ЦIыфэу кIодыгъэхэр къагъотыжьыныр джы нахь IэшIэхы хъущт. Мыщ епхыгъэу Iоф зышIэрэ гупчэм сомэ миллион хъурэ грант къырихыгъ.

Ащ ишIуагъэкIэ лъыхъокIо-къэ­гъэнэжьын отрядэу «Лиза Алерт» зыфиIорэм хьэхэр
джы нахь къызыфигъэфедэхэзэ ышIыщт, ахэр зыгъасэхэрэм егъэджэнхэр афызэхащэщтых, хэушъхьафыкIыгъэ Iэмэ-псымэхэр зэрагъэгъотыгъэх, псэушъхьэхэр километрэ пчъагъэкIэ чыжьэу IукIыгъэхэми, пшъэхъоу арылъхэм макъэ къагъэIущт. МэкIэ къызэрагъотырэм имызакъоу цIыфым ижьыкъэщэнкIи джы къашIэщт.
Апэрэ къэгъэлъэгъонхэри щыIэх. Непэрэ мафэм хьэу тфы яI, ахэр тхьамафэ къэс агъасэх. ЦIыф псаум лъыхъуным фэгъэсэгъэ хьэр къызыфагъэфедэзэ зыдигъэзэгъэ чIыпIэр къаригъэлъэгъузэ бэмышIэу лъыхъуакIохэр а лъэныкъом кIуагъэх ыкIи лIыжъыр псаоу къагъэнэжьыгъ.
АшIокIодыгъэ цIыфым лъы­хъухэу мэкъэгъэIу зыплъэгъукIэ умыгумэкIын плъэкIырэп, ар псаоу къызагъотыжьыкIэ огушIо. Мэхьанэ ин зиIэ IофшIэныр зыгъэцакIэхэрэм ащ дэжьым уягупшысэ. «ЛизаАлерт» зыфи­Iорэм апэрэ мафэм къы­щегъэ­жьагъэу хэтэу, пресс-­къулыкъум ипащэу Татьяна Симаковам гущыIэгъу тыфэ­хъугъ, отрядым иIофшIэн зэрэзэхищэрэр, гъэ­хъагъэу иIэхэр къытфиIотагъ.
Тарихъыр
Лъыхъуным ыкIи къэгъэ­нэжьыным япхыгъэ шIушIэ отрядым изэхэщэн IэубытыпIэ фэхъугъэр зыныбжь имыкъугъэ пшъэшъэжъые цIыкIоу Лизэ янэшыпхъур игъусэу 2010-рэ илъэсым зэрэкIодыгъагъэхэр ары. Мэфи 9 тешIагъэу ахэм яхьадэхэр Москва пэмычыжьэу мэзым къыхагъотэжьыгъагъэх. Пшъэшъэжъыем ыцIэ федеральнэ отрядым фаусыгъ. Непэрэ мафэм ащ нэбгырэ мин 40-м ехъу хэт ыкIи Урысыем ишъо­лъыр 64-мэ ащагъэпсыгъ.
2019-рэ илъэсым Мыекъуапэ Даша Шопинар зыщэкIодым республикэми мыщ фэдэ отряд зэрищыкIагъэр нафэ хъугъэ, гъунэгъу шъолъырым къикIыхэзэ цIыфхэм Iоф ашIагъ, ау ахэр бэрэ мыщ щыIэнхэ алъэкIыщтыгъэп. Мэзитфэ пшъэшъэжъыем лъыхъугъэх. Ащ хэтыгъэхэр ары Федеральнэ отрядым икъутамэу Адыгеим къыщызэIуахыгъэм апэрэу хэхьагъэхэри.
IофшIэныр
зэрэзэхащэрэр
Отрядым хэтхэр лъэныкъо 24-мэ афэгъэзагъэхэу гощыгъэх, гущыIэм пае, къэбарлъыгъэIэс координаторхэр, картографием, цIыф зэрымыс пкъыгъохэм ягъэзекIон афэгъэзагъэхэр, егъэджэнхэр зэхэзыщэхэрэр, пресс-къулыкъур, психологием епхыгъэхэр ыкIи нэмыкIхэр. Анахь IофшIэнышхо зыгъэца­кIэхэрэр дунэе хъытыум мэ­къэгъэIухэр къизыгъахьэхэрэм­рэ мэзхэм ащылъыхъухэрэмрэ. ПэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу Iоф зышIэхэрэм унэм имыкIыхэу цIыфыр къагъотыжьын алъэкIы. АщкIэ бэхэм яшIуагъэ къагъакIо, мэкъэгъэIур залъэгъукIэ зап­лъыхьэ, къытеох. ХэушъхьафыкIыгъэу сымэджэщхэм атеохэ­рэри щыIэх. ИлъэсыкIэ чэщым кIоды­гъэ бзылъфыгъэр мэфэ заулэкIэ Краснодар сымэджэщым къыщагъотыжьыгъ.
кIодыгъэ цIыфым илъыхъун аублэным пае шапхъэу пылъыр полицием иIофышIэхэм ыпэрапшIэу якIолIэнхэр, лъэIу тхылъ атыныр, зыдэщыIэр амышIэу агъэнэ­фэныр ары. ЛизаАлертым къы­зеуалIэхэкIэ зэрэлъыхъущт шIы­кIэр агъэнафэ, «КIодыгъэр къэдгъотыжьынымкIэ шъукъыддеI» зыфиIорэр, исурэт, къызэрыпшIэщтхэр зытетхагъэхэр тыди рагъэхьых.
