ТIопсэ муниципальнэ шъолъырым ит еджапIэу псэупIэу Гъуакъо дэтыр загъэпсыгъэр илъэси 120-рэ зэрэхъугъэр бэмышIэу хагъэунэфыкIыгъ.

КIэлэегъэджэ ыкIи кIэлэеджэкIо лIэ­ужыбэмэ яшIушIэгъэ баикIэ мы гъэсэныгъэ учреждением итарихъ зэхэпхъагъ. Ахэм лъапсэу зэдыряIэм изакъоп зэзыпхыхэрэр, нахьыбэрэмкIэ шIэжьыр ары. Ар къыкIегъэтхъы еджапIэм ипащэу Алексей Леготиным. ШIэжьыр ары кIуа­чIэр къэзыгъэпсырэр, Iофхэр лъызыгъэ­кIуатэрэр, лъэпкъ зэфэшъхьафхэр зыщызэдэлэжьэхэрэ еджапIэу Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу, гъунэгъу адыгэ къуа­джэу ШIоикъо щыщэу Тхьагъушъэ Исмахьилэ ыцIэ зыхьырэр неущырэ мафэм фэзыщэрэр.
Мыщ хъишъэу пылъыр еджэпIэ пчъа­гъэмэ афикъущт. Ащ хэлъ щытхъуи, гушIуагъуи, тхьамыкIагъуи, зэрэхэгъэгу фэдэу лъэхъэнэ зэфэшъхьафыбэмэ апхырыкIыгъ.
— ЕджапIэр загъэпсыгъэу къа­лъытэрэр 1905-рэ илъэсым къыщыублагъ, а уахътэр ары мыщ Шыихъ Богородицэм ичылыс зыщагъэуцугъагъэр, ащ шъэожъыехэр, нэужым пшъэшъэжъыехэри щырагъаджэщтыгъэх, — къеIуа­тэ Алексей Леготиным, 2022-рэ илъэсым къыщыубла­гъэу еджапIэм ипащэу Iоф зышIэрэм. — 1916-рэ илъэсым Гъокъо еджапIэр чылыс-приходскоеу щытыгъ, классищ щаIы­гъыгъ. 1919-рэ илъэсым чылысым пэмычыжьэу пхъэм хэшIыкIыгъэ еджэпIэ унэхэр агъэуцугъэх.

1942-рэ илъэсым еджапIэм топыщэхэр къытефагъэх, зэрэпсаоу зэхагъэтэкъуагъ, лъэпсэ закъор ары къэнэжьыгъагъэр. Ащ пае къэмынэу, еджапIэм IофшIэныр зэпигъэугъэп — чIыпIэрысхэм яунэхэм кIэлэцIыкIухэр ащырагъаджэщтыгъэх. Заор заухым, илъэсий еджапIэрэ интернатрэ къуаджэм дашIыхьагъ. ТIопсэ районым ит псэупIэмэ якIэлэцIыкIухэр интернатым чIэсыгъэх.
— ТиеджапIэ зычIэт унэу джырэкIэ тызщылажьэрэм итарихъ 1972-рэ илъэсым къыщежьэ. А илъэсым къатитIоу зэтет унэр агъэпсыгъагъ, — къыхигъэщыгъ Алексей Леготиным. — Ар затIупщым ыуж къуаджэхэу Анастасиевскэмрэ ШIоикъорэ адэтыгъэ еджэпIэ цIыкIухэр рагъэтыжьыгъагъэх. 2018-рэ илъэсым Советскэ Союзым и ЛIы­хъужъэу Тхьагъушъэ Исмахьилэ ыцIэ еджапIэм фаусыгъ.
Непэрэ еджапIэр класс 16 мэхъу, кIэлэеджэкIо 270-рэ чIэс, кIэлэегъэджэ 18 щэлажьэ. Уахътэм диштэу зэтегъэ­псыхьагъ. Спортзалэу хэтым квадрат метрэ 220-рэ иинагъ, медицинэ ыкIи цэхэм зыщяIэзэхэрэ кабинетхэр, шхапIэу нэбгыри 120-рэ зычIафэрэр иIэх, Дзэ щытхъум имузееу экспонат миным ехъу зычIафэрэр щэлажьэ. Гурыт еджапIэу N 12-р проектэу «ГъэсэныгъэмкIэ Министерствэм иеджапI» зыфиIорэм хэлэжьагъ, муниципальнэ инновационнэ пчэгоу хъугъэ, научнэ IофшIэнхэм зафекъудыи. Мыщ адыгабзэмрэ адыгэ литературэмрэ ащарагъэхьы, Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэу ныбжьыкIэхэр лъэпкъ шэн-хабзэхэм апэблагъэ зышIыхэрэр щызэхащэх, кIэлэегъаджэхэми кIэлэеджа­кIохэми зэнэкъокъубэхэм, фестивальхэм ыкIи спорт Iофтхьабзэхэм текIоныгъэхэр къащадахы. ЕджапIэм ипащэ иIофшIэгъу­хэмкIэ щысэтехыпI — Алексей Леготиныр Краснодар краим бэмышIэу щызэхащэгъэ зэнэкъокъоу «Пшызэ еджа­пIэм ипащ-2025-рэ» зыфиIорэм лъэныкъоу «Пащэр — романтик» зыфиIорэмкIэ текIоныгъэ къыщыдихыгъ.
