Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжэу Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэр зызэхащагъэр мыгъэ илъэси 100 мэхъу.

ЕджэпIэ пэрытыр загъэпсыгъэр зыте­фэрэ мэфэ шъыпкъэм фэгъэхьыгъэ къэ­бар щыIагъэп. Ащ къыхэкIыкIэ мэфэкIым ехъулIэу колледжым УФ-м и Къэралыгъо хъарзынэщ зыфигъэзагъ Мыекъопэ кIэлэегъэджэ техникумыр къызэрэзэIуахыгъэм фэгъэхьыгъэ унашъоу РСФСР-м и Наркомпрос ышIыгъэм икопие къыфигъа­хьынэу. Джэуапэу къатыжьыгъэмкIэ, мыщ епхыгъэ унэшъо занкIэ щыIэп, ау просвещениемкIэ народнэ комиссарэу А.С. Бубновым иунашъоу мэкъуогъум и 19-м 1935-рэ илъэсым къыдэкIыгъэр хъарзынэщым къыхэнагъ. Ащ итхагъ мэкъуогъум и 23-м еджапIэр къызызэIуахыгъэр илъэ­сипшI зэрэхъурэм ихэгъэунэфыкIын зызэрэфагъэхьазырыщтыр. Ащ ишIуагъэкIэ гъэсэныгъэм иорганизацие зызэхаща­гъэр агъэунэфыгъ – мэкъуогъум и 23-м 1925-рэ илъэсым.
Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжым лIэшIэгъу гъогу къыкIугъ. Гъэсэныгъэм идунэе системэкIэ мыр ныбжьышхоп, ау АдыгеимкIэ мэхьанэшхо зиIэ хъугъэ- шIагъ. КIэлэегъэджэ гъэсэныгъэр — лъэп­къыр зэрыгушхорэ лъэныкъу. Я 20-рэ лIэшIэгъум ипэублэ лъэпкъ шъолъырхэм ащызэхащэгъэ педагогическэ техникумхэм пшъэрылъ шъхьаIэу агъэцакIэщтыгъэр бзэм, культурэм якъэухъумэн ыкIи яхэгъэхъон ары. Мы лъэныкъомкIэ Адыгэ кIэлэегъэджэ техникумым (училищым, колледжым) IофшIэнышхо ыгъэцэкIагъ. ЛIэуж пчъагъэхэмкIэ Адыгеим итарихъ ыкIи икультурэ ахэпчын умылъэкIыщт еджапIэ хъугъэ, ащ лъэпкъыр сыдигъуи рэгушхо.

БлэкIыгъэ уахътэм тикъэралыгъо исоциальнэ-экономическэ щыIэныгъэ хэтыгъ къэIуакIэу «къэлэгъэпсыкIэ зиIэ предприятие». Мыр фэбгъэхьын плъэкIыщт Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжым. Ар шъыпкъэ, сыда пIомэ, Адыгеим щызэлъашIэрэ цIыфыбэ, экономикэм ылъэныкъокIэ зисэнэхьат хэшIыкIышхо фызиIэ Iофы­шIэхэр, нэмыкIхэр мыщ къыгъэхьазырыгъэх ыкIи къычIитIупщыгъэх.
Гъэсэныгъэ учреждение пэпчъ зыми фэмыдэ нэшанэхэр иIэх. А лъэныкъомкIэ колледжыр къазэрахэщырэр тарихъ гъогоу къыкIугъэр, Адыгеим чIыпIэу щиубытырэр, шIэжьыр зэригъэлъапIэрэр ыкIи джырэ уахътэм къыздихьырэ зэхъокIыныгъэхэм адиштэу шIуагъэ къытэу иIоф­шIэн зэригъэпсырэр ары.
1922-рэ илъэсхэм япэублэ адыгэхэу тхэкIэ-еджакIэ зышIэщтыгъэхэр проценти 5 — 6-м шIокIыщтыгъэп. А гумэкIыгъор дэгъэзыжьыгъэнымкIэ кIэлэегъэджэ техникумым Iофышхо ышIагъ. Ащ къыхэкIэу «академие цIыкIукIэ» ыкIи «IофышIэхэм якузницэкIэ» еджэхэ хъугъэ. 1931-рэ илъэсым СССР-м хэхьэрэ лъэпкъ шъо­лъыр­хэмкIэ апэу еджэкIэ-тхэкIэ мышIэныр дэзгъэзыжьыгъэр Адыгеир ары. Ащ къы­кIэлъыкIуагъ РСФСР-м и Наркомпрос и Быракъ Плъыжь къыфагъэшъошэныр.
