Адыгэ-абхъаз литературнэ фестивалэу «Строфы на Руфабго» зыфиIорэм изичэзыу зэхахьэ культурнэ хэхъоныгъэм и Гупчэу «Ошъад» зыфиIоу псэупIэу Гавердовскэм дэтым зэрэщыкIуагъэр къыхэтыутыгъагъ. Фестивалым изэфэхьысыжь мафэ псыкъечъэхыпIэу Рыфабгъо щырекIокIыгъ. Абхъазым ыкIи Къэрэщэе-Щэрджэсым къарыкIыгъэхэм лIэкъо чъыгхатэу Рыфабгъо пэIулъ мэзым хэтым ялIэкъо тамыгъэхэр зыпашIэгъэ чъыгхэр щагъэтIысхьагъэх.

Хабзэ зэрэхъугъэу, адыгэ-абхъаз фестивалым хэлажьэхэрэр ятIонэрэ мафэм псыкъечъэхыпIэу Рыфабгъо ащагъэх. Ары «Строфы на Руфабго» зыкIыфаусыгъэр Къаныкъо Заринэ кIэщакIо зыфэхъугъэ фестивалым иедзыгъоу Адыгеим щыкIорэм. Къэбэртэе-Бэлъкъа­рым къыщежьи Кавказым ишъолъыр зэфэшъхьафхэм ар анэсыгъ, Абхъазым, Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэ­рэщэе-Щэрджэсым яусакIохэр, яжурналистхэр зэфищагъэх. Ащ фэдэу Абхъазым къикIыгъэхэу Къэралыгъо ныбжьыкIэ театрэм иактерэу Саид Камкия ыкIи журналэу «Алашара» иредакцие иIофы­шIэу, усакIоу Дмитрий Габелиа, Къэрэщэе-Щэрджэсым къикIыгъэ усакIоу Чэн­джэшъэо Артур Рыфабгъо щызэфэсы­гъэх, Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим», лъэпкъ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» яжурналистхэр, IэпэIасэу, усакIоу Бо­джэкъо Бэлэ ахэм ягъусагъэх. Фестивалыр Адыгеим щызэхэщагъэ хъунымкIэ зишIогъэшхо къэкIуагъэу, АР-м ибзылъфыгъэхэм я Союз итхьаматэу Вэрэкъо Хьалимэт пстэуми ынаIэ атетыгъ.
Ошъопщэ мафэм тимыгъащтэу Рыфабгъо тыдэхьагъ, бысымгуащэу Бибэ Нуриет нэшIо-гушIоу къытпэгъокIыгъ. Кофе, щай стырэу къытпагъохыгъэм тигъэфэбэжьыгъэу бгъагъэмэ тIэкIурэ тачIэсыгъ, адыгэ, абхъаз усакIохэм ясатырхэм тыкъяджагъ, журналистхэм хьакIэхэм зэдэгущыIэгъухэр адытыратхагъэх. Гуфэбагъэ горэм тызэлъишта­гъэу, лъэпкъ усэным епхыгъэ Iофыгъохэм, ныбжьыкIэ усакIохэр зэрэмакIэм, ахэр къыхэгъэщыгъэнхэ зэрэфаем, фестивалэу тызхэлажьэрэр ащкIэ IэпыIэгъушIу зэрэхъун ылъэкIыщтым тарыгущыIэ­щтыгъ.
А лъэныкъомкIэ бзылъфыгъэхэм я Союз итхьаматэу Вэрэкъо Хьалимэт еплъыкIэ гъэшIэгъон къыриIотыкIыгъ.
