ИкIыгъэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо университетым итхылъ тедзапIэ тхылъ гъэшIэгъон къыдигъэкIыгъ. Ар «Традиционная культура адыгов: избранные труды» зыфиIоу зэлъашIэрэ шIэныгъэлэжьэу Унэрэкъо Мирэ ихэшыпыкIыгъэ IофшIагъэхэр нэкIубгъо 562-рэ хъоу зыдэтыр ары.

Адыгэ культурэм илъэныкъо зэфэшъхьафхэр, лIэ­къо-унэгъо гъэпсыкIэм къыщыублагъэу, лъэпкъым идышъэ-тыжьынышIхэм яIэшIэгъэ лъэгапIэ зынагъэсыгъэм, гъомылэпхъэ зехьакIэм, щыгъыным, адыгэ хабзэм яIофыгъохэм анэсыжьэу, Мирэ гупшысэкIэ къыгъэгъунагъэм гъунэ иIэп. УмыгъэшIэгъон плъэкIырэп ушэтыпIэ зэфэшъхьафхэм бзэр адигъэIэпыIэзэ пкъыгъолъэ культурэм ылъапсэ чыжьэу зэрэщыIэр, адыгэр лъэпкъыжъ дэдэхэм зэращыщыр, ащ сыд ылэжьыгъэми лъэгапIэм зэрэнигъэсыгъэр къызэриушыхьатырэр. ГущыIэм пае, Мыекъопэ культурэу зэрэдунаеу агъэшIагъорэр адыгэхэр къызтекIыгъэ лъэпкъхэм зэрялэжьыгъэр зэгъэпшэн-зэфэхьысыжьхэмкIэ къыгъэшъыпкъэн ылъэкIыгъ. «Лъэпкъым итарихъ гъогу, — етхы Унэрэкъо Мирэ, — цIыф лъэпкъэу ижъыкIэ иуцогъугъэхэр, хэгъэгоу цэегъу ышIыщтыгъэхэр бзэм ретронэплъэгъум къырырегъадзэх».
Сыд фэдэ упчIэ лъэхъуми, шIэныгъэлэжьым ар бгъу пстэумкIи еушэты, дунаим щызекIорэ Iофыгъохэм арипхызэ шIэныгъэ гъунапкъэхэр зэIуегъэкIотых. Зы пкъыгъо закъом упкъырыплъыхьэмэ нахь Iофышхом ар зэрепхыгъэр Мирэ итхыгъэ пэпчъ къеушыхьаты. «Адыгэ лъэпкъ шIэныгъэр зэрэщытэу пштэмэ, пкъыгъолъэ культурэр арыми, псэпэлъытэ культурэр арыми, ылъапсэ уиплъэ пшIоигъомэ, лъэпкъ дунаим иархетипхэр къэбгъэтIасхъэ пшIоигъомэ къызщебгъэ­жьэщтыр къушъхьэчIэс шапсыгъэхэр ары», — еIо Мирэ. ЗэриIорэм фэдэу хъызмэт Iофхэр арми, адыгэ хабзэр арми хыIушъо шапсыгъэхэм яхьылIэгъэ шIэныгъэу IэкIэлъым рэгъуазэ. Джащ фэдэу IэкIыбым щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм яхьылIагъэу ытхыгъэ пэпчъ зэгъэпшэнхэм чIыпIэшхо щаубыты. Хэкужъым щаухъумагъэмрэ IэкIыбым зыдырахыгъэмрэ зэщыщы зышIырэ Iофыгъохэм алъэхъу, зэтекIынэу зэрэхъу­гъэм иушъхьагъухэр къегъэнафэх.
Унэрэкъо Мирэ иушэтынхэр бзитIукIэ тхыгъэх. Ащ елъытыгъэу тхылъри IахьитIоу зэхэт — урысыбзэрэ адыгабзэрэ. Ащ дэтхэм Урысыем ичIыпIэ зэфэ­шъхьафхэм (Москва, Санкт-Петербург, Пятигорск, Налщык, Мыекъуапэ) ащыкIогъэ шIэныгъэ Iофтхьабзэхэм къащытегущыIагъ, журналхэм, сборникхэм къащыхиутыгъэх.
АдыгабзэкIэ тхыгъэ статьяхэм мэхьанэшхо яI. ШIэныгъабзэр куоу зыгъэIорышIэхэрэм Унэрэкъо Мирэ ащыщ. Бзэм хэхъоныгъэу ышIырэм ишыхьат шIэныгъабзэм амалыкIэу къыгъотыхэрэр.
Илъэс пчъагъэ хъугъэ Унэрэкъо Мирэ адыгэ факультетым зыщылажьэрэр. Ригъаджэхэрэм ямыза­къоу, тэ кIэлэегъаджэхэми щысэтехыпIэу тиI, итхылъэхэр IэубытыпIэ тшIызэ адыгабзэм, культурэм, тарихъым яIофыгъохэм яушэтын тыдэлажьэ. Зигугъу тшIырэ тхылъыр IофшIэгъэшху. Адыгэ филологиемрэ культурэмрэ яфакультет и ШIэныгъэ cовет игъо шъыпкъэу елъытэ Унэрэкъо Мирэ итхылъэу «Традиционная культура адыгов: избранные труды» зыфиIорэм Къэ­ралыгъо шIухьафтын фэбгъэшъуашэмэ хъунэу къызэригъэлъагъорэм.
Ахъмэт Джульет.
АКъУ-м адыгэ филологиемрэ культурэмрэкIэ ифакультет идекан.