Заом зэпичыгъэ насыпыр
Мы сурэтым ит ныбжьыкIитIур къэзэрэщэнхэу щытыгъэх, ау игъо ифагъэхэп. ШIулъэгъуныгъэм агухэр зэлъиубытыгъэу, мэкъуогъум и 22-м 1941-рэ илъэсым ахэр Краснодар щызэIукIагъэхэу къыщызэдакIухьэзэ, заор къызэрежьагъэр ашIэнэу хъугъэ. Ащ лъыпытэу мы сурэтыр зытырахыгъ. Сурэттехым «шъукъэщхыпцIыба» къариIощтыгъ. ТхьамыкIэгъошхоу къэхъугъэм икъэбар зышIэгъэ ныбжьыкIитIум щхыпэр анэгу къекIужьыщтыгъэп. Сурэтым ыкIыб тыратхагъ: «Ваня и Люба Самгины, 22.06.1941 г.» Шъхьэгъусэ зэфэхъунэу зэдэзыштагъэхэм зы лъэкъуацIэкIэ затхыгъ.
Иван Самгиныр Тамбовскэ хэкум и Лисье-Горскэ район къыщыхъугъ. ЯунагъокIэ Мыекъуапэ 1930-рэ илъэсым къэкощыжьыгъагъэх. Мыекъопэ аэроклубым, нэужым Краснодар иавиаеджапIэ ащедагъ. Любовь Щербань ыгу рихьыщтыгъ, ныбжьыкIэхэр зэIукIэщтыгъэх. Зэшъхьэгъусэ зэфэхъунхэу фэягъэх. Иван Краснодар щыIагъ, я 422-рэ бомбардировочнэ авиаполкым илейтенантыгъ. Любэ еджапIэр къызеухым Баку дэт хы техникумым еджэнэу чIэхьагъэу мэкъуогъум и 22-м 1941-рэ илъэсым Иван дэжь Краснодар къэкIуагъ. НыбжьыкIитIур гушIом зэрихьэхэу къалэм иурамхэу тыгъэм зэлъиштагъэхэр къакIухьэщтыгъ. Тхьаумэфэ мафэти цIыфыбэ урамым тетыгъ. Иван зыщеджэщтыгъэ училыщым ипащэ гъогум щыIукIагъэх. Полковникым къыжэдэзыгъэ гущыIэ кIэкIым кIалэм ынэгу зэблихъугъ: «Заор къежьагъ!» Любэ зэхихыгъэм мыжъо хьылъэм фэдэу ыкIыб чIиубытагъ. Гупшысэ щынагъохэр шъхьэм щычэрэгъоу фежьагъэх. Псэр узым зэлъиштагъ. Сыдэущтэу шIу ылъэгъурэ лIыр тхьамыкIагъом щиухъумэщта? ЦIыфэу апэ къэкIыхэрэр зэрэгъэчэфыхэу урамым тетых, зыгорэхэр мэщхых, зэрэгъэгущыIэхэзэ, гушIохэзэ къаблэкIых. Любэ макъэ ымыгъэIоу мэгъы, къэбарэу зэхихыгъэм ыгукIэ пэуцужьы: «Заор, заор къежьагъ! Шъо джыри зыпари шъушIэрэп!» СыхьатитIукIэ къэралыгъошхом ицIыфхэм ягушIуагъо нэшхъэигъэкIэ къызэблихъущт. ТыгъэкъохьапIэмкIэ цIыфхэм лъынэпс жъуагъэр зэракIыхы. Пыим апэу зыпэзыIудзагъэхэр фэхыгъэх. ЛIэныгъэр ныбжь зиIэхэми кIэлэцIыкIухэми къашъхьэрыхьагъ. Насыпыр зыщызэхашIэгъэ тIэкIум ишыхьат хъущт сурэтыр зытырахынэу апэ къифэгъэ сурэттехым дэжь ныбжьыкIэхэр чIэхьагъэх. Ныбжь зиIэ сурэттехыр къадечъэкIы, нахь тэрэзэу сурэт атырихымэ шIоигъоу. Объективым къиплъэнхэу, щхыпцIынхэу къялъэIу. Ау ныбжьыкIитIум щхыпэр анэгу къекIурэп. Любэ гъыныр къыщеуты: «ТхьамыкIэгъошхо къытшъхьарыуагъ, заор къежьагъ», — сурэттехым реIо. Зыпари къамыIожьышъоу тIэкIурэ щытыгъэх. Нэужым сурэттехым къеIо: «Сыдэу тшIын адэ, нэмыцхэм тязэон фае хъущт. БлэкIыгъэ тарихъ илъэсхэм урыс дзэкIолIхэм ялIыблэнагъэу нэмыцыжъхэм аушэтыгъэр афикъугъэпын фае. Къэнэгъэ нэмыцхэр сыукIыжьынэу зязгъэтхыщтхэм апэу сахэхьащт. Тафырикъущт, сикIал, умыщын, — Иван зыкъыфигъазэзэ къеIо сурэттехым. — Шъо, летчикхэм, ошъогумкIэ шъукъяощт, тэ, лъэсыдзэхэмкIэ, чIыгум тащыпэуцужьыщт. Нэмыцым илIэныгъэ ичIыгу щигъотыжьыщт…»
НыбжьыкIитIури ТекIоныгъэм зэрафэлъэкIэу фэбэнагъэх. Иван бомбардировочнэ авиаполкым щызэуагъ. Любэ нэмыцхэр Мыекъуапэ къызыдахьэхэм янэ-ятэмэ ягъусэу партизанхэм яотряд хэхьагъ. ШэкIогъум нэс ащ хэтыгъ. 1942-м игъэтхэпэ мазэ Иванрэ ежьыррэ зэдыряеу пшъашъэ къафэхъугъ. КъызэучъыIым Любэрэ ипшъэшъэ цIыкIурэ Шъачэ агъэкIуагъэх, янэрэ ышыпхъоу Верэрэ Гъозэрыплъэ къыдэнагъэх.
Мэлылъфэгъум и 18-м 1943-рэ илъэсым Иван зэрысыгъэ къухьэлъатэр къыраутэхыгъ, Краснодар краим ит къалэу Кореновскэ ар щагъэтIылъыжьыгъ. Илъэс 24-рэ ныIэп ыныбжьыгъэр.
Нэмыцхэр Адыгеим зырафыхэм Любэ хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ Министерствэм Iоф щишIагъ, нэужым кIэлэегъаджэу лэжьагъ. «Хэгъэгу зэошхом ипартизан» зыфиIорэ бгъэхалъхьэу ятIонэрэ шъуашэ зиIэр, «Кавказ къызэригъэгъунагъэм пай», Жуковым ямедальхэр, нэмыкIхэри къыфагъэшъошагъэх. Илъэс 89-рэ Любэ къыгъэшIагъ, 2012-рэ илъэсым идунай ыхъожьыгъ.
Заом къимыкIыжьыгъэ Иван ишIэжь щэIэфэ ащ ыгъэлъэпIагъ, игукъэкIыжьхэр АР-м и Лъэпкъ музей щиухъумагъэх.
Тэу Замир.