Уадыгэмэ, адыгабзэкIэ къыдэкIырэ журналэу «Зэкъошныгъэм» урыгушхонэу щыт. Мыр художественнэ тхыгъэхэр бэу къыздахьэрэх.

Мы аужырэ илъэси 10-м зыгорэущтэу «зызыгъэсысырэ» пэпчъ ятхыгъэхэр мыщ щыолъэгъух. АпэрэмкIэ згъэшIагъо­щтыгъ зигъо кIэмыхьэпагъэхэр къыхаутхэ зэрэхъугъэр. Ау а авторхэми ядагъо зыдамышIэжьми, ятхыгъэ залъэ­гъужькIэ ащиз зэрахахъорэмкIэ сыкъызекIым, «ари псапэ» сIуагъэ. Журналым къыдэхьэрэ тхыгъэхэр лъэшэу зэтекIых, узыгъэразэхэрэри, яхъыбэигъэкIэ тIэкIу гур зыфызхэрэри ахэтых.
ЗэкIэри а зы адыгабзэр ары зэрэтхыгъэхэр: къэшъуакIэ зымышIэрэр, «лъэ­дэ­къэ зэкIакIу» зэраIоу, бзэм иIэшIугъэ— лъэшыгъэ ыкIи гупшысэ зещэкIэ икъу зыIэкIэмылъхэр тыдэми, зэрэчъэщтхэм пылъых, ар тэрэзэп, къепщэжьагъэу къапIомэ пшIоигъор, анахь цIыкIур арыми, икъоу къипIотыкIэу зебгъэсэныр ищыкIагъ.
Ау ахэтых адыгэ литературэм зыщызыушэтыхэрэм аIощтыри, атхыщтыри зэхафыпэу, къадэхъурэри мымакIэу. Зызыгъэулэужьырэм итхыгъэ шъуи, ли егъоты, тхылъеджэри зыIэкIеубытэ, джары тхакIор зыфэдэн фаер. Мы илъэ­сымкIэ журналэу «Зэкъошныгъэм» иапэ­рэ номерэу къыдэкIыгъэм къыдэхьэгъэ авторхэу джы тхэхэрэм сызыгъэрэзэгъэ авторхэр ахэтых. «Махъшэм тесми, хьэр къецакъэ» зэраIоу, псау-таоу къэ­хъугъэ цIыфым инасыпынчъагъэкIэ, ипсауныгъэ зэщыкъуапэу, тхьамыкIэ хъоу бэрэ къы­хэкIы; джащ фэд, машинэ зэутэкIхэми псэныкъо-цIыф ныкъо яхъу­лIэрэр макIэп, къэхъурэ сабыйхэми сымаджэу ахэтыр бэ. Сыдэу пшIына?! Зыфэдэ мыхъурэ щыIэп. КъыбгурыIон фае, цIыфымкIэ анахь лъапIэр — псауныгъэ иIэныр ары, джары адыгэхэм къэхъугъэ сабыим къурмэн зыкIыфашIыщтыгъэр.
Мы зэкIэ къэсIуагъэр зыфэгъэхьы­гъэр Сихъу СултIан ирассказэу «ЦIыф ныкъо­хэр» ыIоу журналым къыдэхьагъэр ары. СултIан тIэкIу шIагъэ зытхэрэр, ыгукIэ гупшысэн-тхэныр зэрикIасэр мыгъуащэу, ащкIэ гъэзагъэу, истудентыгъом къыщегъэжьагъэу къырэкIо. Сэ сишIошIкIэ, кIалэм итхэнкIэ анахь IэпыIэгъушIу хъугъэхэр тиадыгэ тхакIохэм япроизведениехэу адыгабзэр, адыгэ гупшысэр икъоу, куоу, гъэшIэгъонэу зыщыIорышIэхэрэр ары. СултIан художественнэ тхыгъэр зыфэдэн фаем, ащ ишъэфхэм пасэу гу алъитагъ, а зэкIэ джы непэ ежь ышъхьэкIэ къышъхьапэжьы. Шъыпкъэ, АКъУ-м илъэпкъ факультет ще­джэфэкIи зигъэбэлэрэгъыгъэп — дэIуа­гъэ ыкIи тхылъыбэм яджагъ, джы непи яджэ, ишIэныгъэ хегъахъо. КIалэм къы­Iорэр къыпхэхьэ, игеройхэр IэпкIэ-лъап­кIэу нэм къыкIегъэуцох, хъурэр ыкIи мыхъурэр зымыгъэхъурэр фэкъулаеу къыреIотыкIы, ихудожественнэ тхыгъэхэм алъапсэр щыIэныгъэ хъугъэ-шIагъэхэу цIыфыр зытелэжьыхьэхэрэр ары. Ащ фэд ирассказэу «ЦIыф ныкъохэр» цIэу зыфишIыгъэр. Шъхьэм узэреджэу укъегъэпIэжъгъэи, «Хэта ахэр?» оIо, узэ­упчIыжьы, уеджэн фаеу уешIы. ЕтIани СултIан инэмыкI рассказхэмкIи зэрэтшIэрэр теурыкIогъэ-гузэжъопхэу щымытэу, къытхырэм лъэшэу фэсакъэу зэрэулэурэр ары. Рассказэу «ЦIыф ныкъохэр» сюжет уфэупцIэ иIэу гъэпсыгъэ: дэгъуи дэйи, «цIыфы» зыцIэр обществэм хэпчынэу зэрэщымытыр лъэшэу фэсакъэу, IэпкIэгъэ-лъэпкIагъэ хэлъэу, кIэлэ сымэджэ-сэкъат насыпынчъэу Сэлмэн иобразкIэ ыкIи къоджэдэс нахьыжъ Iушхэм ащыщэу Мухьаджыр иобраз лъэшкIэ къыригъэлъэгъукIыгъ, ныбжьыкIэхэм нахьыжъым игущыIи зэхахэу, ар апкъырыхьэу, дэгъур, дэир зэхафэу, гукъэбзэ Iушхэу пIугъэнхэ зэрэфаер авторым кIигъэтхъыгъэу къыс­щыхъугъ. Купэу щысым — кIалэхэм агупчэ ит Мухьаджыр яупчIэжьэгъу, узкIырыплъын нахьыжъ Iуш. Къуаджэр зы унагъоу тапэкIэ зэрэпсэущтыгъэм ищыс мы рассказыр. Нахьыжъым игущыIэ укIэдэIукIыныр, иIокIэ-шIыкIэ укIырыплъыныр еджэпIэшхоу зэрэщытыгъэр. Сэлмэн цIыф ныкъоу къэхъугъэп, ау Тхьэм къыпфимышIэмэ, бэ къыпщышIын ылъэкIыщтыр. Ар зэкIэми зэрашIэщтыгъэр кIэлэ IэпкIэ-лъапкIэу, еджагъэу, цэшIэ Iазэу, цIыфхэмкIэ хъупхъэу зэрэщытыгъэр ары. Ау къэлэ IэзапIэм пчыхьэ хьазыр хъугъэу къычIэкIыжьыгъэу, Iэуж зэритыгъэ пшъашъэм егупшысэзэ, зыгорэ ыкIыб дэт фэдэу къыщыхъугъ: «…Ащ ыуж зэплъэкIыгъо имыфэзэ ынэ мэшIобзыйхэр къыкIихыгъ, пчыкIэм фэдэу, узышхо ышъхьэпхэтыку къыхэлъади, шIункIым Сэлмэн хэкIодагъ…»
Мэфищ тешIагъэу кIалэр IэзапIэм къыщынэхъэжьыгъ, ау шъхьэкуцI сысыгъэр зыпкъ иуцожьыгъэп. Арыщтын, «Тэ укъикIи, лажь!» языгъэIуагъэр. Сэлмэн ныбжьыкIагъ, гъэсэгъэ-еджэгъагъ, ау тхьамыкIагъоу къыфэкIуагъэм ылъэ­хъагъ — цIыф ныкъо ышIыгъ. Авторым игерой шъхьэкIафэ, гукIэгъу ин фыриI, сыди­гъуи къэбзэ-лъабзэу зэрэфэпагъэр, IокIэ-шIыкIэхэри сымаджэми умышIэнэу зэрэхэлъыр кIегъэтхъы, ауми, къыфэныкъом зэкIиIулIагъэу, ямышIыкIэ IокIэ-шIыкIэхэр къызэрэхафэхэрэр нэрылъэгъу къытфешIы. Сэлмэн — насыпынчъ… Ау зэрэщытзи, фай мо кIэлэ сымаджэр унагъо иIэным.
Купым хэтхэри агукIэ фэлъыхъох мо кIэлэ хые-сымаджэм еппэсымэ хъущт бзылъфыгъэмкIэ, къагурэIо зэкъоныгъэр упсауми зэрэщэчыгъуаер. Куп пащэу Мухьаджыри Сэлмэн епэсыгъэ бзылъфыгъэ фылъымыхъугъэу щытыгъэп. … Зэ Ленэ шъхьэм къыридзагъ, ау къыIоныр рикугъэп.
Сихъум ирассказ ятIонэрэ насыпынчъэ-цIыфныкъоу Ленэ хэт. Ар урысы­гъэп, ыцIэ шъыпкъагъэр Сэтэнай. Пшъэшъэ дэхэ цIыкIоу быным апэрэ сабыеу къы­фэхъуи, ыгъэгушIуагъэх, ау иакъыл имыеу къэхъуныр хэти ышIагъэп! Пшъа­шъэр пыпIухьан щымыIэу дэхагъэ, ау псауныгъэ иIагъэп. Iэзэ пчъагъэмэ ным афищагъ, ау ишIуагъэ къэкIуагъэп, агъэ­хъужьын алъэкIыгъэп. Сэтэнай-Ленэ илъэс 30-м ехъугъэми, сабый гъыб-щыбым фэдагъ, зышIын-гъэкIэрэкIэным фэкъаигъагъ, шъэбэгъэ-гукIэгъу инэу хэлъыр тхакIом дэгъоу щысэхэмкIэ кIигъэтхъын ылъэкIыгъ. Ау цIыфхэм жъалым дэдэхэр зэрахэтхэр, СултIан дэгъоу рассказым щыкIигъэтхъыгъ. ПкIэнчъэу авторыр рассказым «ЦIыф ныкъо­хэр» ыIуи еджагъэп, ау уегупшысэмэ, зипсауныгъэ зэтезыгъэу, фэныкъуагъэ зиIэу къэхъугъэм нахь тхьамыкIэжьыр, акъыли къулайи зимыIэ цIыф-псэушъхьэ зырызхэр арэу зэрэщытыр нафэ къы­шIыгъ. Мы рассказымкIэ авторыр къытаджэу сэ къысщыхъугъ: хэтрэ цIыфи лъэшэу ышъхьэ зэрэфэсакъыжьырэм нахьэу, амал зимыIэ сымэджэ-сэкъатэу, цIыф ныкъохэм афэсакъынхэу, афэгумэкIынхэу ыкIи ахэм ухэтми, IэпыIэгъу уафэмыхъуми, уиягъэ ямыгъэкIынэу. Сэ ащ къыхэсэгъэхъожьы: цIыфы зыцIэр, сыд фэдэми, бгъэцIыкIу хъущтэп. О уимыгуапэр нэмыкIым емышI.
Мамырыкъо Нуриет.