БзэджэшIагъэхэм къакIэлъыкIон ылъэкIыщтым ныбжьыкIэхэр щыгъэгъозэгъэнхэм фэшI уго­ловнэ гъэцэкIэкIо системэм иIофышIэхэм зэIухыгъэ зэдэгущыIэгъу Iэтахъохэм афы­зэхащагъ.

Наркотикхэм апыщагъэхэм Iэтахъохэр мымакIэу ахэтых. Мы гумэкIыгъом къыпкъырыкIыхэзэ, кIэлэцIыкIухэр нар­котикхэм ащыухъумэгъэнхэм, бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэм щынагъоу къатын алъэкIыщтхэр къагурыгъэIогъэным фэшI Мые­къуапэ дэт хьапс поселениеу
N 6-м пшъэдэкIыжь щызыхьы­хэрэм ащыщхэр Iофтхьабзэм къыхагъэлэжьагъэх.
Лъэпкъ проектэу «НыбжьыкIэхэр ыкIи Iэтахъохэр» зыфиIорэм хахьэу АР-м и Къэралыгъо учреждениеу «Адыгеим иныбжьыкIэхэр» зыфиIорэмрэ бзэджашIэхэм пшъэдэкIыжь ягъэхьыгъэнымкIэ федеральнэ къулыкъум и ГъэIорышIапIэу Адыгэ Республикэм щыIэмрэ мы зэIукIэгъум кIэщакIо фэ­хъугъэх.
Хьапс поселением пшъэдэ­кIыжь щызыхьырэ бзылъфы­гъитIумэ ныбжьыкIэхэм къафа­Iотагъ наркотикхэм апыщагъэ зэрэхъугъэхэр, ящыIэныгъэ ащ зэрикъутагъэр, IофшIапIи унагъуи ямыIэу къызэрэнагъэхэр, яилъэс анахь тхъагъохэр хьа­псым щагъэкIонэу зэрэхъугъэр. Хьапсым чIэс бзылъфыгъэ ныб­жьыкIэхэм ашъхьэ къырыкIуагъэу къаIотагъэм нэпсыр къегъакIо.
— Шъощ фэдэу сэри сыныбжьыкIагъ, унэгъо зэгурыIожьым сыщапIугъ, шIу салъэгъущтыгъ, сэнэхьат зэфэшъхьафхэм сафеджагъ, IофшIэпIэ дэгъуи си­Iагъ, — икъэбаркIэ Iэтахъохэм къадэгощагъ хьапс поселением пшъэдэкIыжь щызыхьырэ бзы­лъфыгъэм. — СапэкIэ гухэлъ дахэхэр сиIагъэх. Наркотикхэм апыщагъэ сымыхъузэ сатыушIэу Iоф сшIагъэ, шхапIэ сIыгъыгъ. Арэу щытми, о узэрэфэе закIэу щыIэныгъэр гъэпсыгъэп, чIыпIэ къин урихьылIэу уахътэ къыокIу. Ащыгъум IофшIапIэм федэ къымыхьыжьэу къызэ­теу­цуагъ, сикIасэмрэ сэрырэ тызызэхэкIыжьым лъэшэу ар зэ­хэсшIагъ. Сыгу дэхъыкIырэм сыпэшIуекIон слъэкIыгъэп. Ащ ыпэ сицыхьэ телъэу синыбджэгъухэм ясIощтыгъ наркотикым ныбжьи сызэрэлъымыIэбэщтыр. Ау сиIуагъэ сепцIыжьыгъ, пшъэ­шъэгъу шъыпкъэу слъытэщтыгъэм ащ сыкIигъэгушIугъ ыкIи апэрэу наркотикыр зыфэдэр сыуплъэкIугъ. Сыгу римыхьы-­
