Илъэс 39-кIэ узэкIэIэ­бэ­жьымэ, Чернобыль къыщы­хъугъэ тхьамыкIагъом идэ­гъэзыжьын тичIыгогъоу хэлэжьагъэхэм Владимир Шарай ащыщ.

Ар Урысые общественнэ организациеу «Союз Чернобыль» зыфиIорэм итхьаматэ игуадз. Унэгъо мин пчъагъэхэм ящы­Iэныгъэ зы такъикъым зэзыхъокIыгъэ хъу­гъэ-шIагъэм епхыгъэ гукъэкIыжьхэмкIэ ар «Адыгэ макъэм» къыдэгощагъ.
Чернобыль иатомнэ электростанцие ия 4-рэ реактор къызэом, радиацие ­зыхэлъ вещество тонни 190-рэ фэдиз жьым хэ­хьагъ, километрэ мин заулэкIэ пэIудзыгъэ чIыпIэхэм алъыIэсыгъ, нэбгырэ миллион пчъагъэ радиацием ишъолъыр хэфагъ. Тыкъэзыуцухьэрэ дунаим, экономикэм зэрарышхо ащ къафихьыгъ. ГухэкI нахь мышIэми, шIэжьым, тарихъым хэмыкIо­кIэжьын лъэужэу а ­мэфэ шIуцIэхэр къызэрэхэнагъэхэм дакIоу дэгъэзэжьакIохэм япсауныгъэ лъэшэу зэщагъэкъуагъ.
ЩыIэныгъэ рэхьатыр
ТигущыIэгъу пстэуми афэдэу щыIэныгъэ къызэрыкIом хэтэу Iоф ышIэщтыгъ.
Я 9-рэ классыр гурыт еджапIэу N8-м (джы лицей) къызыщеухым, мебелышI фабрикэу «Зэ­къошныгъэм» Iухьэгъагъ. ЫныбжьыкIэ къытефэрэ дзэ къулыкъум ащи, илъэситIу къыщихьыгъ, лейтенант звание иIэу къэ­кIожьыгъ. ЗыIутыгъэ Iоф­шIапIэм щылъыпидзэжьи, гъэцэкIэжьын-механическэ це­хым икомсомольскэ организацие исекретарэу агъэнэфагъ. Ащ дакIоу художественнэ самодеятельностым чанэу хэтыгъ, джыри ветеранхэм яхор хэт. Игъо къэси, 1975-рэ илъэсым унагъо ышIагъ, кIалэрэ пшъашъэрэ къыфэхъугъэх.
Мэфэ шIуцIэхэр
ЩыIэныгъэр зыпкъ итэу лъыкIуатэщтыгъ, хъугъэ-шIэгъэ тхьамыкIагъом икъэ­бар игъорыгъозэ зэлъашIэщтыгъ. 1986-рэ илъэсым бэдзэогъум Владимир Шарай мебелышI фабрикэм идзэ-учетнэ стол къеджагъэх.
— Командировкэ сызэрагъакIорэр къы­зысаIом, мэфитIу-щым къыкIоцI медицинэ уплъэкIунхэр скIугъэх ыкIи сипсауныгъэкIэ сыкъекIоу алъытагъ. ПэшIорыгъэшъэу къызэрэсаIогъагъэмкIэ, чэщ-мэфи 180-рэ сыкъэтын фэягъ. Граждан ухъумэнымкIэ полкыр ащ дэжьым станицэу Дин­скоим дэтыгъ. Старшэ лейтенант погонхэр зытелъ шъуашэр ащ къыщысатыгъ, — къыIуагъ Владимир.
Полкым иа 1-рэ батальон икомандир игуадзэу Шарай агъэнэфагъ. Апэрэ тхьамэфитIум батальоным идзэкъулыкъушIэхэм станцием ыкIи реакторыр къызыщыуагъэм екIурэ «Золотой коридоркIэ» заджэщтыгъэхэм ащыIэ радиациер нахь макIэ шIыгъэным пылъыгъэх. ЗэкIэми аныбжь илъэс 30-м шIокIыгъагъ, ошIэ-дэмышIэу а ныбжьым нахь макIэ иIэу къахэфагъэмэ, ар лъэтемытэу агъэкIожьыщтыгъ. ТигущыIэгъу къы­зэриIуагъэмкIэ, 1987-рэ илъэсым дзэ­кIолIэу къагъэкIуагъэхэм зэу рентген дозэ 25-рэ апкъынэ-лынэ къеуагъ, а илъэс дэдэм гъэнэфэгъэ шапхъэу щы­Iагъэр агъэмакIи — бэри 10-м рагъэ­пшагъ. Ежь Владимир мэзищым къыкIоцI бэри 10 къеуагъ. ХэушъхьафыкIыгъэ шъуашэу ащыгъыгъэхэм зыу­хъумэхэрэ нэгуихъохэр аIулъыгъэх, ау ахэр нэужым противогазхэмкIэ зэбларагъэхъугъэх. Гъэмэфэ лъэхъаным жьы амыгъотэу ахэр зыIуагъэлъынхэ алъэ­кIыщтыгъэп. Ащ пае «шитикхэр» къаубытыщтыгъэх, радиацием ишапхъэ ­аущтэу еджэщтыгъ. Чернобыль атомнэ электростанциер къызыщыуагъэм къыпыщылъ километрэ 30-м ишъолъыр радиацием ишапхъэ зышыхэрэм зэпымыоу Iоф зэрашIэрэр зытетхэгъэ тамыгъэхэр апылъэгъагъ.