БэмышIэу илъэси 10 зыныбжь кIалэр зэкIодым къэ­лэдэсхэр тиIэпыIэгъухэу шIэхэу къэдгъотыжьыгъ. ЦIыф­хэм мэкъэгъэIур залъэгъукIэ заплъы­хьэу рагъажьэ, къы­теох. Зы мафэ горэм отрядым хэт пшъэшъэжъыем къыкIухьэзэ зипсауныгъэкIэ ялэгъухэм акIэмыхьэрэ кIэлэцIыкIум гу лъитагъ, ар кIодыгъэу къычIэкIыгъ, полицием иIофышIэхэм зафэдгъэзагъ, зыщыщыр дгъэунэфынэу игъо тимыфэзэ янэ къыт­фытеуагъ, гушIозэ икIалэ ыштэжьыгъ.
ТигущыIэгъу къызэрэтиIуагъэмкIэ, анахь къиныр цIыфыр мэзым зыхэгъуа­щэкIэ ары. ДжырэкIэ хьаIухэм яугъоин аублагъ, арышъ, зыныбжь хэкIотагъэхэр бэу мэкIодых. Мэзым узэрэщызекIон фаер лъыхъуакIохэм дэгъоу ашIэ, джащ фэдэу мы лъэныкъомкIэ пэIудзыгъэу Iоф зэрашIэщт шIыкIэри къаугупшысыгъ. «Лес на связи» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ кIодыгъэм телефон ыIыгъымэ дэгущы­Iэхэзэ мэзым къыхащыжьы, анахьэу унаIэ зытебгъэтын фаехэр гурагъаIо, гущыIэм пае, тыгъэр зыдэщыIэмкIэ, пхъэ­цыр къызыщыкIырэмкIэ, макъэхэмкIэ зыдэкIощтыр раIо, загъорэ зы чIыпIэ итхэмэ нахьышIоуи къыхэкIы. Телефоным иссылкэкIэ зыдэщытыр къашIэ.
Къэгъэлъэгъонхэр
ЛизаАлертыр республикэм зыщызэхащагъэм къыщегъэжьагъэу нэбгырэ 659-рэ кIодыгъэу макъэ къырагъэIугъ, ахэм ащыщэу 478-р псаоу къагъотыжьыгъэх, 21-мэ джыри алъэхъух, адрэхэм ядунай ахъожьыгъэх. Мы илъэсым зэкIэм­кIи нэбгырэ 19 кIодыгъэ, ахэм ащыщэу 12-р псаоу къагъотыжьыгъ, 3-м джыри лъэхъух, 2-м ядунай ахъожьы­гъэу агъэунэфыгъ. Джащ фэдэу цIыфхэу зылъыхъухэрэр апэ къызифэхэкIэ отрядым къыфытеох, мы аужырэ илъэсхэм «Пятерочка» ыкIи «Сбербанк» зыфи­Iохэрэм «Островок безопасности» ыIоу къащызэIутхыгъ. Ащ яIофышIэхэм къызяуалIэхэкIэ ашIэщтыр ашIэ.
ЗэкIэмкIи нэбгыри 190-рэ фэдиз отрядым хэт, Адыгеим ущыпсэун ищыкIагъэп, пэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу хэти Iоф ышIэн ылъэкIыщт. Анахь чанхэу, лъы­хъон-­къэгъэнэжьын Iофхэм ахэлажьэхэу, пшъэдэкIыжь зыхьэу ахэтыр нэбгырэ 30. Ахэм ренэу егъэджэнхэр афызэхащэх.
Илъэс 18 зыныбжьэу шIоигъоныгъэ зиIэр мыщ хэхьан ылъэкIыщт. КIэу къы­хахьэ­хэрэм Iоф адэзышIэхэрэр яIэх, ищыкIагъэр зэкIэ арагъэлъэгъу, ара­гъэгъоты.
Грантхэр
Федеральнэ ыкIи республикэ грантхэм яшIуагъэкIэ ЛизаАлертым иIофшIэн зэрифэшъуашэу зэрэзэхищэщт амалхэр иIэ хъугъэ. ЗэкIэмкIи гранти 4 къыратыгъ. 2022-рэ илъэсым къыфагъэшъошэгъэ апэрэ сомэ мин 500-мкIэ Iэмэ-­псымэхэр зэрагъэгъотыгъагъэх, нэужым сомэ миллиони 3,5-у къыфатIупщыгъэм ишIуагъэкIэ цIыф зэрымыс быбырэ пкъыгъо зэригъэгъотыгъ. Къыблэм федеральнэ шъолъырым мыщ фэдэ Iэмэ-псымэу IэкIэлъыр зы ныIэп. Джащ фэдэу апэрэ IэпыIэгъур языгъэкIыщтхэм яегъэ­джэн зэхащэ, ахэм ящыкIэгъэщт Iэмэ-­псымэхэр зэрагъэгъотыгъэх. Iэпы­Iэгъу псынкIэр къэмысызэ отрядым хэтхэм ищыкIагъэр ашIэ.
Аужырэ грантым ишIуагъэкIэ яIоф­шIэнкIэ хэхъоныгъэхэр ашIыщтых. Хьэхэр зыгъасэхэрэм егъэджэнхэр афызэха­щэщтых.
Илъэс къэс «ЛизаАлерт» зыфиIорэм гъэхъагъэу иIэхэм нахь ахэхъо. Непэ амалэу IэкIэлъхэм яшIуагъэкIэ лъыхъу­ным тырагъэкIодэрэ уахътэр нахь макIэ хъугъэ. Ар къеушыхьаты мы илъэсым нэбгырэ 19-у кIодыгъэм щыщэу 12-р охътэ кIэкIым къызэрагъотыжьыгъэм. ШIушIэ отрядым хэтхэм япшъэрылъэу алъытэ цIыфэу гуIэрэм IэпыIэгъу фэ­хъунхэр, цIыфыр псаоу къызагъотыжькIэ гухахъо хагъуатэ.
ДЕЛЭКЪО Анет.