Непэ — унагъом имаф. УзгъэгушIорэ пчъагъэхэмкIэ ЗАГС-м АР-мкIэ и ГъэIорышIапIэ къыддэгощагъ. Илъэсым иублапIэ щегъэжьагъэу мэлылъфэгъум икIэух нэс республикэм къыщызэрэщагъэхэм япчъагъэ нэбгырэ 530-рэ зэрэхъурэр. Ар блэкIыгъэ илъэсым мыщ фэдэ иуахътэ егъэпшагъэмэ, 28-кIэ нахьыб. ЗэхэкIыжьыгъэхэм япчъагъэ 192-кIэ нахь макIэ хъугъэ. Къэхъугъэ сабыеу ЗАГС-м щатхыгъэхэр гъэрекIо — нэбгырэ 1354-рэ, мыгъэ нэбгыриб­гъукIэ нахьыб — сабый 1363-рэ.
Мыекъопэ къэлэ ЗАГС-м къызэриушыхьатырэмкIэ, бзылъфыгъэу дакIохэрэм янахьыбэр зэрыт ныбжьыр илъэс 18-м щегъэжьагъэу илъэс 24-м нэс, хъулъфыгъэу къэзыщэхэрэм илъэс 35-рэ ыкIи ащ къехъурэ ныбжьхэр яIэх.
ЗэкIэмэ анахь мэхьанэ зиIэу хъурэр къэзэрэщэхэрэм зэгурыIоныгъэр, зэдеIэжьыныгъэр алъап­сэу унагъор зэдагъэпсышъуныр, къакIэхъухьэрэ сабыйхэр щызэдапIунхэр, лъэпкъым, шъолъырым, къэралыгъом шIуагъэ къафэзыхьыщт цIыфэу ахэр хъунхэр ары.

Сабыим насыпыр къыздехьы
Ар дэгъоу аушэтыгъ зигугъу къэ­тшIыщт Тулпарэхэм яунагъо. Зэшъхьэгъусэхэу Хьазэрталрэ Оксанэрэ яунагъо гуфэбэныгъэ илъэу сабыитф, пшъэшъищ­рэ кIэлитIурэ, зэдапIу. Ахэр Мыекъуапэ щэпсэух.
Зэшъхьэгъусэхэм унагъо зашIагъэр илъэс 17 хъугъэ. Оксанэ сымэджэщым медсестрау Iоф щешIэ. Хьазэртал сымэ­джаплъэ кIуагъэу пшъэшъэжъыем нэIуа­сэ фэхъугъ, илъэситIо зэдэгущыIагъэхэу унагъо зэдашIэнэу аублагъ. Унэгъо дахэ яIэ хъугъэ.
ЗэгурыIоныгъэ ыкIи шъхьэкIэфэныгъэ азыфагу илъыныр ары зэшъхьэгъусэхэр зыуж итхэр. А шэнхэр ясабыйхэм яцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу ахалъхьэ.
— Сабыйхэр сыдигъокIи шIу сэлъэгъух, ау нэбгыритф сиIэныр сшIагъэп. Ахэр алъэ тедгъэуцонхэм, цIыф дэгъу хъунхэм тынаIэ тет. Шъыпкъэ, унэгъо Iужъу уиIэ зыхъукIэ пшъэдэкIыжьми хэхъо, ау тызэрэзэдеIэжьырэм ишIуагъэкIэ сыд фэдэ Iофыгъуи псынкIэу зэшIотэхы. Сабый пэпчъ насыпыр къыдэкIо, ахэм ячэф макъэ зымыуасэ щыIэп. Сабыибэ зиIэ ныхэм къин алъэгъоу аIо, ау мыщ дэжьым къасIомэ сшIоигъу кIэлэцIыкIухэр зэгъусэхэ зыхъукIэ нахь зэрэгупсэфыр, сыда пIомэ, ахэр зэфэсакъыжьых, зэдэджэгух. Сипшъэшъэжъые нахьыжъхэр сиIэпыIэгъух. Гуфэбэныгъэ зэфыряIэнэу тэпIух. Нэбгырэ пэпчъ шэн гъэ­нэфагъэ иI. Аныбжь хахъо къэс щыIэныгъэм къыздихьырэ чIыпIэ къинхэм арыфэхэу мэхъу. Мыщ дэжьым сисабый ыгу илъыр къесэгъа­Iо, сеушъыи, гъогу занкIэм зэрэтесщэщтым ыуж сит, — еIо Оксанэ.
Тулпарэхэм ясабыйхэр ягъэхъагъэ­хэмкIэ къахэщых, еджэным дакIоу лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ сэнаущыгъэ ахэлъ. ЗэрэзэдеIэжьыхэрэм ишIуагъэкIэ къиныгъохэр зэхашIэрэп.