Къэралыгъо мэхьанэ зиIэ Iофыгъохэм язэшIохын яIахьышIу хашIыхьагъ техникумым истудентхэм ыкIи ар къэзыухыгъэхэм. Адыгэ литературэм лъапсэ фэзышIыгъэ КIэрэщэ Тембот истатьяу «Опыт борьбы Адыгеи за сплошную грамотность» зыфиIоу 1932-рэ илъэсым журналэу «Революция и горец» зыцIэм къыдэхьагъэм цIыфхэм тхэкIэ-еджакIэ ягъэшIэгъэ­нымкIэ педагогическэ техникумым мэхьанэшхо зэриIагъэр щыхигъэунэфыкIыгъ.
Адыгэ лъэпкъым къыхэкIыгъэ ныбжьыкIэхэм, анахьэу пшъашъэхэм, кIэлэегъэ­джэ IофшIэным зыфагъэзэнымкIэ техникумыр апэрэ ыкIи анахь мэхьанэшхо зиIэ лъэбэкъу афэхъугъ. Джащ фэдэу лъэпкъ интеллигенцием игъэпсын еджапIэр дэлэжьагъ.
Мыщ къычIэкIыгъэх зэлъашIэрэ поэтхэр ыкIи тхакIохэр: Андырхъое Хъусен, Бахъу­къо Ерэджыб, ХьадэгъэлIэ Аскэр, Еутых Аскэр, Жэнэ Къырымыз, КъумпIыл Къа­дырбэч, МэщбэшIэ Исхьакъ, Пэнэшъу Хьазрэт, Хьаткъо Ахьмэд, Цуекъо Юныс, Дэрбэ Тимур. Джащ фэдэу культурэм ыкIи искусствэм яIофышIэхэр: Ахэджэго Мэджыд, Жэнэ Нэфсэт, Натхъо Долэтхъан, ШъхьакIумыдэ Нуриет, Шъэожъ Роз, нэмыкIхэри.
ЕджапIэм икIэлэегъаджэхэм ыкIи истудентхэм Хэгъэгу зэошхом илъэхъан тихэгъэгу къаухъумагъ. Ахэм ащыщхэу Андырхъое Хъусен, Ацумыжъ Айдэмыр, Нэхэе Даутэ, Бжыхьэкъо Къымчэрые СССР-м и ЛIыхъужъ хъугъэх. 1967-рэ илъэсым щегъэжьагъэу еджапIэм тхакIоу Андырхъое Хъусен ыцIэ ехьы.
Зисэнэхьат хэшIыкI фызиIэ IофышIэхэр гъэхьазырыгъэнхэм, къыткIэхъухьэрэ лIэужхэр зэрифэшъуашэу пIугъэнхэм еджапIэм ынаIэ тет. Джащ фэдэу гъэсэныгъэ, культурнэ ыкIи общественнэ Iоф­тхьабзэхэм колледжыр ахэлажьэ, лъэпкъым ишэн-хабзэхэр къэухъумэгъэнхэр пшъэрылъ шъхьаIэу зыфегъэуцужьы. Ащ дакIоу тинахьыжъхэм ягъэхъагъэхэр зыщамыгъэгъупшэным, тарихъ шIэжьыр агъэлъэпIэным кIэлэегъаджэхэри студентхэри фепIух. Шэн-хабзэхэр къаухъумэзэ джырэ уахътэм дэлъэбэкъонхэр пшъэрылъ шъхьаIэу зыфагъэуцужьы.
Джырэ уахътэм колледжым студент 900-м ехъу щеджэ. Ахэм ащыщхэр илъэс къэс зэхащэрэ шIэныгъэ-практическэ студенческэ конференциехэм ахэлажьэх, республикэ ыкIи къэралыгъо мэхьанэ зиIэ зэнэкъокъухэм ядипломантых. Гъэ­хъэгъэшIухэр зиIэ ныбжьыкIэхэм колледжым щеджэгъэхэ СССР-м и ЛIы­хъужъхэу Андырхъое Хъусенэ, Ацумыжъ Айдэмыр, Бжыхьэкъо Къымчэрые, Нэхэе Даутэ яунэе стипендиехэр аратых. Джащ фэдэу апэрэ адыгэ бзылъфыгъэ летчицэу Бэгъужъэкъо Лелэ, Социалистическэ IофшIэным и ЛIыхъужъэу Иван Сединым, тхакIоу, УФ-м IофшIэнымкIэ и ЛIыхъу­жъэу, СССР-м ыкIи РСФСР-м я Къэралыгъо шIухьафтынхэм ялауреатэу Мэщ­бэшIэ Исхьакъ ацIэкIэ агъэнэфэгъэ стипендиехэр афагъэшъуашэх.
