Республикэм къыщыдагъэ­кIырэм ипроцент 11,3-р мэкъумэщ хъызмэтым щылажьэхэрэм яшIушIагъ. Ар къыщыхигъэщыгъ АР-м и ЛIышъхьэ илъэс зэфэхьысыжьэу къышIыгъэм.

Мэкъу-мэщым илъэс къэс хэхъоныгъэхэр зэришIыхэрэр республикэм ипащэ пчъагъэхэмкIэ, Iофтхьэбзэ гъэнэфагъэхэмкIэ къыушыхьатыжьыгъ. Гъэ­рекIо гъомылэпхъэшIхэм пынджыр процент 91,3-кIэ, лыр — процент 60-кIэ, дагъэр — процент 36-кIэ, тхъур — процент 25,7-кIэ, IэшIу-IушIухэр — процент 19,3-кIэ нахьыбэу къыдагъэкIыгъ, къуаеу ыкIи ар зыхэлъ гъомылапхъэу къа­шIырэм процент 13,6-рэ рагъэхъугъ.
БлэкIыгъэ илъэсым ом изытет мэкъу­мэщышIэхэм афэмыIорышIагъэми, лэжьыгъэу къырахыжьырэм рагъэхъу­шъугъ. ПстэумкIи тонн мин 603-рэ къа­угъоижьыгъ. Ар ыпэрэ илъэсым егъэ­пшагъэмэ, проценти 8-кIэ нахьыб. Пынджым хэушъхьафыкIыгъэу игугъу пшIымэ, ащ процент 28-рэ рагъэхъугъ.
ГухэкIми, фэбэшхоу щыIагъэм ыпкъ къикIэу, чIыгум шынэгъакIэу иIэм процент 23,2-рэ къыщыкIэгъагъ ыкIи дагъэ зыхашIыкIырэ культурэхэм нахь макIэу къарахыгъ. Мыщ дэжьым мелиорацием имэхьанэ къызэрэщылъэгъуагъэм ЛIышъхьэм къыкIигъэтхъыгъ.
Ащ къызэриIуагъэмкIэ, гъэрекIо псы зыкIагъахъорэ чIыгу гектар 63,3-рэ атыгъ, агъэфедэрэ гектари 192-м ехъумэ акIэзгъэхъощт системэхэр ащагъэпсыгъэх. А IофшIэнхэм зэкIэмкIи сомэ миллион 13,1-рэ апэIухьагъ. Аужырэ илъэситфыр пштэмэ, мэкъумэщ хъызмэтым ичIыгоу ащ фэдэ системэр зыщашIыгъэр гектар минрэ ныкъорэ мэхъу. ЛIышъхьэм къызэриIуагъэмкIэ, 2025-рэ илъэсым а пчъагъэр фэди 2,6-кIэ нахьыбэ ашIын гухэлъ яI. Ащ пае сомэ миллион 93-рэ агъэнэфагъ.
Мэкъумэщ хъызмэтым хэхъоныгъэхэр ышIынхэм зиIахь мымакIэу хэлъхэм ащыщых чъыгхатэхэр. Ащ ЛIышъхьэм къыкIигъэтхъыгъ. Илъэситфым ахэм чIыгоу аубытырэр гектар 1200-м нэ­сыгъ. Ар мэкъумэщ организациехэмрэ мэкъу­мэщ-фермер хъызмэтшIапIэхэмрэ агъэ­федэрэм ипроцент 30 мэхъу.
БлэкIыгъэ илъэсым изакъоу гектари 178-рэ агъэтIысхьагъ. Мы лъэныкъом IэпыIэгъу етыгъэным сомэ миллион 86,6-рэ республикэм пэIуигъэхьагъ. АР-м и ЛIышъхьэ къызэриIуагъэмкIэ, мыгъэ гектар 400-м нагъэсынэу ары зэрагъэ­нэфагъэр. IэпыIэгъоу фагъакIорэми хагъэхъуагъ, сомэ миллион 293,2-м нагъэсыгъ. БлэкIыгъэ илъэсым атыгъэм фэди 3,4-кIэ ар нахьыб.
Чъыгхатэхэм зызэраушъомбгъурэм ишIуагъэкIэ пхъэшъхьэ-мышъхьэу ыкIи маткIоу къаугъоирэри нахьыбэ хъугъэ. БлэкIыгъэ илъэсым зэкIэмкIи тонн 56,5-рэ къарахыгъ. Ар ыпэрэ илъэсым егъэ­пшагъэмэ, процент 85-кIэ нахьыб.