— Адыгэхэми, абхъазхэми лъап­сэм тепхыгъ, чIыгум тепхыгъ. ТыгукIи, тпсэкIи тизэхашIэ лъэшы. Ар непэ къежьагъэп, ар тхэлъ. УсакIом сыд ыгу къыдэзгъэчъырэр? Дахэу, дэ­гъоу ылъэгъурэр, гуфэбэныгъэу зэхишIэрэр ары. Лъым, пкъым ахэлъэу дунэееплъыкIэу тиIэм зебгъэушъомбгъун фае. ЦIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэр мамырэу зэдэпсэунхэм пае зэрэшIэнхэ фае. ЩыI лъэпкъхэр зыщыфэхырэм щыунагъохэу. НахьышIу агъотымэ, псынкIэу за­хъожьэу ыкIи щыгупсэфыхэу. Тэ тилъэпкъхэмкIэ — адыгэхэми, абхъаз­хэми — унэ лъапсэм пытэу тепхыгъ, чIыгум тепхыгъ. А зэхашIэу тиIэр нэмыкI лъэпкъхэм агурыдгъаIомэ, зедгъэушъомб­гъумэ, хэгъэгу шIулъэгъур, уичIыгу шIулъэ­гъоу фэпшIырэр зэрэ­лъэшын ылъэ­кIыщтыр зэкIэми нахь зэхашIэ хъущт, нахь тызэгурыIощт. Мы фестивалым ары мэхьэнэ шъхьаIэу хэлъэу слъэ­гъурэр. ТапэкIэ нахь тыдэлажьэмэ, удэлэжьэн фаеуи сэ­лъытэ, Къыблэ шъолъырым иусакIохэр къедгъэблагъэхэмэ, фестивалым нахь кIуачIэ иIэщт сшIошIы. Мары Саид Камкия абхъазыбзэкIэ къызэджэрэ усэхэр, бзэр тымышIэрэми, усэ сатырым игущыIэ пэпчъ пкъынэ- лынэм хэхьэ, гукIэ, псэкIэ зэхэ­тэшIэ. Бзэхэр зэфэ­шъхьафхэми, псэр, нэр мэгущыIэх, арышъ, лъэпкъыбзэхэмкIэ усэхэр тхы­гъэхэми, тызэгурэIо. Ар узэкъоз­гъэуцорэ кIочIэ гъэнэфагъэу щыт. Ары лъэпкъ зэфэ­шъхьафхэр хэгъэлэжьэгъэнхэу мы фестивалым зыкIэслъы­тэрэр. Дагъыстани, чэчэни, къалмыкъи — ахэм абзэкIэ къа­кIон алъэкIыщтыр, къарыоу къы­уатын алъэкIыщтыр бэдэд, — къыIуагъ Вэрэкъо Хьалимэт.
Ошъуапщэхэри зэбгырыкIыжьхи, тыгъэр къыкъокIыгъ. Фестивалым хэла­жьэхэрэр лIэкъо чъыгхатэу Рыфабгъо хэтым екIолIагъэх. Саид Камкия, Дмитрий Габелия ыкIи Чэнджэшъэо Артур чъыгэе зырыз мыщ щагъэтIысхьанэу ыкIи ялIэкъо тамыгъэхэр ахэм апашIэнхэу афагъэшъо­шагъ. Iофым фэчэфхэу кIалэхэм къаз­гъыр­хэр къаштагъэх. МэзчIэгъ чIыгу шъабэм псынкIэу зыкъытыгъ, хьакIэхэм мэшэ зырызэу атIыгъэхэм чъыг гъэтIысыжьхэр арагъэкIугъэх. Лъапсэхэм псыр атыракIэзэ, чIыгур аратэкъулIэжьыгъ. Щытыгъэхэм абхъазыбзэкIи адыгабзэкIи дыухьэ къахьыгъ.
Саид Камкия:
— Лъэшэу сигуапэ мыщ фэдэ Iоф­тхьабзэ непэ сызэрэхэлажьэ­рэр. Чъыгхэр дгъэтIысхьагъэх. Ткъош адыгэмэ чъыгэе лъапсэхэмкIэ тахэуцуагъ. Адыгэмэ афэдэу тэри лIэкъо тамыгъэхэр тиIэх. НэмыкI лъэпкъхэм ащ фэдэ тамыгъэхэр яIэхэу сшIэрэп. Тамыгъэхэми нахь зэпэблагъэ ташIы. Ахэр тэгъэлъапIэх. Мы чIыпIэм сабыигъор сыгу къегъэ­кIы. Сицуакъэхэр зыщысхынышъ, чIыгум лъапцIэу сырыкIонэу сыфаеу сыкъэхъу. Джащ фэдэу тицIыкIугъом зыдгъэпскIынэу лъапцIэу псыхъом тычъэщтыгъ. Къыс­пэблэгъэ дэд адыгэ чIыгури чIыопсыри.
Чэнджэшъэо Артур:
— ЛъэкъуацIэу схьырэм шъо шъубзэкIэ къикIырэр «еджэнджэшырэ». НэмыкI еплъыкIи щыI — «упчIэжьэгъу къыпфэхъурэ». Ау ижъыкIэ лIэкъо лъэкъуацIэу тиIагъэр Алэш. ЗыфэсIогъэ мэхьанэхэр ащ къикIыщтыгъэхэу ары. Тызэгъусэу непэ тшIэрэ Iофым мэхьанэшхо иI. ЛIэкъо чъыг бгъэтIысхьаныр, лъапсэ ебгъэдзыныр, узэхэтэу, узэгъусэу лъэпкъым къырыкIощтым уегупшысэныр, узэрэлэжьэщт лъагъор хебгъэщыныр — лъэпкъым игъа­шIэ хэзыгъэхъощт Iоф. Тызэрэзэ­къотыр непэ зэхэтэшIэ, ащ тегъэгушхо.