— ТиеджэпIэ закъу ТIопсэ рай­онымкIэ къэкIыхэрэм адэлэжьэщтхэр зыщагъэхьазырхэрэр, ащ фэдэ сэнэхьатыр аIэ къызщырагъахьэрэр, — къеIуатэ кIэлэегъа­джэу Тхьаркъохъо Заремэ, илъэс пчъагъэхэм еджапIэм ипэща­гъэм. — ЕгъэджэпIэ-ушэтыпIэ 12-мэ кIэлэеджакIохэм къэкIыхэ­рэм япхыгъэ ушэтынхэр ащагъэцакIэх, естественнэ-научнэ лъэныкъор еджапIэм ипэрыт Iоф­хэм ащыщ хъугъэ. БлэкIыгъэ илъэ­сым изэфэхьысыжьхэмкIэ, къычIатIупщыгъэмэ япроцент 33-м медальхэр къахьыгъэх — краимкIэ апэрэ чIыпIэр ыIыгъ. 2023-рэ илъэсыр пштэмэ, патриотическэ IофшIэнэу еджапIэм щагъэцакIэрэр муниципалитетымкIэ анахь дэгъоу къыхагъэщыгъ.
ЗэлъашIэрэ тичIыгогъухэм ацIэхэр гурыт еджапIэм иклассхэм афаусыгъэх: дунаим щыцIэрыIоу, профессорэу, самбэмрэ дзюдомрэкIэ Мыекъопэ еджапIэр зыгъэпсыгъэу, ШIоикъо щыщэу Кобл Якъубэ ыцIэ я 7-рэ классым, хъишъэм хэхьэгъэ ны лIыхъужъэу, ШIоикъо щыщэу Шъхьэлэхъо Чэбэхъан ыцIэ я 5-рэ классым ахьы; Советскэ Союзым и ЛIыхъу­жъэу Ацумыжъ Айдэмыр ыцIэ я 2-рэ «а» классым, кIэлэегъэджэ-ветеранэу Хъущт Хьамедэ ыцIэ я 8-рэ «б» классым афагъэшъошагъ; КодэшъхьапIэ щыщэу, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэкIо­дэгъэ ЯкIуашъэ Руслъан ыцIэ я 2-рэ «б» классым фаусыгъ.
КIэлэегъаджэхэр, кIэлэеджакIохэр ыкIи ны-тыхэр шIушIэ IэпыIэгъум иугъоин чанэу хэлажьэх, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьэрэ тидзэкIолIхэм, тихэгъэгу шъолъырыкIэу къыхэхьажьыгъэхэм ар афарагъащэ.
ЕджапIэм имафэ — илъэси 120-рэ зэрэхъугъэр — зэрэкъуаджэу хагъэунэфыкIыгъ. ХьэкIэ лъапIэу бэ псэупIэм къеблэгъагъэр: ТIопсэ шъолъырым ипащэу Сергей Бойко, ащ игуадзэу Ацумыжъ Анатолий, муниципалитетым гъэсэныгъэм­кIэ игъэIорышIапIэ ипащэу Екатерина Зайцевар, Гъуакъо шъолъыр отделым ипащэу Къоджэшъэо Инвербый, шапсыгъэмэ я Адыгэ Хасэ итхьаматэу КIакIыхъу Мэджыд, ТIопсэ районым и Адыгэ Хасэ ипащэу Шъхьэлэхъо Сэфэр, ШIоикъо щыпсэурэ нахьыжъэу Шъхьэлэхъо Батмыз, нэмыкIыбэхэри. Краснодар краим и Хэбзэихъухьэ ЗэIукIэ и Рэзэныгъэ тхылъхэр кIэлэегъэджибгъумэ, ТIопсэ муниципальнэ шъолъырым иадминистрацие ыкIи гъэсэныгъэмкIэ игъэIорышIапIэ ящытхъу тхылъхэр пшIыкIутIумэ аратыгъэх. Зыфагъэшъошагъэмэ ащыщых — Тхьаркъохъо Заремэ, Ацумыжъ Мариет, КIакIыхъу Мариет, Нэпсэу Янэ, нэмыкIхэри.
ГущыIэ дэхабэ зимэфэкIхэм къафа­Iуагъ, шIухьафтынхэр аратыгъ. Сергей Бойкэр еджапIэм чIэсхэми щылажьэхэрэми афэгушIуагъ, гъэхъэгъакIэхэр ашIынхэу, джыри бэрэ пэрытныгъэр аIыгъынэу афэлъэIуагъ.
Адыгэ Хасэм итхьаматэу КIакIыхъу Мэджыдэ зимэфэкIхэм зэлъашIэрэ тхакIоу МэщбэшIэ Исхьакъ ытхыгъэхэр зыдэт тхылъхэу том 26-рэ хъухэрэр шIухьафтынэу еджапIэм ритыгъ. Фэшъхьаф шIухьафтынхэри афашIыгъэх.
— МэфэкIыр тыгухэм къанэсыгъ, лъэш дэдэу тигъэгушIуагъ! — къе­Iуатэ гурыт еджапIэу N 12-м икIэлэегъэджэ-ветеранэу Вэрэкъо Фатимэ. — Илъэс заулэрэ мыщ тарихъыр щязгъэ­хьыгъ, 2006-рэ илъэсым сыIукIы­жьыгъагъ. Шъыпкъэр пIощтмэ, сэркIэ ошIэ-дэмышIэ хъугъэ мэфэкIым сыкъызэрэрагъэблэгъа­гъэр, ау ащ дакIоу сигопэшхуагъ. Непэрэ IофшIэкIо купым, япащэу Алексей Леготиныр апэ итэу, еджа­пIэм итарихъ къызэраухъу­мэрэм, кIэлэегъэджэ нахьыжъхэр зэращымыгъупшэрэм мэхьа­нэшхо яI. СышъуфэлъаIо, сиIоф­шIэгъухэр, кIэлэеджэкIо дэгъухэр шъуиIэнхэу, гъэхъэгъабэ джыри шъушIынэу!
Ныбэ Анзор.