дэжь ныбжьыкIэхэр чIэхьагъэх. Ныбжь зиIэ сурэттехыр къадечъэ­кIы, нахь тэрэзэу сурэт атырихымэ шIоигъоу. Объективым къиплъэнхэу, щхыпцIынхэу къялъэIу. Ау ныбжьыкIитIум щхыпэр анэгу къекIурэп. Любэ гъыныр къыщеуты: «ТхьамыкIэгъо­шхо къытшъхьарыуагъ, заор къежьагъ», — сурэттехым реIо. Зыпари къамыIо­жьышъоу тIэкIурэ щытыгъэх. Нэужым сурэттехым къеIо: «Сыдэу тшIын адэ, нэмыцхэм тязэон фае хъущт. БлэкIыгъэ тарихъ илъэсхэм урыс дзэкIолIхэм ялIыблэнагъэу нэмыцыжъхэм аушэтыгъэр афикъу­гъэпын фае. Къэнэгъэ нэмыцхэр сыукIыжьынэу зязгъэтхыщтхэм апэу са­хэхьащт. Тафырикъущт, сикIал, умыщын, — Иван зыкъыфигъазэзэ къеIо сурэттехым. — Шъо, летчикхэм, ошъогумкIэ шъукъяощт, тэ, лъэсыдзэхэмкIэ, чIыгум тащыпэуцужьыщт. Нэмыцым илIэныгъэ ичIыгу щигъотыжьыщт…»
НыбжьыкIитIури ТекIоныгъэм зэрафэ­лъэкIэу фэбэнагъэх. Иван бомбардировочнэ авиаполкым щызэуагъ. Любэ нэмыцхэр Мыекъуапэ къызыдахьэхэм янэ-ятэмэ ягъусэу партизанхэм яотряд хэхьагъ. ШэкIогъум нэс ащ хэтыгъ. 1942-м игъэтхэпэ мазэ Иванрэ ежьыррэ зэдыряеу пшъашъэ къафэхъугъ. Къызэучъы­Iым Любэрэ ипшъэшъэ цIыкIурэ Шъачэ агъэкIуагъэх, янэрэ ышыпхъоу Верэрэ Гъозэрыплъэ къыдэнагъэх.
Мэлылъфэгъум и 18-м 1943-рэ илъэсым Иван зэрысыгъэ къухьэлъатэр къы­раутэхыгъ, Краснодар краим ит къалэу Кореновскэ ар щагъэтIылъыжьыгъ. Илъэс 24-рэ ныIэп ыныбжьыгъэр.
Нэмыцхэр Адыгеим зырафыхэм Любэ хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ Министерствэм Iоф щишIагъ, нэужым кIэлэегъаджэу лэжьагъ. «Хэгъэгу зэошхом ипартизан» зыфиIорэ бгъэхалъхьэу ятIонэрэ шъуашэ зиIэр, «Кавказ къызэригъэгъунагъэм пай», Жуковым ямедальхэр, нэмыкIхэри къыфагъэшъошагъэх. Илъэс 89-рэ Любэ къыгъэшIагъ, 2012-рэ илъэсым идунай ыхъожьыгъ.
Заом къимыкIыжьыгъэ Иван ишIэжь щэIэфэ ащ ыгъэлъэпIагъ, игукъэкIыжьхэр АР-м и Лъэпкъ музей щиухъумагъэх.
Тэу Замир.