Мы федеральнэ къэралыгъо программэм Адыгеир чанэу хэлажьэ ыкIи ащ ишIуагъэкIэ еджэпIэ цIыкIухэм кIэлэегъаджэхэр нахь къаращалIэх. «Къоджэ кIэлэегъадж» («Земскэ кIэлэегъадж») зыфиIорэр къызфигъэфеди, кIэлэ ныбжьыкIэу Гъогъо Чыназ къызщыхъугъэ къуаджэу Джыракъые къыгъэзэжьыгъ. Игупсэ еджапIэу шIэныгъэхэр зыщызэригъэгъотыгъэм джы ар щыкIэлэегъадж.

Чыназ ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу тарихъым фэщагъ. Гурыт еджапIэр 2015-рэ илъэсым къызеухым, Адыгэ къэралыгъо университетым тарихъымкIэ ифакультет чIэхьагъ, бакалавриатым ыуж аспирантурэр къыухыжьыгъ.
КIэлэегъаджэм Iофэу ышIэрэм елъытыгъэмэ, лэжьапкIэу къыхьырэр зэрэмакIэм къыхэкIэу Чыназ зыздигъэзэщтым егупшысэщтыгъ, ау мы программэр зэрэщыIэр зызэхехым, къызфигъэ­федэнэу тыриубытагъ. ИщыкIэгъэ тхылъ­­хэр ыгъэхьазырхи ыгъэхьыгъэх ыкIи пхырыкIыгъ.
— Тарихъымрэ обществозна­ниемрэ языгъэхьырэ кIэлэ­егъаджэхэр зэримыкъухэрэр сэшIэти, IофшIэпIэ чIыпIэ зэрэзгъотыщтым сицыхьэ телъыгъ. Программэм къыхиубытэрэ еджа­пIэхэм сызяплъым, сызыщеджагъэр ахэтэу слъэгъугъэ, семыджэнджэшэу ащ къыди­лъытэрэ шапхъэхэр згъэцэкIа­гъэх ыкIи 2021-рэ илъэсым Iоф­шIэныр езгъэжьагъ. Шапхъэхэм къызэрэдалъытэу, сомэ миллионым хьакъулахь хагъэкIыгъэп ыкIи узэрэфаеу бгъэфедэн плъэ­кIыщтыгъ, къысатыгъэм хэз­гъахъуи, псэупIэ зэзгъэгъотыгъ, — еIо тигущыIэгъу.
Чыназ ишIэныгъэхэмкIэ къахэщы­щтыгъ, джы исэнэхьаткIи гъэхъэгъэшIу­хэр зэришIыщтым пылъ. Iоф зыдишIэрэ кIэлэцIыкIухэм апэрэ мафэм къыщегъэ­жьагъэу цыхьэ къызэрэфашIыщтым, шIу зызэраригъэлъэгъущтым пылъ.
— СыгукIэ сызфэщэгъэ предметым ныбжьыкIэхэр фезгъэ­джэн­хэу, шIэныгъэу сIэкIэлъымкIэ садэгощэнэу амал зэрэсиIэм сыкIэгушIу. Нахьыжъхэм сакIырыплъызэ сиIофшIэн зэхэсэщэ. Шъыпкъэ, укIэлэегъэджэ ныбжьыкIэу джырэ кIэлэеджакIо­хэм уахэтыныр, зыкъябгъэштэныр IэшIэхэп. Сиегъэджэн сы­хьатхэр гъэшIэгъонэу зэрэзэхэсщэщтым сыпылъ. Апшъэрэ классхэр ары езгъаджэхэрэр, ахэм лъытэныгъэ къыпфамышIэу къы­одэIущтхэп, сиурокхэр агу зэрэрихьырэр къахэщы. ЗыкI къэралыгъо ушэтынэу обществознаниер бэмэ къыхахы. Апэрэ илъэс­хэм сыгумэкIыщтыгъ, екIо­лIэ­кIэ тэрэзхэр сэгъэфедэхэмэ къыз­гурыIощтыгъэп, ау къэгъэлъэгъон дэгъухэр езгъаджэхэрэм яIэ зэхъум, сыгукIэ нахь рэхьат сыхъужьыгъ, мы лъэныкъом нахь игъэкIотыгъэу Iоф дэсэшIэ, — еIо кIэлэегъэджэ ныбжьыкIэм.

Гъогъо Чыназ тарихъыр дэгъоу зэраригъэшIэщтым ыуж ит. БэмышIэу къызэблахъугъэ тхылъхэр шIодэгъухэу къы­Iуагъ, темэ пэпчъ нахь кIэкIэу, купкI хэлъэу щыт. АригъашIэрэр кIэлэеджа­кIохэм къазэрагуригъэIощтым ыуж ит. Езбырэу зэрамыгъашIэу, купкIэу хэлъыр къаIонэу егъасэх. Пычыгъо пэпчъ Адыгеим фэгъэхьыгъэу егъэджэн сыхьатхэр программэм къыдыхэлъытагъэх. ГущыIэм пае, Хэгъэгу зэошхом фэгъэхьыгъэу зызэрагъашIэм ыуж тишъолъыр итарихъ тегущыIагъэх, лIыхъужъэу тиIэхэм афэгъэхьыгъэу кIэлэеджакIохэм зыкъагъэ­хьазырыгъ. Джащ фэдэу гъэсэныгъэ тедзэм къыдыхэлъытагъэу къыткIэхъу­хьэрэ лIэужхэм ятарихъ ашIэнымкIэ Iофтхьабзэу гурыт еджапIэм щызэхащэхэрэм Гъогъо Чыназ ахэлажьэ, къэгъэлъэгъон зэфэшъхьафхэр агъэхьазырых.
Земскэ программэр кIэлэегъэджэ ныбжьыкIэ пэпчъ къызфигъэфедэн амал зэрэщыIэм мэхьанэшхо иIэу тигущыIэгъу кIэухым къыхигъэщыгъ. Программэм къыдыхэлъытэгъэ зэзэгъыныгъэу илъэситфым телъытагъэр зыкIокIэ, еджапIэм къыIунэщтыми джыри теубытагъэ иIэп, ау илъэсиплIэу кIуагъэм зэрэфыкIэмыгъожьырэр ыкIи кIэлэегъэджэ сэнэхьатым нахь гъэшIэгъон зэрэщымыIэр къыIуагъ.
ДЕЛЭКЪО Анет.
Сурэтхэр авторым иех.