ЛIэужищым яхъопсапIэ яплIэнэрэм къыдэхъугъ — хэкужъым къыщыхъугъ ыкIи щэпсэу. Илъэс 22-рэ зыныбжь Гогон (Кайхан) Нэрыс Адыгеим къихъухьагъ, ау янэкIи ятэкIи хыикIыжьым игукIае зыщэчыгъэхэм къа­хэкIыгъ. Тыркуем зэрэмышIэхэу щапIугъэхэ Гогон Орхьанрэ Чэтэо Дэнэфрэ хэкужъым нэIуасэ щызэфэ­хъугъэх ыкIи изы унэгъо дахэ щагъэпсыгъ. Нэрыс зипхъо­рэлъф Чэтэо Ибрахьим ибын игъусэу 1993-рэ илъэсым рес­публикэм къэкIожьыгъагъ.

— Сянэ ащ дэжьым илъэс 16 ыныбжьыгъ. Ышыпхъу нахьыкIэ Мыекъуапэ еджапIэм щычIэхьагъ, нахьыжъым апшъэрэ еджапIэр Тыркуем къызщеухым ари къэкIожьыгъагъ. Сянэ АКъУ-м IэкIыб къэралыгъуабзэхэмкIэ ифакультет ще­джагъ ыкIи ащ ыужкIэ щылэ­жьагъ. Ся­тэ убых. Иныбджэгъухэм, ышхэм адэжь Адыгеим къэкIуагъэу сянэрэ арырэ нэIуасэ зэфэхъугъэх. Респуб­ликэм унагъо щызэдашIагъ. Шыпхъу нахьыкIи сиI, — къытфиIотагъ Нэрыс.
ТигущыIэгъу непэрэ лъэхъаным иныб­жьыкIэ шъыпкъ: игущыIакIи, итеплъи, ишIыкIи я 21-рэ лIэшIэгъум инэшанэх. Ау ыныбжь емылъытыгъэ Iушыгъэр къыхэщы. ЛIэшIэгъу пчъагъэхэм тиIэ хъугъэ лъэпкъ пкъэухэр ылъапсэу непэ­рэмкIэ мэпсэу. Нэрыс жуналистикэмкIэ Пшызэ апшъэрэ еджапIэр къыухыгъ, АКъУ-м магистратурэр щылъегъэкIуатэ. А пстэумэ адакIоу республикэ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» щэлажьэ, унэгъо саты­ум игъэпсынкIи IэпыIэгъу мэхъу. БзиплI ешIэ: адыгабзэр, тыркубзэр, урысыбзэр ыкIи инджылызыбзэр. ЗыдэщыIэм елъы­тыгъэу зэкIэри шъхьафитэу егъэфедэ, ау ныдэлъфыбзэр нахь игунэс.
АМ: Хэта адыгэбзэ къабзэр къыпIузылъхьагъэр?
— Сятэжъэу Чэтэо Ибрахьим. Ар адыгабзэ фэшъхьафкIэ къыздэгущыIэрэп. Тыркубзэр унагъом исхэм къакIэрыс­хыгъ, инджылызыбзэри непэ умышIэмэ хъущтэп. Урысыем сыщэпсэушъ, урысы­бзэри сIулъ. Сятэжъ ипхъорэлъфхэм къытщэгушIукIыпэ. Хэкужъым тыкъызэрэщыхъу­гъэр, тызэрэщыпсэурэр шIолъэпIэ дэд. Ары ежь ренэу зыкIэхъо­псыщтыгъэр. Уфаемэ, иунэе проект фэдэу сэ сыщыт (мэщхы Нэрыс). ЕтIанэ «Щыгъыжъыеми» илъэс 15-рэ сыхэ­тыгъ. Уджыхъу Марет къыддэлажьэщтыгъ, къэгъэлъэгъонхэр дгъэуцущтыгъ. Ащи мэхьанэшхо иI.
Чэтэо Ибрахьим общественнэ Iофы­шIэшху. Лъэпкъ культурэм, бзэм, хабзэм якъызэтегъэнэн иIахьышIу хелъхьэ. А нэшанэхэр фэкIожьыгъэх ипхъорэлъф­ми. Нэрыс ышIэрэ пстэумэ афэшъхьа­фэу Адыгэ Хасэм хэт. Лъэпкъ Iоф­тхьэбзэ зэфэшъхьафхэм, ахэм язэхэщэн чанэу ахэлажьэ, ныбжьыкIэ пэрытхэм якубзыпIэ ит.
АМ: Непэрэ адыгэ ныбжьыкIэхэр сыд фэдэха? Уилэгъухэм уахэт, олъэгъух.
— Непэрэ ныбжьыкIэхэм лъэпкъ культурэр, тарихъыр лъэшэу ашIогъэшIэгъоных, нахьыжъхэм яупчIыжьых, кIэ­упчIэх. Анахьэу ар къызщылъагъорэр дунэе хъытыур ары. Сыд фэдэуи орэхъу, адыгэм ишэн-хабзэхэм афэгъэхьыгъэ нэкIубгъо гъэшIэгъонхэр агъэхьазырых, къэшъох, орэд къаIо, усэхэм къяджэх, жъугъэу зэIокIэх. ЕтIанэ, къош респуб­ликэхэм арыс адыгэ ныбжьыкIэхэр дэгъоу зэхахьэх, зэрэшIэх. Абхъазым иныбжьыкIэхэм зэпхыныгъэ адытиI. Ащ уимыгъэгушIон плъэкIырэп. Непэ Урысыер пштэмэ, ныбжьыкIэхэм апае бэ щашIэрэр, ащ амалышIухэр къетых.
Нэрыс щыIэныгъэр еублэ къодый, къыпыщылъымкIэ илъэс 22-р зэуи арыхэп. Ары нахь мышIэми, джы къыщегъэжьагъэу зыфаер ешIэ — ихэку щыпсэуныр, ижь къыщэныр, ыбзэ рыгущыIэныр.
— Мыекъуапэ сыкъыщыхъугъ. НэмыкI слъэгъугъэп. Шъыпкъэ, тэкIо Тыркуеми, ау сиунэр Адыгеир ары. Синыбджэгъухэр, сыгу пэблагъэхэр зэкIэ мыщ щыIэх, — еIо Нэрыс.
Анцокъо Ирин.
Сурэтыр: авторыр.