Адыгэ тхыпхъэхэм сыда ямэхьанэр? Сыда ахэм къытаIорэр? Мы упчIэхэм яджэуап лъыхъурэ зырызмэ ащыщ Адыгеим изаслуженнэ сурэтышIэу Абрэдж Гощэфыжь.

ЛIэшIэгъу пчъагъэхэр къызэпызычхи къыднэсыжьыгъэ тамыгъэхэм ащ игуп­шысэхэр зызэлъаштагъэхэр тIэкIу шIа­гъэу итворчестви чIыпIэ ин щаубытыгъ. Аужырэ илъэсипшI фэдизым тхыпхъэхэр зылъэпсэ гобеленхэу ышIыгъэ­хэр ащ ишыхьатых. СурэтышIым иIофшIагъэхэмкIэ тхыпхъэхэм унаIэ атырыуегъадзэ, тщыгъупшэжьыгъэ лъэпкъ кIэн баеу зэрэщытхэр тыгу къегъэкIыжьы, къэбарэу къаIуатэрэр ежь къызэрэгурыIорэр къырегъэлъэгъукIы.
— АщкIэ зишIогъэшхо къысэкIыгъэр НакIэ Феликс итхылъэу «Тхыпхъэ» зыфиIорэр ары. Адыгэ тамыгъэхэм афэгъэ­хьыгъэ къэбарэу, игурыIуакIэу ащ къыщытыгъэхэр сэ сизэхашIэхэм, сиеплъыкIэхэм атефэх. Тхылъым семыджэфэ сызэупчIыжьыщтыгъ: «Тхыпхъэхэм къытаIо ашIоигъоу сэ ахэслъагъорэр тэрэза? Арэущтэу сыкъяджэн сыфита?» Ау ыуж, тхылъым нэIуасэ сызыфэхъум, сызэрэфитыр къызгурыIуагъ. Адыгэлъэу спкъы­нэ-лынэ рычъэрэм ащ фэдэ амал къысеты.
АМ: Сыда шъузэрэзэтефагъэр?
— Тхыпхъэм итеплъ, имэхьан, къызэреджэрэр. Ащ зыгорэ рыбгъэдэхэнэу арэп ипшъэрылъыр. Ахэм къэбар къытаIо, зыгорэм пае зыгорэм къыугупшысыгъэх. Тятэжъ пIашъэхэр ахэм къяджэшъущтыгъэх, зытешIыкIыгъэ чIыпIэмрэ тырашIы­хьа­­нэу зэрэхъугъэмрэ ушъхьагъу гъэнэфагъэ яIэщтыгъ. Тэры ар къызгурымы­Iорэр, тыгу къызщыкIырэм тетэдэ, те­тэгъэуцо. ГущыIэм пае, НакIэ Феликс итхылъ къы­щетхы Iэшъхьэ бэлагъэм тешIыхьэгъэ тхыпхъэм бзылъфыгъэр къыригъэлъэгъу­кIэу. Ащ дэжьым щыси къехьы, къашъхьэм тешIыхьэгъэ тамыгъэу Къэбэртэе-Бэлъкъарым къыщагъотыгъагъэм хъушъэн ихьэгъэ бзылъфыгъэр къыщыгъэлъэгъуагъэу. Iэхэри лъа­къохэри иIэхэп, ау нафэу ыбгъэхэр, ы­ныбэ къэлъагъох. Ащ къегъэу­нэфы бзылъфыгъэм сабыир къыфэхъу зэхъум илIыкIыгъэу, — еIо Гощэфыжь.
АМ: Тхыпхъэр лъэхъанэу зыфакIорэр сыдэущтэу бгъэунэфыщта?
— Пэсэрэ дэдэмэ е нахьыкIаIомэ къэзыгъэнэфэрэ нэшанэхэр тхыпхъэхэм ахэлъых. Нахь зэхэшIыхьагъэу, зэхэщы­хьагъэ къэс — нахьыжъ. ГъэмэкIагъэу, къэпшIэжьырэ тамыгъэ гъэпсыкIэ шIыкIэхэр хэтыхэ зыхъукIэ — нахьыкI. Непэ тэ тшIэхэрэр нахьыбэу агъэфедэхэрэр ары. Щыгъыным тедэгъошIоу, шIыгъошIоу щытхэр ары. Ау ар тымышIэрэм иIахь цIыкIу ныIэп. Сэ тхыпхъэхэмкIэ къэкIопIэшхо сфэхъурэмэ ащыщ Азэмэтэ Мин-Къутасэ итхылъэу «Адыгэ лъэпкъ тхыпхъэр» зыфиIорэр. Ащ ренэу сеплъы­жьы, тамыгъакIэхэр къыдэсэхых.
