Адыгеим райони 7-мэ ыкIи къэли 2-мэ ахахьэхэу чIыпIэ зыгъэIорышIэжьыпIэ 60 иI. Ахэм япэщэ анахь ныбжьыкIэхэм ащыщэу, Мыекъопэ районым и Красноульскэ псэупIэ кой администрацие ипащэу Аскэр Мавляновым ямэфэкI ипэгъокIэу гущыIэгъу тыфэхъугъ.

2022-рэ илъэсым иIоныгъо мазэ щыIэгъэ хэдзынхэм текIоныгъэр къащыдихи, мы IэнатIэм Iухьагъ. ПсэупIэхэу Калининыр, Гражданскэр, Красная Улькар, Коминтерныр, Вольнэр, Ткачевыр хэхьэх ар зипащэ хъугъэ коим, ар щагу 670-м ехъу, ахэм зэкIэмкIи нэбгырэ 1800-м ехъу ащэпсэу.
ИтеплъэкIэ ныбжьыкIэ дэдэу къэлъагъоу, унэгу къыкIаплъэзэ къэгущыIэнэу укIытэрэ кIэлэ рэхьатыр а IэнатIэм Iуты­ныр апэрэмкIэ огъэшIагъо. Арэу щытми, бэ къымыIоу, ау джэуапэу къытыщтым лъымыхъужьэу, хэшIыкI фыриIэу, зэхэугу­фыкIыгъэу, акъыл хэлъэу къызэрэгущыIэрэм Iофэу ышIэрэм имэхьани, пшъэрылъэу иIэри зэрэзэхишIыкIыхэрэр, шIэныгъи, щэIагъи, рихьыжьагъэр зищыкIагъэм нигъэсын шэн зэрэхэлъыри бэрэ удэмыгущыIагъэу къыбгурэIо.
— Зысыушэтыжьынэу сыфэягъ, — еIо ащ гу зэрэтыришIыхьагъэм тызыкIэ­упчIэкIэ. — Администрацием ащ ыпэкIэ пащэу тетыгъэр текIыжьыти, ныбжьыкIэ техьэмэ ашIоигъоу сызырагъэблагъэм, хэдзынхэм сахэлэжьэнэу исхъухьагъ. СыпхырымыкIыным ищынагъо зэрэщыIэри къызгурыIощтыгъ, ау сыкъызэкIэкIэ­кIуагъэп.
ЦIыф зэхахьэхэмкIэ иIофшIэн ригъэ­жьэгъагъ. Къутырэу мы коим хахьэхэрэр къыкIухьэзэ ащыпсэухэрэм заIуигъэкIагъ, ягумэкIыгъохэм, хэкIыпIэу алъэ­гъу­хэрэм­кIэ ядэIугъ, игухэлъхэр афиIотагъ. Джащыгъум къаIэтыгъэгъэ Iофыгъо­хэм ядэгъэзыжьын пшъэрылъ шъхьаIэу зыфигъэ­уцужьи, апэу ахэм ауж ихьэ­гъагъ.
Аскэр илъэпкъкIэ узбек. Узбекистан икъалэу Бухара 1993-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Ятэу Адиз гъэстыныпхъэ шхъуан­тIэм игъэзекIон епхыгъэ сэнэ­хьатэу зэригъэгъотыгъэмкIэ щылэжьэнэу Мыекъуапэ къызагъакIом 2007-рэ илъэсым иунагъо къыщэжьыгъагъ. Ащ къыщыублагъэу Адыгеим щэпсэух.
Унагъом сабыиплIэу исым анахьыжъ Аскэр республикэм икъэлэ шъхьаIэ игурыт еджапIэу N 7-м ия 8-рэ класс рагъэтIысхьэгъагъ. Еджэныр ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу икIасэти, зэмысэгъэ егъэджэн программэу зэрихьылIагъэр къин къыщыхъугъэп, дэгъоу зэреджэщтыгъэу лъигъэкIотагъ. ЕгъашIэм ахэсыгъэм фэдэу апэрэ такъикъхэм илэгъухэр къы­зэрэпэгъокIыгъагъэхэр ыгу къэкIыжьы.
Аскэр ятэжъи газым епхыгъэ сэнэхьатым илъэсыбэрэ рылэжьагъ. Ежьыри тыжъымрэ ятэрэ ягъогу техьэгъагъ, джы зыIут IэнатIэм щыIэныгъэм хемыхьэфэкIэ гъэстыныпхъэ шъхъуантIэм епхыгъэу Iоф ышIагъ. Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетыр къыухыгъ, нэужым Краснодар итехнологическэ университет ишIэныгъэхэм щахигъэхъуагъ. ПсэупIэ кой администрацием ипащэ зэхъум ащ зыщыфагъэхьазырхэрэ курсхэри къыухы­жьыгъэх.
— Пчэдыжьым къалэм укъыдэтэджэнышъ, псэукIэ амал дэгъухэм уиIоф къагъэпсынкIэзэ зыкъэбгъэхьазырынышъ, сыхьатныкъокIэ мыщ укъэсынышъ, къоджэ щыIакIэм зыхэбгъэкIокIэным сыда шъэфэу хэлъыр? — теуп­чIыгъ Аскэр.