Унэгъо зэгурыIожь
Урысые зэнэкъокъоу «Илъэсым иунагъу» зыфиIорэм ишъолъыр едзы­гъоу бэмышIэу Тэхъутэмыкъое районым щыIагъэм зэшъхьэгъусэхэ Шъхьэлэхъо Нурбыйрэ Зуриетрэ хэлажьэхи, лъэныкъоу «Унагъор — шэн-хабзэхэм яухъумакIу» зыфиIорэм текIоныгъэ къыщыдахыгъ. Мыхэр нэмыкIхэм къазэрэхэщхэрэр зэдгъэшIагъ, унэгъо хабзэу яIэхэр «Адыгэ макъэм» къыфаIотагъ.
Шъхьэлахъохэм кIэлэегъэджэ сэнэхьатым ящыIэныгъэ рапхыгъ. Янахьыжъхэм къащегъэжьагъэу анахьыкIэхэм нэс гъэсэныгъэм зыфэлажьэхэрэр зэхэубытагъэу илъэс 289-рэ мэхъу, ащ ащыщэу къызыщыхъугъэхэ къуаджэу Пэнэхэс дэт гурыт еджапIэу N 7-м илъэси 197-рэ ратыгъ, джырэ уахътэми зэшъхьэгъусэхэм ыкIи якIалэу Хьазрэт а IофшIэныр лъагъэкIуатэ.
КIэлэегъэджэ унагъор нэмыкIхэм къазэрахэщырэр джыри зэ дгъэунэфыгъэ. Сэнэхьатым имызакъоу, общественнэ, волонтер ыкIи шIушIэ IофшIэнымкIэ гъэхъэгъэшIухэр ашIых. Iушых, къаIорэм купкI ин иIэу, ныбжьыкIэхэм ящысэтехыпIэу щытых.

— ТиунагъокIэ хэбзэшIу тфэхъугъэу кIэ­лэегъэджэ сэнэхьатыр къыхэтэхы. Гурыт еджапIэр тиятIонэрэ ун, тищыIэныгъэ чIыпIэшхо щеубыты. ЛIэуж пчъагъэ едгъэджагъ, нэбгырэ пэпчъ тисабыйхэм афэдгъадэзэ Iоф адэтэшIэ. Унэм тыкъызыкIожьыкIи тиIофшIэн тщыгъупшэрэп, неущрэ мафэм сабыйхэм ядгъэшIэщтым тырэгущыIэ, — еIо бзылъфыгъэм.
Шъхьэлэхъо зэшъхьэгъусэхэр зызэкIыгъухэр бэдзэогъум и 4-м илъэс 35-рэ хъущт. Зуриет Адыгэ кIэлэегъэджэ инсти­тутым тарихъымкIэ ифакультет къыухи зыщеджэгъэ гурыт еджапIэм Iоф щишIэнэу къыгъэзэжьыгъ, ащ ишъхьэгъусэ нэIуасэ щыфэхъугъ. Ащ дэжьым ар еджапIэм ипэщагъ. ИлъэскIэ унагъо зэдашIагъ ыкIи кIэлэегъэджэ унагъом хагъэхъуагъ.

— Илъэс 23-рэ сыныбжьыгъ унагъо сыкъызехьэм. Къуаджэм дэсхэм шъхьэ­кIэфэ ин зыфашIырэ, унэгъо зэгурыIожь сыкъызхэхьагъэр. Сигуащэ ипсауныгъэ зэкIэкIуагъэу щытыгъэми, сигуIэтыпIэу, сиупчIэжьэгъоу щы­тыгъ. Тинахьыжъхэм илъэсипшI нахь къадэтымыгъэшIагъэми, ахэм тызытырагъэуцогъэ гъогум тырэкIо, тисабыйхэри арэущтэу тэпIух, — еIо тигущыIэгъу.
Нурбый ятэ-янэхэр зэлъашIэрэ кIэлэегъэджагъэх. Кущыку Хьамидэ ыкъом илъэс 44-рэ, Нуриет Рэщыдэ ыпхъур илъэс 36-рэ кIэлэегъаджэу Iоф ашIагъ. Ялъфыгъэхэу Руслъан, Заур, Светланэ ыкIи Нурбый Адыгэ кIэлэегъэджэ институтыр къаухыгъ. Унагъом исхэри, къахэхьэгъэ нысэхэри кIэлэегъэджэ пэрытых, ящытхъу арагъаIозэ Iоф ашIэ.
Нурбый илъэс 44-рэ хъугъэ исэнэхьат фэшъыпкъэу Iоф зишIэрэр, лъэгэпIэ инхэм анэсыгъ. Илъэс 20-м ехъурэ Пэнэхэс гурыт еджапIэм, илъэс заулэрэ гъэсэныгъэмкIэ гъэIорышIапIэм япэ­щагъ, 2013-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу информатикэмкIэ кIэлэегъаджэу, гупчэу «Точка роста» зыфиIорэм ипащэу Iоф ешIэ. Урысые Федерацием гъэсэныгъэм­кIэ иIофышIэ гъэшIуагъ. Зуриет илъэс 35-рэ хъугъэ тарихъымкIэ ыкIи обществознаниемкIэ кIэлэегъаджэу зыла­жьэрэр, 2009-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу пIуныгъэ IофымкIэ пащэм игуадз. ИIофшIэнкIэ гъэхъэгъэшIухэр иIэх.
Нурбыйрэ Зуриетрэ унэгъо лъапсэр агъэпытэ. Шъхьадж ичIыпIэ итэу, ипшъэ­рылъхэр ыгъэцакIэхэу, зэгурыIохэу зэдэпсэух. УкIэлэегъаджэмэ уиунагъо щысэтехыпIэу щытын зэрэфаер зэшъхьэ­гъусэхэм къыхагъэщы. ЯкIалэхэм апшъэ­рэ гъэсэныгъэ арагъэгъотыгъ, адыгэ шэн-хэбзэ дахэхэр ахалъхьагъэх. Рэщыдэ Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетыр къыухыгъэу пшъэ­дэкIыжьэу ыхьырэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэ­фагъэ зиIэ обществэу «Калинов Мост» зыфиIорэм Iоф щешIэ. Хьазрэт Пшызэ къэралыгъо университетым щеджэ, яунэгъо хабзэ лъегъэкIуатэ, информатикэмкIэ кIэлэегъаджэу Iоф ешIэ, мы гъогур къызэрэхихыгъэм рэгушхо.
ДЕЛЭКЪО Анет.