Пшъэрылъ шъхьаIэр ыгъэцакIэзэ
ТIопсэ муниципальнэ шъолъырым ит еджапIэу псэупIэу Гъуакъо дэтыр загъэпсыгъэр илъэси 120-рэ зэрэхъугъэр бэмышIэу хагъэунэфыкIыгъ.
КIэлэегъэджэ ыкIи кIэлэеджэкIо лIэужыбэмэ яшIушIэгъэ баикIэ мы гъэсэныгъэ учреждением итарихъ зэхэпхъагъ. Ахэм лъапсэу зэдыряIэм изакъоп зэзыпхыхэрэр, нахьыбэрэмкIэ шIэжьыр ары. Ар къыкIегъэтхъы еджапIэм ипащэу Алексей Леготиным. ШIэжьыр ары кIуачIэр къэзыгъэпсырэр, Iофхэр лъызыгъэкIуатэрэр, лъэпкъ зэфэшъхьафхэр зыщызэдэлэжьэхэрэ еджапIэу Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу, гъунэгъу адыгэ къуаджэу ШIоикъо щыщэу Тхьагъушъэ Исмахьилэ ыцIэ зыхьырэр неущырэ мафэм фэзыщэрэр.
Мыщ хъишъэу пылъыр еджэпIэ пчъагъэмэ афикъущт. Ащ хэлъ щытхъуи, гушIуагъуи, тхьамыкIагъуи, зэрэхэгъэгу фэдэу лъэхъэнэ зэфэшъхьафыбэмэ апхырыкIыгъ.
— ЕджапIэр загъэпсыгъэу къалъытэрэр 1905-рэ илъэсым къыщыублагъ, а уахътэр ары мыщ Шыихъ Богородицэм ичылыс зыщагъэуцугъагъэр, ащ шъэожъыехэр, нэужым пшъэшъэжъыехэри щырагъаджэщтыгъэх, — къеIуатэ Алексей Леготиным, 2022-рэ илъэсым къыщыублагъэу еджапIэм ипащэу Iоф зышIэрэм. — 1916-рэ илъэсым Гъокъо еджапIэр чылыс-приходскоеу щытыгъ, классищ щаIыгъыгъ. 1919-рэ илъэсым чылысым пэмычыжьэу пхъэм хэшIыкIыгъэ еджэпIэ унэхэр агъэуцугъэх.

1942-рэ илъэсым еджапIэм топыщэхэр къытефагъэх, зэрэпсаоу зэхагъэтэкъуагъ, лъэпсэ закъор ары къэнэжьыгъагъэр. Ащ пае къэмынэу, еджапIэм IофшIэныр зэпигъэугъэп — чIыпIэрысхэм яунэхэм кIэлэцIыкIухэр ащырагъаджэщтыгъэх. Заор заухым, илъэсий еджапIэрэ интернатрэ къуаджэм дашIыхьагъ. ТIопсэ районым ит псэупIэмэ якIэлэцIыкIухэр интернатым чIэсыгъэх.
— ТиеджапIэ зычIэт унэу джырэкIэ тызщылажьэрэм итарихъ 1972-рэ илъэсым къыщежьэ. А илъэсым къатитIоу зэтет унэр агъэпсыгъагъ, — къыхигъэщыгъ Алексей Леготиным. — Ар затIупщым ыуж къуаджэхэу Анастасиевскэмрэ ШIоикъорэ адэтыгъэ еджэпIэ цIыкIухэр рагъэтыжьыгъагъэх. 2018-рэ илъэсым Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Тхьагъушъэ Исмахьилэ ыцIэ еджапIэм фаусыгъ.
Непэрэ еджапIэр класс 16 мэхъу, кIэлэеджэкIо 270-рэ чIэс, кIэлэегъэджэ 18 щэлажьэ. Уахътэм диштэу зэтегъэпсыхьагъ. Спортзалэу хэтым квадрат метрэ 220-рэ иинагъ, медицинэ ыкIи цэхэм зыщяIэзэхэрэ кабинетхэр, шхапIэу нэбгыри 120-рэ зычIафэрэр иIэх, Дзэ щытхъум имузееу экспонат миным ехъу зычIафэрэр щэлажьэ. Гурыт еджапIэу N 12-р проектэу «ГъэсэныгъэмкIэ Министерствэм иеджапI» зыфиIорэм хэлэжьагъ, муниципальнэ инновационнэ пчэгоу хъугъэ, научнэ IофшIэнхэм зафекъудыи. Мыщ адыгабзэмрэ адыгэ литературэмрэ ащарагъэхьы, Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэу ныбжьыкIэхэр лъэпкъ шэн-хабзэхэм апэблагъэ зышIыхэрэр щызэхащэх, кIэлэегъаджэхэми кIэлэеджакIохэми зэнэкъокъубэхэм, фестивальхэм ыкIи спорт Iофтхьабзэхэм текIоныгъэхэр къащадахы. ЕджапIэм ипащэ иIофшIэгъухэмкIэ щысэтехыпI — Алексей Леготиныр Краснодар краим бэмышIэу щызэхащэгъэ зэнэкъокъоу «Пшызэ еджапIэм ипащ-2025-рэ» зыфиIорэм лъэныкъоу «Пащэр — романтик» зыфиIорэмкIэ текIоныгъэ къыщыдихыгъ.