— Апэрэ уахътэм къиныгъэ, опыт сиIагъэп, ау уфаемэ зэкIэми зафэбгъэсэшъущт ыкIи уясэщт. ЦIыф зэхэдз пшIыщтэп, затепIэтыкIыщтэп, ахэплъагъо­рэр бгъэшIэгъощтэп, къызгурыбгъэIоным, ачIыпIэ зибгъэуцоным упылъыщт, уядэ­Iушъунэу, зэхэпхынхэу зыбгъэсэщт, — ыIуагъ ащ.
ЕтIани, мы IофшIэным зызыфегъазэм цIыфхэм апэблагъэ хъунэу, ахэт зэпытынэу, сыд хъугъэми ымакъэ къымыIэтынэу ятэ къыфигъэпытэгъагъ. Ар шъхьа­пэ фэхъугъ.
— Уагъэгубжэу, умакъэ къэпIэты, уафилъэдэкъыкIы пшIоигъоу къыхэкIа? — теупчIыгъ Аскэр.
— КъыхэкIы, — къытыжьыгъ ащ джэуап щхыпцIызэ.
— Сыдэущтэу а чIыпIэм уикIыра?
— Угу джа уахътэм ихъыкIырэр зэкIэ епфыхынышъ, узэушъыинышъ, амалэу иIэмкIэ рэхьатэу уадэгущыIэщт. Джащыгъум ежь узгъэгубжыгъэхэри кIэгъожьых, — ыIуагъ ащ.
Лъэпкъ зэхэдз ашIэу зыпарэми нэ­мыплъ къыфишIыгъэп псэупIэ кой администрацием ипэщэ IэнатIэм зыIохьэм, ау зэрэныбжьыкIэм къыхэкIэу, зыгорэ ышIэшъуным, фэеным ехъырэхъышэнхэр къахэкIыгъэх. АщкIэ зэрэхэукъохэрэр агуригъэIон фэягъ. Бэ къымыIоу, «ошъо­гум жъуагъор къафырихьыхынэу» ымыгъэгугъэхэу, иIофшIэн гуетныгъэу фыриIэмкIэ, гумэкIыгъохэм ядэгъэзыжьын чанэу ыуж зэритымкIэ цIыфхэм яцыхьэ мышIын охътэ кIэкIым ащигъэгъупшагъ.
Псы къабзэу зашъохэрэм зэпыубэ зэрэфэхъурэм, анахьэу гъэмэфэ уахътэм ар зэрямыIэрэм, чэщырэ урамхэр къызэрагъэмынэфыхэрэм япхыгъэ Iофыгъо­хэр ары анахь шъхьаIэу апэ зэрихьылIэгъагъэхэр.
— «Псы къабз» зыфиIорэ проектым тыхэлажьи, къутырэу Гражданскэм псыр къычIэзыщырэ системэр зэрэщытэу щызэблэтхъугъ, етIанэ Калининым ипсырыкIуапIэхэр ащ къетпхыгъэх. Джы псэупIитIуми псымкIэ гумэкIыгъо яIэжьэп, — къыIуагъ Аскэр.
Электричествэр къэзытырэ системэри зэкIэ псэупIихымэ ащагъэкIэжьи, чэщырэ урамхэр къащынэфынхэу ашIыгъ. Джы пшъэрылъ шъхьаIэу яIэр культурэм и Унэу псэупIэ коим игупчэ дэтыр агъэцэкIэжьыныр ары. Аскэр къызэриIуагъэм­кIэ, ар цIыфхэм агъэфедэ, языгъэпсэфыгъо уахътэ щагъакIо, кIэлэцIыкIухэм апае кружок зэфэшъхьафхэр чIэтых. Арышъ, ащ игъэкIэжьын псэупIэмкIэ мэхьанэ иI.
Джащ фэдэу къутырэу Коминтерным ипсыкъычIэщыпIэ икIэрыкIэу мыгъэ ашIыжьыщт. Ар республикэм имылъкукIэ агъэкIэжьыщт. Псэуалъэм ипроект къыдыхэлъытагъэу псыр къычIэзыщырэ системэр зэблахъущт, нахьыбэу зэрыфэрэ башне агъэуцущт, кIуапIэхэм ащыщхэр агъэкIэжьыщтых. Мыгъэ ар зэшIуахын гухэлъ яI. Нэужым къутырэу Ткачевыр ащ къыпашIэщт.
— ПсэупIэхэм гумэкIыгъоу яIэхэм ядэгъэзыжьын Iэпэдэлэл умышIэу ыуж уитымэ, Мыекъопэ районэу тызыхахьэрэри республикэри лъэшэу къыбдеIэх. Уизакъоу зи пшIэшъущтэп, ау ыуж уитын, игугъу пшIын, алъыбгъэIэсын фае. ЦIыфхэм яIофыгъо горэ дэгъэзыжьыгъэн фаеу ыуж тихьагъэу, зыпарэкIи пэрыохъу тиIагъэп, — еIо псэупIэ коим ипащэ.