Непэ колледжым иколлектив сэнаущыгъэ зыхэлъ кIэлэегъэджэ тIокIитIум ехъу­мэ къагъэпсы. Ахэм ясэнэхьат хэшIыкIышхо фыряI, еджапIэм ишэн-хабзэхэр къаухъумэх ыкIи лъагъэкIуатэх, къэралыгъом, шъолъырым ящыкIэгъэ IофышIэхэм ягъэхьазырын яшъыпкъэу дэлажьэх. Ахэтых ахэм шIэныгъэхэмкIэ кандидатхэр, щытхъуцIэхэу «УФ-м изаслуженнэ кIэлэегъадж», «Лъэпкъ просвещением иотличник», нэмыкIхэри къызфагъэшъошагъэхэр.
Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжым ныбжьыкIэхэр сэнэхьати 6-мэ афигъэхьазырынхэмкIэ лицензие иI. Мыщ дэжьым мэхьанэшхо зиIэ лъэныкъохэм ащыщ еджапIэр къэзыухыхэрэм IофшIэпIэ чIыпIэхэр зэрагъотыхэрэм. Организациехэм япащэхэм тистудентхэм шIэныгъэ ку­ухэр зэраIэкIэлъхэр дэгъоу ашIэ, ар къыдалъы­тэзэ IофшIапIэм аштэх.
Колледжыр зэнэкъокъухэм, проект зэфэшъхьафхэм ыкIи аккредитационнэ Iофтхьабзэхэм ахэлажьэ. Республикэ зэнэкъокъухэм, фестивалхэм, олимпиадэхэм, конференциехэм ар язэхэщакIу.
ЕджапIэм хэхъоныгъэу ышIыгъэхэм яшIуагъэкIэ Адыгеим имызакъоу, Урысыем и Къыбли пэрытныгъэ щиIыгъ. Мыщ щылажьэхэрэм япшъэрылъхэр зэрифэшъуашэу зэрагъэцакIэхэрэм ащ фэдэ къэгъэлъэгъоныр къыкIэлъыкIуагъ. КIэлэегъаджэхэм янахьыбэр апэрэ ыкIи апшъэрэ категорие зиIэ IофышIэх. Колледжым ипедагогхэм, истудентхэм ащыщ­хэр шъолъыр ыкIи къэралыгъо мэхьанэ зиIэ зэнэкъокъухэм пчъагъэрэ ащатекIуа­гъэх.
IофышIэхэм ягъэхьазырынкIэ гъэхъэгъэшхоу иIэхэм къакIэлъыкIоу респуб­ликэм итын анахь лъапIэу медалэу «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэр еджапIэм къыфагъэшъошагъ. УФ-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ иунашъокIэ Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжыр Лъэпкъ реестрэу «Урысыем гъэсэныгъэмкIэ иучреждение пэрытхэр» зыфиIорэм хагъэхьагъ. 2019-рэ илъэсым изэфэхьысыжьхэмкIэ, шIухьафтынэу «Урысыем итовар ыкIи ифэIо-фэшIэ анахь дэгъуи 100» зыфиIорэм илауреат хъугъэ. ЕджапIэр Адыгеим иинновационнэ гъэсэныгъэ площадкэу къыхахыгъ.
Колледжым мэхьанэшхо зэритырэ ыкIи анахьэу ынаIэ зытыригъэтырэ лъэныкъо­хэм ащыщ ныдэлъфыбзэм икъэухъумэнрэ ащ хэхъоныгъэхэр егъэшIыгъэнхэмрэ.
Джырэ уахътэм мыщ Iоф щызышIэхэрэм, студентхэм еджапIэм гъогу шIагъоу къы­кIугъэм мэхьанэшхо раты. Адыгеим «иакадемие цIыкIу» ишэн-хабзэхэр къеухъумэх ыкIи лъегъэкIуатэх, тапэкIэ гъэ­хъэгъэшIухэр ышIынхэм ишъыпкъэу пылъ.
Мы илъэс зэкIэлъыкIохэм гъэсэныгъэм иорганизацие зисэнэхьат хэшIыкIышхо фызиIэ нэбгырэ мин пчъагъэ къычIитIупщыгъ. Ахэр еджапIэм рэгушхох. КIэлэегъаджэхэмрэ мыр къэзыухыгъэхэмрэ колледжым итарихъ хэпчын плъэкIыщтхэп. Мы цIыфхэр ары Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжэу Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэр зыми фэмыдэ еджапIэ зышIыхэрэр.
Къэгъэзэжь Мурат.
Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжэу Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэм ипащ.