Дмитрий Габелиа:
— СилIэкъо тамыгъэ пылъэу апэрэ чъыг зэрэзгъэтIысхьагъэр. Мы шIыкIэр – лIэкъо чъыгхатэ гъэтIысхьэгъэныр — Адыгеим шIагъоу къыщыхэдгъэщыгъ. Джы ар абхъазхэми ядгъэштэщт. ЗыдгъэзэжьыкIэ, тызхэлэжьэгъэ Iофтхьабзэр къафэтIотэщт. Тилъэпкъ тамыгъэхэр зэрэзэфэдэхэм зы гъогу къызэрэткIугъэр, зы тарихъ тыкъызэрэпхырыкIыгъэр къаушыхьаты. Лъэпкъ театрэм ифойе лIэкъо чъыгэу щагъэуцугъэми лIэкъо тамыгъэхэр пытлъхьагъэх. Лъэбэкъоу тыдзырэ пэпчъ лъэпкъ тарихъым тыготэу тырэкIо, непэрэ щыIакIэм къыддыхэтэу лъэпкъ кIуцIыр чIыти­гъанэрэп.
Нэужым фестивалым хэлажьэхэрэр апэрэ псыкъечъэхыпIэм Iухьагъэх. Къушъ­хьэ псыр къиугъэу, зимышIэжьэу мыжъо шыгум зыкъыридзыхызэ къачъэщтыгъ. ПэIулъыгъэ гъэхъунэри зэлъиубытыгъэу лъэкъо хэгъэуцуапIэ иIагъэп. Мыжъо нахь инмэ татетэу абхъаз ыкIи адыгэ тхакIохэм яусэхэм тыкъяджагъ, сурэтхэр зытетхыгъэх. Щэджагъом Рыфабгъо пщыпIэм текIолIэжьыгъ. ЗекIо чIыпIэм ибысымгуащэу Бибэ Нуриет щэджэгъошхэ IэшIу фестивалым хэлажьэхэрэм аригъэшIыгъ. ЧIыопсэу тызыхэтым, Iоф­тхьабзэу тызхэлажьэрэм гупшысэ гъэнэфагъэхэр тагъэшIыгъэхэу еплъыкIэхэмкIэ тызэдэгуащэщтыгъ. Вэрэкъо Хьалимэт игущыIэхэр сшIогъэшIэгъоныгъ.
— Бзылъфыгъэхэм я СоюзкIэ непэ тызэрэлажьэрэр — нэфынэ горэ къэтлъэгъугъэмэ е зыгорэм дахэ горэ ышIэнэу рихъухьагъэмэ, тыгоуцо. Бзылъфыгъэм псынкIэу ащ фэдэхэр зэхешIэх, къеухъумэх. Тхьэм ар къытхилъхьагъэу щыт. Хъулъфыгъэхэм ары тызэратекIырэр. Арышъ, тиIэпыIэгъу бэмэ алъы­тэгъэIэсы, а лъэныкъомкIэ Iоф­тхьабзэу бэ зэшIотхырэр. ЦIыф пэпчъ ащ рихьылIагъэу щытын фае, гъэхъагъэ горэхэм занэсыкIэ, цIыфхэм адэгощэн фаеу къэхъу. Ар зигъэцакIэкIэ цIыфым дэхагъэ горэ, къыфэзыгъэзэжьырэ шIуагъэ горэ хехы, егъэгушхо. Сыд фэдэрэ лъэныкъокIэ зыбгъазэми, псауныгъэм, гъэсэныгъэм, бизнесым Союзыр Iэпы­Iэгъу къыпфэхъун ылъэкIыщт, ащ ытамэ учIэтэу Iофым хэщагъэ уфэхъущт. Хэти проектэу, шIо­шъ­хъуныгъэу, пшъэрылъэу иIэхэм алъы­IэсынхэмкIэ IэпыIэгъу етэгъэгъоты, «къеблагъ» етэIо. ТлъэкIырэмкIэ пстэуми тадеIэщт, — къызэ­­фихьысыжьыгъ Вэрэкъо Хьалимэт.
Тигуапэу фестивалым имэфитIу зэдэдгъэкIуагъ. ХьакIэхэр дгъэкIотэжьыхэ зэхъум, джыри тапэкIэ мыщ фэдэ зэIукIэгъухэр зэрэтиIэщтхэм игугъапIэхэр зэтIуагъэх. Адыгэ-абхъаз зэпхыныгъэхэр лъэкIуатэх.
Тэу Замир.