Мэкъумэщ хъызмэтым ылъэныкъокIэ джыри Iоф зыдэшIэгъэн фэе щыкIагъэхэр зэрэщыIэхэри ЛIышъхьэм къыхигъэщыгъ. Лы къэзытырэ былымэу ыкIи щагу бзыоу аIыгъым ипчъагъэ ыпэрэ илъэсым щыIагъэм ехъугъэп. КIэнкIэу, щэу къатырэми бэу хэхъуагъэп. Ахэр ары зигугъу къы­шIыгъэхэр.

— Iофхэр нахьышIу зышIын зылъэкIыщтыр къэралыгъо IэпыIэгъур ары, — къыIуагъ рес­публикэм ипащэ. — ГущыIэм пае, былым лъэпкъышIухэр зытекIыщтхэм, лыр, щэр бэу къэзытырэ лъэпкъхэм ауж итхэм ахъщэу пэIуагъахьэрэм пае субсидиехэр афэгъэкIожьы­гъэнхэр, щэр нахьыбэу къыдэ­гъэкIыгъэным IэпыIэгъу хэлъхьэгъэныр, мэкъумэщ псэушъхьэхэр страхование шIыгъэнхэр, ез­гъэжьэгъэкIэ фермерхэм, унэгъо былымэхъо фермэ зы­гъэпсымэ зышIоигъохэм грантхэр ятыгъэнхэр.
«Бизнес цIыкIур ыкIи гурытыр, унэе предпринимательхэр кIэщакIо зыфэхъу­гъэхэр пхыращынхэмкIэ IэпыIэгъу ятыгъэныр» зыфиIорэ лъэпкъ проектым къыдыхэлъытэгъэ программэу «Агростартапым» шIуагъэу къытырэр мыщ дэжьым ЛIышъхьэм агу къыгъэкIы­жьыгъ. 2020 — 2024-рэ илъэсхэм ащ къыдэлъы­тагъэу фермери 173-мэ грантхэр ара­тыгъэх. Ар пстэумкIи сомэ миллион 360,8-рэ мэхъу.
Республикэм ипащэ къызэриIуагъэмкIэ, лъэпкъ проектым ипIалъэ ыухыгъ нахь мышIэми, мы грант IэпыIэгъур УФ-м мэкъу-мэщымкIэ и Министерствэ къызэтыригъэнагъ, джы ар мы лъэныкъом хэхъоныгъэхэр егъэшIыгъэнхэм фытегъэпсыхьэгъэ къэралыгъо программэм хагъэхьагъ.
Мыгъэ джыри зы IэпыIэгъу щыIэ хъу­гъэ. 2025 — 2027-рэ илъэсхэм сомэ миллиони 100 (ар илъэс къэс) маткIохэм якъэгъэкIын ыуж ихьэгъэ фермерхэм субсидиехэр ятыгъэнхэм пэIуагъэхьащт. БлэкIыгъэ илъэсым зэкIэмкIи сомэ миллиардныкъо фэдиз мы лъэныкъом ратыгъ. Мыгъэ а пчъагъэр сомэ миллион 820-м нагъэсыщтэу ары ЛIышъхьэм къызэриIуагъэр.
— Мэкъумэщ хъызмэтым щылажьэхэрэм апае IэпыIэгъу пстэоу щыIэр гъэфедэгъэным мэхьанэ зэриIэм Министерствэу ащ фэгъэзагъэми, муниципальнэ образованиехэми анаIэ тыра­дзэн, цIыфхэм ахэр агъэфедэзэ яунэе бизнес агъэпсышъуным фэшI, икъоу алъагъэIэсын фае, — къыкIигъэтхъыгъ рес­публикэм ипащэ.
Мы лъэныкъом хэхъоныгъэхэр ышIынхэм мымакIэу фэIорышIэхэрэм ащыщ инвестициехэр. ГущыIэм пае, илъэситIукIэ узэкIэIэбэжьмэ спиртышI заводэу «Майкопскэм» иIофшIэн зэтыригъэуцожьыгъ. Сомэ миллиардрэ миллиони 100-рэ инвестициеу ащ къыхилъхьагъ.
Унэе хъызмэтшIапIэу Р.Д. Мамры­къом лъэхъаным къыздихьыгъэ шIыкIэ гъэнэфагъэхэр ыгъэфедэзэ тыгъэгъазэм хэшIыкIыгъэ дагъэ къызщашIыщт завод егъэуцу. Инвестициеу къыхилъхьащтыр сомэ миллиарди 2,5-рэ мэхъу, IофшIэпIэ чIыпIэ 300 къытыщт.
Щэм хэшIыкIыгъэ гъомылапхъэхэр къыдэзгъэкIырэ заводэу селоу Красногвардейскэм дэтым щэр зыщиштэщт ыкIи переработкэ зыщишIыщт цех къе­шIы. Ащ IофшIэпIэ чIыпIэу 150-рэ, инвестициеу сомэ миллиардрэ миллиони 100-рэ къыкIэкIощтых.