ГукъэкIыжьхэр
ТхьамыкIагъом идэгъэзэжьакIо а мэфэ шIуцIэхэр ишIэжь пытэу къызэрэхэнагъэм дакIоу, ипсауныгъи къыхэIагъ. Ащ пае къэмынэу общественнэ щыIакIэм зэрэфэлъэкIэу хэлажьэ.
— Замполит IэнатIэр сиIэу IофшIэн хьылъэ сшIэнэу къыстемыфэщтыгъэми, сэ щысэу сыряIэным фэшI мэшэ псыгъо атIыщтми, адэстIыгъ, чэухэр адыIусшIыхьагъэх. Палаткэхэм чэщырэ тары­лъыгъ, пчэдыжьым сыхьатыр 6-м ты­къэтэджыщтыгъ, чэщым 10-м тыгъолъы­жьыщтыгъ. Лъэшэу сыгу къеощтыгъэхэм ащыщ район гупчэу Наровля речъэкIы­щтыгъэ псыхъоу Припять инэпкъ чIыопс паркэу Iутыгъэм дэт чъыг дахэхэр иты­упкIынхэ фаеу зэрэхъугъагъэр. Тымы­лъэгъущтыгъэ лIэныгъэм ищынагъо а лъэхъаным къыдгурыIощтыгъэп.
ДэгъэзэжьакIом инеп
Командировкэм ыуж IофшIэныр мебелышIэу Владимир пидзэжьыгъ. Ау ипсауныгъэ зэрэзэщыкъуагъэр псынкIэу къызэхишIагъэп. Апэ лъэшэу пскэныр къыхэхьагъ, ыныбжь илъс 50-м къызекIуалIэм, шъхьэуз лъэшхэр къыфежьагъэх. ЫшъхьэкуцI адэ илъэу агъэунэфи, операцие хьылъэ зэпичыгъ. Джащ фэдэу, зы жъэжъыер рахыгъ, лъыдэкIуаем егъэгумэкIы, къарыунчъэ мэхъу. Анахь игукъаоу ащ къыхигъэщырэр 2000-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу иныбджэгъу­хэм жъугъэу ядунай ахъожьы зэрэхъугъэр ары.
— Къин дэдэр — тыгъуасэ телефонкIэ сыздэгущыIагъэу е сызыIукIэгъэ ныбджэгъур непэ щымыIэжьэу зэхэсэхы. Чернобыль къыщыхъугъэ тхьамыкIагъом фэдэ Тхьэм егъашIи къерэмыгъэхъужь! — хигъэунэфыкIыгъ Владимир Шарай.
Илъэс къэс чернобыльцэхэр агу къыз­щагъэкIыжьырэ зэхахьэм тигущыIэгъу хэлажьэ, щымыIэжьхэм шъхьащэ афешIы, къэнагъэхэм псауныгъэ яIэнэу афэлъаIо.

КIэлэцIыкIухэм янэрылъэгъугъ
Радиацием епхыгъэ тхьамыкIагъоу къэхъухэрэм якIэуххэм ядэгъэзыжьын хэлэжьагъэхэм ямафэ ипэгъокIэу Гавердовскэ тхылъеджапIэм зэIукIэу «Чер­нобыль — катастрофа века» зыфиIорэр щыкIуагъ.
Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх Чернобыль къыщыхъугъэ тхьамыкIагъом сэкъатныгъэ хэзыхыгъэхэм я Урысые общественнэ организациеу «Союз Чернобыль» зыфиIорэм итхьаматэ игуадзэу Владимир Шарай, гурыт еджапIэу N 18-м иапшъэрэ классхэм ащеджэхэрэр.
ТхылъеджапIэм иIофышIэу Наталья Алексеевам тарихъым хэмыкIокIэжьын лъэужэу къыхэнэгъэ мафэм икъэбар кIэкIэу къафиIотагъ. Нэужым электроннэ презентациеу тхылъеджапIэм иIофы­шIэу М. Иргизцевам къыгъэхьазыры­гъэм ныбжьыкIэхэр рагъэплъыгъэх. Дунаим анахь хъугъэ-шIэгъэ тхьамыкIэгъошхоу къыщыхъугъэм зэрарэу къыздихьыгъэр нэрылъэгъу афашIыгъ.
Нэужым хьакIэу къеблэгъэгъэ Вла­димир Шарай игукъэкIыжьхэмкIэ кIэлэцIыкIухэм адэгощагъ. Зыухъумэхэрэ шъуашэу ащыгъыгъэхэм, зэныбджэгъухэр зэхэтэу зэрэзэдеIэжьыщтыгъэхэм, радиацием зэрарэу къафихьыгъэм кIэкIэу къатегущыIагъ.
ТхьамыкIагъом хэкIодагъэхэм, ащ зипсауныгъэ хэзылъхьагъэхэм такъикърэ афэшъыгъуагъэх.
Iэшъынэ Сусан.
Сурэтхэр: Гавердовскэ тхылъеджапIэр.