— ТиеджэпIэ закъу ТIопсэ районымкIэ къэкIыхэрэм адэлэжьэщтхэр зыщагъэхьазырхэрэр, ащ фэдэ сэнэхьатыр аIэ къызщырагъахьэрэр, — къеIуатэ кIэлэегъаджэу Тхьаркъохъо Заремэ, илъэс пчъагъэхэм еджапIэм ипэщагъэм. — ЕгъэджэпIэ-ушэтыпIэ 12-мэ кIэлэеджакIохэм къэкIыхэрэм япхыгъэ ушэтынхэр ащагъэцакIэх, естественнэ-научнэ лъэныкъор еджапIэм ипэрыт Iофхэм ащыщ хъугъэ. БлэкIыгъэ илъэсым изэфэхьысыжьхэмкIэ, къычIатIупщыгъэмэ япроцент 33-м медальхэр къахьыгъэх — краимкIэ апэрэ чIыпIэр ыIыгъ. 2023-рэ илъэсыр пштэмэ, патриотическэ IофшIэнэу еджапIэм щагъэцакIэрэр муниципалитетымкIэ анахь дэгъоу къыхагъэщыгъ.
ЗэлъашIэрэ тичIыгогъухэм ацIэхэр гурыт еджапIэм иклассхэм афаусыгъэх: дунаим щыцIэрыIоу, профессорэу, самбэмрэ дзюдомрэкIэ Мыекъопэ еджапIэр зыгъэпсыгъэу, ШIоикъо щыщэу Кобл Якъубэ ыцIэ я 7-рэ классым, хъишъэм хэхьэгъэ ны лIыхъужъэу, ШIоикъо щыщэу Шъхьэлэхъо Чэбэхъан ыцIэ я 5-рэ классым ахьы; Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Ацумыжъ Айдэмыр ыцIэ я 2-рэ «а» классым, кIэлэегъэджэ-ветеранэу Хъущт Хьамедэ ыцIэ я 8-рэ «б» классым афагъэшъошагъ; КодэшъхьапIэ щыщэу, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэкIодэгъэ ЯкIуашъэ Руслъан ыцIэ я 2-рэ «б» классым фаусыгъ.
КIэлэегъаджэхэр, кIэлэеджакIохэр ыкIи ны-тыхэр шIушIэ IэпыIэгъум иугъоин чанэу хэлажьэх, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьэрэ тидзэкIолIхэм, тихэгъэгу шъолъырыкIэу къыхэхьажьыгъэхэм ар афарагъащэ.
ЕджапIэм имафэ — илъэси 120-рэ зэрэхъугъэр — зэрэкъуаджэу хагъэунэфыкIыгъ. ХьэкIэ лъапIэу бэ псэупIэм къеблэгъагъэр: ТIопсэ шъолъырым ипащэу Сергей Бойко, ащ игуадзэу Ацумыжъ Анатолий, муниципалитетым гъэсэныгъэмкIэ игъэIорышIапIэ ипащэу Екатерина Зайцевар, Гъуакъо шъолъыр отделым ипащэу Къоджэшъэо Инвербый, шапсыгъэмэ я Адыгэ Хасэ итхьаматэу КIакIыхъу Мэджыд, ТIопсэ районым и Адыгэ Хасэ ипащэу Шъхьэлэхъо Сэфэр, ШIоикъо щыпсэурэ нахьыжъэу Шъхьэлэхъо Батмыз, нэмыкIыбэхэри. Краснодар краим и Хэбзэихъухьэ ЗэIукIэ и Рэзэныгъэ тхылъхэр кIэлэегъэджибгъумэ, ТIопсэ муниципальнэ шъолъырым иадминистрацие ыкIи гъэсэныгъэмкIэ игъэIорышIапIэ ящытхъу тхылъхэр пшIыкIутIумэ аратыгъэх. Зыфагъэшъошагъэмэ ащыщых — Тхьаркъохъо Заремэ, Ацумыжъ Мариет, КIакIыхъу Мариет, Нэпсэу Янэ, нэмыкIхэри.
ГущыIэ дэхабэ зимэфэкIхэм къафаIуагъ, шIухьафтынхэр аратыгъ. Сергей Бойкэр еджапIэм чIэсхэми щылажьэхэрэми афэгушIуагъ, гъэхъэгъакIэхэр ашIынхэу, джыри бэрэ пэрытныгъэр аIыгъынэу афэлъэIуагъ.
Адыгэ Хасэм итхьаматэу КIакIыхъу Мэджыдэ зимэфэкIхэм зэлъашIэрэ тхакIоу МэщбэшIэ Исхьакъ ытхыгъэхэр зыдэт тхылъхэу том 26-рэ хъухэрэр шIухьафтынэу еджапIэм ритыгъ. Фэшъхьаф шIухьафтынхэри афашIыгъэх.
— МэфэкIыр тыгухэм къанэсыгъ, лъэш дэдэу тигъэгушIуагъ! — къеIуатэ гурыт еджапIэу N 12-м икIэлэегъэджэ-ветеранэу Вэрэкъо Фатимэ. — Илъэс заулэрэ мыщ тарихъыр щязгъэхьыгъ, 2006-рэ илъэсым сыIукIыжьыгъагъ. Шъыпкъэр пIощтмэ, сэркIэ ошIэ-дэмышIэ хъугъэ мэфэкIым сыкъызэрэрагъэблэгъагъэр, ау ащ дакIоу сигопэшхуагъ. Непэрэ IофшIэкIо купым, япащэу Алексей Леготиныр апэ итэу, еджапIэм итарихъ къызэраухъумэрэм, кIэлэегъэджэ нахьыжъхэр зэращымыгъупшэрэм мэхьанэшхо яI. СышъуфэлъаIо, сиIофшIэгъухэр, кIэлэеджэкIо дэгъухэр шъуиIэнхэу, гъэхъэгъабэ джыри шъушIынэу!
Ныбэ Анзор.