гъэу сфэIощтэп, гукъаоу ыкIи къиныгъоу уиIэхэр пщегъэ­гъупшэ, къарыу къыуеты, ренэу зыгорэм укIон фаеу уешIы. Мазэ фэдизрэ ащ сытесыгъэу къызгурыIуагъ наркотикым пыщагъэ сызэрэхъугъэр. ПIэкIорым сыкъыхэкIышъущтыгъэп синтетикэ зыхэлъ «солым» семышъоу. Апэрэ уахътэм къысшIошIыщтыгъ сызщыфаем чIэсы­дзыжьышъунэу. Ау зы пчэдыжь горэм сыкъэтэджи, гъунджэм сызеплъэм, къызгурыIуагъ сиIоф зытетыр, лъэшэу наркотикым епхыгъэ сызэрэхъугъэр. Ащы­гъум килограмм 47-рэ нахь къэсщэчыщтыгъэп, къупшъхьэ нэмыкI къысхэнэжьыгъагъэп, зыпари сфэшIэжьыщтыгъэп. Ащ сянэ гу лъитагъ ыкIи инэу зэхишIагъ. Лъэшэу къысфэгумэкIэу къысэлъэIущтыгъ наркоманхэм зыщяIэзэхэрэ гупчэм сыкIонэу. Ау наркотикхэм апыщагъэм ныбжьи наркоманэу зи­лъы­­тэжьырэп. Тянэ игуIакIэ зысэлъэгъум згъэгугъагъэ сы­мэ­джэщым сыкIонэу. Ау наркотик гъэбылъыгъэу зэрэсиIэм сы­щэгугъы ыкIи ар зэсэхьылIэ, щыIэныгъэр тхъагъоу къысщегъэхъу… Зы мафэ горэм тянэ къыгъакIохи, кIалэхэм машинэм лIыгъэкIэ сырагъэтIысхьи, сы­мэджэщым сащагъ. Ащ къыщы­сэIазэхи сыкъызычIэкIыжьым, бэ сфэкъудыигъэп, я 3-рэ
ма­фэм наркотикыр зэсхьылIэнэу езгъэжьэжьыгъ. СизекIуакIэ зэ­рэмытэрэзыр зыдэсшIэжьыщтыгъ, ау къарыурэ кIуачIэрэ къызфэзгъотыжьыщтыгъэп. ИкIэрыкIэу синыбджэгъу наркоманхэм сахэфэжьынэу хъугъэ. Наркотикыр лъапIэ, ахъщэшхо тефэ. Ар къызIэкIэбгъэхьаным пае Iоф пшIэн фае. Ащыгъум къыслъыкIощтыгъэ кIалэмрэ сэ­рырэ наркотикыр гъэбылъыпIэ чIыпIэхэм ащыдгъэтIылъыщтыгъ. Чэщым къалэу Москва гъогу-пат­руль къулыкъум иIофышIэхэм машинэм тисэу тыкъыщагъэуцугъ. А чIыпIэм полицием икъулы­къушIэхэм сапэшIуекIуагъэп, силажьэ зытеслъхьажьыгъ ыкIи Iоф адэсшIэнэу сыублагъ. Ащ ишIуагъэкIэ анахь пшъэ­дэкIыжь макIэу илъэси 6 хьапс къыстыралъхьагъ. Наркотикхэм япхыгъэ бзэджэшIагъэм илъэси 8-м къыщегъэжьагъэу илъэс 12-м нэс хьапс пылъ. Мыщ дэ­жьым къэсIонэу сызыфаер — ма­шинэм нэбгыри 3 тисыгъ, пшъэдэкIыжь зыхьыгъэр сэ зыр ары. Ащыгъум шIу сыкъэзы­лъэгъоу зыIощтыгъэри ныб­джэ­гъухэри кIодыжьыгъэх. Сянэ закъу къыскъоуцуагъэр ыкIи сы­чIэсымыдзыжьыгъэр. Ащ гупшысэ шъуигъэшIынэу сэгугъэ.
Апэ следственнэ изоляторым сызащэм камерэм бзылъфыгъэ 40 тыхъоу тызэдисыгъ.
