Урысые Iофтхьабзэу «Музейхэм ячэщ» зыфиIорэм Шварц и Унэ апэрэу мыгъэ хэлэжьагъ. Мы мафэм цIыфыбэ мыщ къекIолIагъ, нэбгырэ пэпчъ ыгъэшIэгъон икъун ылъэгъугъ ыкIи зэхихыгъ.

Волонтер проектэу «Шварц и Ун» зыфиIорэр илъэс заулэ хъугъэ Мые­къуапэ къызщызэIуахыгъэр. Драматургэу, поэтэу, сценаристэу Евгений Шварц Казань къыщыхъугъ нахь мышIэми, икIэ­лэгъур Мыекъуапэ щыкIуагъ. ЫгукIэ къыхихыгъэ къалэу ар зэрэщытыгъэр иIэпэрытхыхэм ащитхыщтыгъ. ЯунагъокIэ илъэсиблэ зыдэсыгъэхэ къалэм бэ фитхыгъэр, зычIэсыгъэхэ унэр музей ашIы­жьыгъ.
ЫпэрапшIэу къэзэрэугъоигъэхэм Унэр къарагъэплъыхьагъ, я 20-рэ лIэшIэгъум цIыфхэм ящыIэкIэ-псэукIэ зыфэдагъэр алъэгъугъ. Нэпэеплъэу пхъэнтIэкIухэр, Iанэхэр, хьакъу-шыкъухэр, тахътэр, зэрыдэхэрэ машинэр ыкIи нэмыкIыбэ мыщ щызэхэугъоягъ. Нэужым «Мыекъуапэ итарихъхэр» зыфиIорэ къэгъэлъэгъоным еплъыгъэх.

Ставропольскэ къэралыгъо тарихъ-культурнэ музеим ыкIи чIыопс-ландшафт музей-заповедникым яфондхэм ачIэлъы­гъэхэу Шварц и Унэ къыратыжьыгъэ сурэтхэр джащ фэдэу алъэгъунхэ амал яIагъ. Я 19-рэ лIэшIэгъум ыкIэм Мыекъуа­пэ щытырахыгъэгъэ сурэти 10 къэгъэлъэ­гъоным къыдыхэлъытагъ. Ахэр бэ мыхъу­хэми, гъэшIэгъоных, илъэс пчъагъэкIэ узэкIэIэбэжьмэ Мыекъуапэ зыфэдагъэр уагъэлъэгъу. Къэгъэлъэгъоным Покровскэ чылысым, ар я ХХ-рэ лIэшIэгъум ия 30-рэ илъэсхэм адэжь зэхагъэтэкъо­гъагъ, джащ фэдэу Александро-Невскэ ыкIи Свято-Троицкэ чылысхэм ясурэтхэр хэтых. Джащ фэдэу урамэу Соборнаяр (джырэкIэ Первомайскэр) зыфэдагъэр алъэ­гъугъ.
Iофтхьабзэм сабыибэ къекIолIагъ. Пшысэ цIэрыIоу «Золушкэр» зытхыгъэр зыщыпсэугъэ унэр ахэм лъэшэу ашIогъэ­шIэгъоныгъ. Ащ ицIыкIугъо зэрэкIуагъэр, ыгу рихьыщтыгъэ лъэныкъохэр къафаIотагъэх. Анахь ашIогъэшIэгъоныгъэр «Тайная комната» зыфиIорэр ары. Ащ зыныбжь имыкъугъэ закъохэр ары рагъэхьагъэхэр.
Нэужым апэрэ урыс полнометражнэ художественнэ фильмэу «Оборона Севостополя» зыфиIоу 1911-рэ илъэсым тырахыгъагъэр къарагъэлъэгъугъ. Iоф­тхьабзэм икIэух къекIолIагъэхэм Евгений Шварц ипьесэу «Дракон» зыфиIорэм епхыгъэу джэгукIэу «Тень Дракона» зыфиIорэр афызэхащагъ.
— Дунэе хъытыум къэбарыр зисэлъагъом сигуапэу сыкъекIолIагъ. Мы унэм тарихъым ухещэ, зэлъа­шIэрэ тхакIом ипсэукIагъэр сшIогъэшIэгъоныгъ. «Золушкэр» зытхыгъэ Евгений Шварц Мыекъуапэ дэсыгъэми, ащ иунэ тикъалэ дэтми сшIагъэп. Мыщ фэдэ музей тхэкIо цIэрыIом зэриIэм мэхьанэшхо иI, — еIо гущыIэгъу тызыфэхъугъэ Еленэ.
— Сянэ-сятэхэм саригъусэу музеим сыкъэкIуагъ. Пшысэхэр зытхыгъэ Е.Шварц и Унэ слъэгъунэу сыфэягъ. Тэ тилэгъу зэхъум ищыIэкIэ-псэукIэ зыфэдагъэр къытфаIотагъ, ар сшIогъэшIэгъоныгъ. Джащ фэдэу шъэф унэм щыслъэгъугъэхэр сыгу илъыщт, — къыIуагъ Светланэ.
ДЕЛЭКЪО Анет.
Сурэтхэр авторым иех.