Щагу бзыухэр зыщаIыгъыщтыгъэ фаб­рикэу «Родниковская» зыфиIорэр зэтырагъэуцожьы. Сомэ миллион 700 инвестициеу къыхалъхьащт, IофшIэпIэ чIыпIэ 69-рэ къытыщт.
2023 — 2024-рэ илъэсхэм компаниеу «Русская селекция» зыфиIорэм дагъэ зыхашIыкIырэ культурэхэм ячылэпхъа­кIэхэр зыщагъэкъэбзэщтхэ, зыщызэха­дзыщтхэ ыкIи зыщаIыгъыщтхэ завод ыгъэуцугъ. Сомэ миллиард ащ инвестициеу къыхилъхьагъ, нэбгырэ 93-мэ Iоф­шIэпIэ чIыпIэхэр къаритыгъэх.
Мы компание дэдэм гъэрекIо, тыгъэ­гъэзэ мазэм, «Агробиотехнопарк» ригъэжьагъ. Ащ генетическэ лабораторие, къэкIыхэрэм хэушъхьафыкIыгъэ климат зыщаратыщт комплекс, лэжьыгъэ чылэпхъэ лъэпкъэу осэ ин зиIэхэм ялъэпкъэгъухэм апае IыгъыпIэ хэтыщтых. Сомэ миллион 900 пстэумкIи инвестициеу къыхилъхьащт.
— ЧIыгулэжьыным, чылэпхъэ къэгъэкIыным алъэныкъокIэ IэкIыбым къыращыхэрэм тямыпхыгъэным тыкъыфэкIоным фэшI Президентым пшъэрылъэу къыгъэуцухэрэм ягъэцэкIэнкIэ наукэр, бизнесыр ыкIи хабзэр зэзыпхыхэрэ шIэныгъэ-гъэсэныгъэ площадкэу мыр хъущт, — къыхигъэщыгъ АР-м и ЛIышъхьэ. — Инвестиционнэ проектышхом ипхырыщын зэрэрагъажьэрэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэм УФ-м мэкъу-мэщымкIэ иминистрэу Оксана Лут къыхэлэ­жьагъ. Ащ нэмыкIэу тимэ­къумэщ изытет тытегущыIагъ, тапэкIэ Iоф зыщызэдэтшIэщт лъэныкъохэр дгъэнэфагъэх. Урысыем мэкъу-мэщымкIэ и Министерстви, ежь министрэми Адыгеим анаIэ къызэратетым, кIэщакIо тызыфэхъу­хэрэм япхырыщынкIэ IэпыIэгъу къызэрэтфэхъухэрэм афэшI тафэраз.
Къоджэ псэупIэхэм хэхъоныгъэхэр ягъэшIыгъэнхэм фэгъэхьыгъэ къэралыгъо программэм къыдэлъытагъэу зэшIохыгъэ хъугъэхэми ЛIышъхьэр къащыуцугъ. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, илъэситфэу программэр зыщыIэм гъэсэныгъэм, псауныгъэм икъэухъумэн, культурэм, спортым, гъогу ыкIи инженер инфраструктурэхэм япхыгъэу псэолъи 178-рэ республикэм щашIыгъ е щагъэцэкIэжьыгъ. ПстэумкIи ахэм апэIухьэгъэ сомэ миллиарди 6,1-м щыщэу сомэ миллиардыр гъэрекIу загъэфедагъэр.
Мыгъэ сомэ миллиардрэ миллион 583,9-рэ агъэнэфагъ. АщкIэ селоу Красногвардейскэм, станицэу Джаджэм, къуаджэхэу Кощхьаблэ, Хьакурынэхьаблэ общественнэ чIыпIэхэр, гъэсэныгъэм, культурэм, социальнэ лъэныкъом япхыгъэ псэуалъэхэр ащагъэкIэжьыщтых, ащызэтырагъэпсыхьажьыщтых, гъогухэр, псым икIуапIэхэр ащашIыщтых, ащагъэ­цэкIэжьыщтых, урамхэр къэнэфынхэу ашIыщт.
Джащ фэдэу мы программэм мыгъэ зы лъэныкъо кIэу хагъэхьагъ. АР-м и ЛIышъхьэ къызэриIуагъэмкIэ, къоджэ псэупIэхэм ящыкIэгъэ специалистхэр адэгъэпытыхьэгъэнхэм фэшI «социальнэ найм» зыфаIорэ шIыкIэм тетэу ахэр зыщыпсэунхэ алъэкIыщт унэхэр агъэуцущтых. Мы илъэсым къуаджэу Пэнэжьыкъуае унитф, станицэу Дондуковскэм зы унэ ащашIыщт.