Ахэм сымаджэхэр, зыщыпсэун ямыIэу гъогум къытыращыгъэ­хэр ахэтыгъэх. Анахь пэрытыр, анахь пхъашэр язэрэмыгъашIэу зэкIэми яшэнхэр къагъэлъа­гъощтыгъ. Къин дэдагъ а уахътэр… Ар зэкIэми афэукIочIырэп, ащыщхэм аIэ зытыращэе­жьэу хъугъэ. Хьапсым чIэсхэр щыIэнхэ алъэкIыщтэп тутыныр, кофер, щаир ямыIэу. Ахэр къыз­IэкIэбгъэхьанхэм пае хьэзабыбэ уагъэлъэгъу…
Хьыкумым илъэси 6 хьапс къызыстырелъхьэм сыгушIуагъ. Сыда пIомэ ыпэкIэ къызэрэс­Iуагъэу, илъэси 8-м къыщегъэ­жьагъэу мы бзэджэшIагъэм хьапс пылъ. Ащ ыуж пхъашэу зыщагъэпщынэхэрэ хэушъхьафыкIыгъэ хьапсым илъэси 3-рэ пшъэдэкIыжьыр щысхьыгъ. ДэпкъиплIым нэмыкI тлъэгъугъэп, ренэу зэфэшIыгъэу тычIэсыгъ, уахътэкIэ тагъашхэщтыгъ. Зе­кIо­кIэ тэрэз къызэрэсхэфагъэм фэшI Мыекъуапэ дэт хьапс по­селением сыкъагъэкIуагъ. Мэзи 10 хъугъэу мыщ сычIэс, мэфэ заулэкIэ пшъэдэкIыжьыр сэухы.
Илъэси 6-р сэркIэ дэгъоу кIуагъэу сфэIощтэп, къиныбэ слъэгъугъэ. Сшъхьэ къыры­кIуа­гъэу къышъуфэсIотагъэр къы­шъушъхьапэнэу, гупшысэ шъуи­гъэшIынэу сэгугъэ. Наркотик-
хэм апыщэгъэ ныбджэгъухэр шъуиIэмэ, защышъудзый, ахэм шIу къышъуфахьыщтэп, шъухамыгъэукъощтмэ. Зыщышъумы­гъэ­гъупш, наркотикыр хьапс, сы­мэджэщ ыкIи лIэныгъ.
ЗэIухыгъэ зэдэгущыIэгъум хэ­лэжьэгъэ бзылъфыгъэхэм теу­бытагъэ хэлъэу къаIуагъ яныбжьыкIэгъум гъогу пхэнджэу къыхахыгъэм зэрэкIэгъо­жьыхэрэр, хьапсым илъэсхэр зэрэкъинхэр. Ежьхэм хэукъоныгъэу ашIыгъэхэм ныбжьыкIэхэр ащаухъумэнхэу къяу­шъыигъэх, наркотикхэм апыщагъэ мыхъунхэу къяджагъэх, ар зэ зыуплъэкIукIэ чIэбдзыжьын зэрэмылъэкIыщтыр къараIуагъ. Гъэсэныгъэ тэрэз зэрагъэгъотынэу, спортым пылъынхэу Iэтахъохэм къараIуагъ.
ГъэIорышIапIэм ипресс-­къулыкъу ипащэу Виктор Марковым къызэриIуагъэмкIэ, нар­котикхэм апэшIуекIогъэным епхыгъэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр ныбжьыкIэхэм афызэ­хэщэгъэнхэм къулыкъум лъэшэу ынаIэ тет. НыбжьыкIэхэм хабзэр амыукъоным фэшI язэхашIэ къэгъэущыгъэныр, хэбзэукъоны­гъэхэр зэрамыхьанхэмкIэ пэшIо­рыгъэшъ Iофтхьабзэхэр ады­зехьэгъэнхэр, хьапсым чIэс-
хэм якъэбархэмкIэ нэрылъэ­гъоу зэ­дэгущыIэгъухэр адэшIыгъэнхэр ары мы зэдэгущыIэ­гъум пшъэрылъэу иIагъэр.
— Къэугупшысыгъэу щымыт къэбархэм ныбжьыкIэхэр ащыд­гъэгъозэнхэр, бзэджэшIагъэм къыкIэлъыкIон ылъэкIыщтым, наркотикхэм ящыIэныгъэ зэрикъутэрэр нэрылъэгъу афэтшIыныр ары мурадэу тиIэр, — къыIуагъ В. Марковым.