Аскэр ныбжьыкIэ нахь мышIэми, иуахъ­тэ инахьыбэр иIофшIэн реты. Ар «планеркэкIэ» регъажьэ. Пшъэрылъэу непэ яIэхэм, цIыфхэм гумэкIыгъоу зигугъу къашIыгъэхэм, ахэр джы нахьыбэрэмкIэ социальнэ хъытыум къыратхэ, атегущыIэх, хэкIыпIэхэр къызэдагъотых, пшъэрылъ гъэнэфагъэхэр иIофшIэгъухэм афешIых. Нэужым район администрацием, чIыпIэ зыгъэIорышIэжьыпIэхэм яIоф­хэмкIэ Комитетэу зэпхыгъэхэм е нэмыкI къулыкъу иIоф щыIэмэ макIо.
Тыдэ щыIэми, гумэкIыгъоу пчэдыжьым зигугъу ашIыгъэхэм ядэгъэзыжьын ынаIэ тет, гъогум тетэу телефонкIэ зэшIуихэуи мэхъу. Непэ пшIэшъущтыр, неущырэ мафэм умыхьынэу ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу рагъэшIагъ, ари зыщигъэгъуп­шэрэп.
ТызщыкIогъэ мафэр Комитетым къыщыригъэжьагъ, нэужым район администрацием щыIагъ, щэджагъом дэжь тэ къытIукIэнэу зипэщэ коим къэкIожьыгъ. ТыздэгущыIэрэ ужым зэшIуахыщтхэри гъэнэфэгъагъэх. Электричествэм зэпыу фэхъумэ агъэфедэщт IэпэчIэгъэнэ генератор къащэфыгъ, ар агъэуцун фай. Краснэ Улькэм еджапIи, кIэлэцIыкIу IыгъыпIи, спорткомплекси дэтых, ахэм къызэтемыуцоу псыр къаIэкIэхьаным фэшI псэуалъэр водозаборым щагъэу­цущт. ТизэдэгущыIэгъу зытэухым, ащ ыуж ихьагъ.
ОшIэ-дэмышIэ Iоф къэхъугъэмэ, гущы­Iэм пае, жьыбгъэм е осым электричествэм ирыкIуапIэ зэпичыгъ, псыр зы чIыпIэ горэм къыщычIиутыгъ, машIом зыкъыштагъ е нэмыкI, ар дамыгъэзыжьэу псэупIэм дэкIыжьырэп, уахътэр сыдым нэсыгъэми. Ар ежьыркIэ шIокI зимыIэ Iофэу елъытэ.
— ЦIыфэу къыпщыгугъыхэрэм Iофыгъо яIэ хъугъэу, ащ зыпари хэмышIыхьэу е ныкъошIэу укIожьынышъ уиунэ фабэ уитIысхьажьыщтмэ мыщ фэдэ IофшIэн уIумыхь, — еIо ащ.
Аскэр иунагъо итарихъ чIыгу чыжьэу къыкIэлъырыкIыгъ нахь мышIэми, къыздэкIогъэхэ Адыгеим игупсэфыхьагъ, икIыжьынхэу гухэлъ яIэп. Янэ-ятэхэр, ышнахьыкIэ, ышыпхъухэр къутырэу Калининым щэпсэух. Ежь иунагъо игъусэу Мыекъуапэ дэс. Анахь шъхьаIэр ащ адыгэ пшъашъэ шъхьэгъусэу къызэрэхихыгъэр ары. Маулитэ ХьэтIамэхэм япхъу, Мыекъуапэ къыщыхъугъ, щапIугъ, бзылъфыгъэ предприниматель ныбжьыкIэхэм ащыщ. Аскэррэ Маулитэрэ пшъэ­шъищ зэдапIу.
— Адыгеим рэхьатныгъэм, лъэпкъ зэгурыIоныгъэм, цIыф зэхэмыдзыным ямэхьанэ зэхысигъэшIагъ, гъэсэныгъэ дэгъу, гухахъо зыхэзгъуатэу, цыхьэ къыз­щысфашIыгъэ IофшIэн ыкIи унэгъо дахэ къыситыгъэх. Джыри сысабыеу сыкъифагъ. Сыкъызщыхъугъэ хэгъэгур, къалэр, лIакъоу сыкъызхэкIыгъэр, синахьыжъэу сыкъызтекIыгъэхэр шIу сэлъэгъух, сянэ-сятэхэр Тхьэм егъэпсэух, ар къысха­лъхьагъ, ау Адыгеим нэмыкI сыщыпсэоу сынэгу къыкIэзгъэуцошъурэп ыкIи сыфаеп. Ар сыгу илъэу къэсэIо, — къыIуагъ Аскэр кIэухым.
ГухэлъышIоу иIэр зэкIэ къыдэхъунэу, иIофшIэн щырихъухьэрэ пстэур пхырищышъунэу, псауныгъэрэ щыIэкIэшIурэ иIэнхэу тэри ащ тыфэлъаIо!
ХЪУТ Нэфсэт.
Сурэтыр авторым ий.