Адыгэм идунэееплъыкIи, игупшысакIи Гощэфыжь куоу къызэрэгурыIорэм ылъап­сэ чылэм, ицIыкIугъом къыщежьэ. Ятэ­жъэу Джамырзэ Ибрахьим зэлъашIэрэ джэгуакIощтыгъ, IотакIощтыгъ, лъэпкъ мэкъэмэ Iэмэ-псымэхэмкIэ музыкант бэлахьыгъ. Ащ къыфиIотэгъэ къэбархэм, къыфиIогъэ орэдыжъхэм лъэпкъ культу­рэр, IорIуатэр шIу рагъэлъэгъугъ, шIэныгъэкIуапIэ фэхъугъэх. Ныжъ-тыжъхэм яхьатыркIэ къыхэфэгъэ лэжьыгъацэм непэрэр игъэбэжъоу хъужьыгъэ.

— Ары, а пстэумэ сакъыхэхъухьагъ. Джыри сыцIыкIоу тхыпхъэ горэу слъэ­гъугъэр тхьапэм тесшIыхьажьынэу сыфежьагъ. Сыщысэу сурэт сэшIы шъхьаем, хъатэу сфэгъэхъурэп. Ащ дэжьым пщэ­рыхьапIэм къикIыгъэу нэмыкI унэм кIозэ къысэбгъукIогъэ сянэжъ ар къы­лъэгъугъ. «Тэрэзэу пшIырэп» ыIуи, тхьапэр сIихи, орэд кIиIукIызэ, сурэт ымышIэу лэныстэм­кIэ зэ хибзыкIыгъ. КъызызэкIуецIэхым, згъэшIэгъуагъэ. Сурэт сфэмышIыщтыгъэ тхыпхъэр арэу къычIэкIыгъ.
Тхыпхъэхэр зэрэтымышIэхэрэм, культурнэ кIэн баир зэрэдгъэкIодырэм Гощэфыжь лъэшэу агъэгумэкIы. Ар непэ псэухэрэм къыдгурыIонышъ, тхыпхъэхэм язэгъэшIэн тыфежьэным ахэр къызщигъэлъэгъукIыгъэ IофшIагъэхэмкIэ сурэтышIыр къыфэджэ.
АМ: Угу фэуза? Уегъэнэшхъэя ащ?
— ТиIуашъхьэхэм къачIахырэ пкъыгъохэм е лъэпкъ Iэпэщысэ шIыкIэу искусствэхэмкIэ еджапIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьэу непэ Iоф зыщысшIэрэм зыщыфэдгъасэхэрэм узяплъыкIэ упчIэ къэмыуцун ылъэкIырэп: мы шIэныгъэхэр сыдэущтэу тиIэхэ хъугъа, тыда къыздикIыгъэхэр? Ахэр илъэс мин пчъагъэхэм щыIагъэхэу непэ къыднэсыжьыгъэх. Тэ зэрэтшIомыгъэшIэгъонхэм пае джы тшIокIодыжьых. Сэ ар тэрэзэу слъытэрэп. АрынкIи хъун Iоф зыщысшIэрэ еджапIэм адыгэ лъэпкъ IэшIагъэхэмкIэ сыхьатхэр хэдгъэхьанхэр сыгу къызкIэкIыгъэр. Зы сыхьаткIэ едгъэжьэгъагъ. ЕтIанэ игъорыгъозэ илъэситфым телъытэгъэ егъэджэн программэ зэхэдгъэуцуагъэу мары аужы­рэ илъэсипшIым тырэлажьэ, къэгъэлъэгъонышIухэри тиIэх.
АМ: Гощэфыжь, уиIофшIагъэу «Жъо­накIу» зыфиIорэмкIэ зы тхыпхъэм икъэбар къытфэIуатэба. Хэта е сыд фэдэ къэбара хэплъагъорэр?
— Ащ хэслъагъорэр IофшIагъэм ыцIэ къыщыIуагъ — жъонакIу. Мыщ еплъы­хэрэм губгъор, лэжьыгъэхэр халъагъох, ау жъонакIор агъотырэп. «Тыдэ щыIа жъонакIор?» аIошъ къысэупчIых. Жъона­кIор тхыпхъэр ары. Ышъхьагъ тет плIэ­нэбз зэшIощыгъэр (ромбыр) цIыфэу жъорэр ары. ЫбгъухэмкIэ къэгъэщыгъэхэр псыцу бжъакъох. Псыцухэр тамыгъабэхэм ахэтых. Ахэм адыгэм ищыIэныгъэ чIыпIэшхо щаубытыщтыгъ: чIыгур аралэжьыщтыгъ, щэ къаратыщтыгъ, шъом ыгъэфабэщтыгъэх. Сэ джары ащ хэслъагъорэр. Арыти, IофшIагъэми ары сызэреджагъэр — «ЖъонакIу». Тхыпхъэр зэрэщытым фэдэу сшIыгъэ: зи хэзгъэхъуагъэп ыкIи хэзгъэкIыгъэп.
Непи тхыпхъэхэм алъэныкъокIэ Гощэфыжь иIофшIэн лъегъэкIуатэ. Ахэр зы­лъэпсэ сурэтыкIэхэр ешIых. Арышъ, нэмыкI тхыпхъэхэм ар къызэряджэрэм фэгъэхьыгъэ тхыгъэхэр джыри къыкIэлъыкIощтых.