— Гукъау нахь мышIэми, зыныбжь имыкъугъэхэм ыкIи ныбжьыкIэхэм икъоу къагуры­Iорэп мыщ фэдэ бзэджэшIагъэ зезыхьагъэхэм пшъэдэкIыжьэу ахьын алъэкIыщтыр. УФ-м и Уголовнэ кодекс истатьяу 228-м къызэригъэнафэрэмкIэ, илъэ­си 8-м къыщегъэжьагъэу илъэс 12-м нэс хьапс мыщ пылъ. Наркотикым епхыгъэ бзэджэшIагъэхэр ыкIи хэбзэукъоны­гъэхэр нахь макIэ шIыгъэнхэмкIэ мыщ фэдэ Iофтхьабзэхэм яшIогъэшхо къэкIонэу сэлъытэ. Бзылъфыгъэм къыIотагъэм тиныбжьыкIэхэм ашъхьэ акъыл къыригъэхьанэу, мыщ фэдэ хэукъоныгъэхэр амышIынхэу сэгугъэ, — къыIуагъ Мые­къуапэ дэт хьапс поселениеу N 6-м ипащэу Фатима Барановам.
Наркоманиер уз хьылъэу зэ­рэщытыр, ащ тиныбжьыкIабэ зэрекIодылIэрэр зэхахьэм къыщыгущыIагъэхэм къаIуагъ. Къыт­кIэхъухьэрэ лIэужхэр ащ щыухъумэгъэнхэ зэрэфаер къы­кIагъэтхъызэ, цIыфым ипсауныгъэ зэрар езыхыщт шIыкIэхэр щыгъэзыегъэнхэм фэшI Iофэу ашIэ­рэр къыраIотыкIыгъ.
Наркоманием пэуцужьыгъэным фэшI мыщ епхыгъэу лэ­жьэрэ къулыкъухэр зэгъусэхэу, обществэр, ны-тыхэр яIэпыIэгъухэу гумэкIыгъом идэгъэзы­жьын икъоу зэрэдэлэжьэнхэ, ащ пае пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр нахьыбэу зэхащэнхэ зэрэфаер зэхэщакIохэм къа­Iуагъ.
Шъон пытэхэр ыкIи наркотикхэр зэзыхьылIэрэ цIыфхэр зэрмыр мэхъух, яакъыл, япсихикэ зэщэкъо. Ащ къыхэкIыкIэ Iэтахъохэм, кIэлэцIыкIухэм ягупсэхэм алъэныкъокIэ жъалымыгъэ зекIуакIэхэр зэрахьэх. Щэнаутэу пкъынэ-лынэм ха­хьэрэм ядунай арегъэхъожьы.
Непэрэ щыIэныгъэм наркоманиер анахь гумэкIыгъоу тызэутэкIыхэрэм ащыщ хъугъэ. Ащ ыпкъ къикIыкIэ унагъохэр зэбгырэзых, цIыфым ипсауныгъэ зэщэкъо, шэн дэйхэр къыхафэх. Мы лъэныкъомкIэ уголовнэ пшъэдэкIыжьыр агъэлъэ­шыгъ нахь мышIэми, ащи къыгъэуцухэрэп. БзэджашIэхэм якъэубытын къэзгъэхьылъэхэ­рэм ащыщ интернет амалхэр къызфагъэфедэзэ наркотикхэр зэращэхэрэр. Ахэр къыхэгъэщыгъэнхэмкIэ хэбзэухъумакIо­хэм амалыкIэхэр къагъотых, цIыф зэрымыс быбырэ пкъы­гъохэмкIэ алъэплъэх.
Наркотикхэр зыгъэфедэхэрэм япсауныгъэ ыкIи ящыIэныгъэ зэщыкъуагъэ зэрэхъурэр зэкIэми ашIэ, ау ащи бэхэр къы­гъэуцухэрэп.
Наркоманиер уз хьылъэу щыт, ащ тиныбжьыкIабэ зэре­кIодылIэрэр хэткIи шъэфэп. КъыткIэхъухьэрэ лIэужхэр ащ щыухъумэгъэнхэм, цIыфым ипсау­ныгъэ зэрар езыхыщт шIыкIэхэр щыгъэзыегъэнхэм афэшI къэралыгъо мэхьанэ иIэу мы Iофыгъом екIолIэгъэн фае. ШIуагъэ къытэу ащ пэуцужьыгъэным фэшI мыщ епхыгъэ къулыкъухэр зэгъусэхэу, об­ществэр, ны-тыхэр къыхагъэлажьэхэзэ, гумэкIыгъом идэ­гъэзыжьын икъоу пылъынхэ, пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр нахьыбэу зэхащэнхэ фае.
КIАРЭ Фатим.