Ижъырэ адыгэ орэдхэр къэзыIорэ ансамблэу «Джэ­ныкъу» зыфиIорэр Шэуджэн районым зыщызэхащагъэр илъэси 10 зэрэ­хъурэр хигъэунэ­фыкIыгъ. Адыгэ орэдыжъхэм непэрэ мафэм псакIэ къапигъэкIэжьэу ар мэлажьэ.

2014-рэ илъэсым «Джэны­къор» Хьакурынэхьаблэ щызэхащагъ. Орэдыжъмэ яIотакIоу, филологие шIэныгъэхэмкIэ кан­дидатэу, гуманитар ушэтын­хэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу КIэрэщэ Тембот ыцIэ зыхьырэм ишIэныгъэлэжь ныбжьыкIэу Нэгэрэкъо Казбек купым кIэщакIо фэхъугъ. Гъэхъа­гъэу ансамблэм ышIыгъэхэм яшыхьатэу 2018-рэ илъэсым «народнэ» цIэр къыфагъэшъошагъ. Ижъырэ адыгэ орэдхэр пэсэрэ шапхъэхэм адиштэу къа­Iоныр купым пшъэрылъ шъхьа­Iэу зыфигъэуцужьыгъ. Адыгэ музыкальнэ Iэмэ-псымэхэу къа­­мылыр, шыкIэпщынэр, пхъэ­тIаркъор агъэфедэх. 2020-рэ илъэсым шыкIэпщынаоу, къамы­лапщэу, орэдыIоу Юсып Заур купым пащэ фэхъугъ.
Илъэси 10-м къыкIоцI Iоф­тхьэбзабэмэ ар ахэлэжьагъ. «Дивизие Iэлыр» загъэпсыгъэр илъэсишъэ зэхъум, ащ фэгъэ­хьыгъэ пчыхьэзэхахьэм «Джэныкъор» къалэу Москва ра­гъэблэгъагъ, 2016-рэ илъэсым Бытырбыф лауреат щыхъугъ. Чэчэн Республикэм ШIэныгъэ­хэмкIэ и Академие тIогъогогъо ригъэблэгъагъ, пэсэрэ адыгэ орэдыжъэу Чэчэн дзэкIолIэу шыихъэу Мансур фэгъэхьыгъэр ащ къыщиIуагъ. 2021-м Ингуш Республикэм икъалэу Магас лауреат щыхъугъ. Ащ нэмыкIэу Ульяновскэ, Чебоксары, Кис­ловодскэ, Шъачэ, Налщык, Хьа­бэз, Псыбэ, Владикавказ концертхэр къыщатыгъ. 2023-рэ илъэсым лъэпкъ проектэу «Куль­турэм» ишIуагъэкIэ Къыблэ ыкIи Темыр-Кавказ фе­деральнэ шъолъырхэм, Донецкэ ыкIи Луганскэ народнэ респуб­ликэхэм, Херсонскэ ыкIи За­порожскэ хэкухэм ятворческэ купхэр зыхэлэжьэгъэхэ Урысые фестиваль-зэнэкъокъум ия II-рэ едзыгъоу Астрахань щыкIуагъэм «Джэныкъор» хэлэжьагъ. Фес­тиваль-зэнэкъокъум изэфэхьысыжьхэмкIэ, текIоныгъэр ащ къыщыдэзыхыгъэхэм афэдэу «Джэныкъом» грантэу сомэ миллионитIу къырихыгъ. Урысые фестивалэу «ХэдыкIыгъэ Урысыер» зыфиIоу Чуваш Респуб­ликэм щыкIуагъэм текIоныгъэ къыщыдихыгъ. Купыр Адыгэ Хасэми Шыу Хасэми адэлажьэ, телевидением, Лъэпкъ музеим ыкIи гъэзетэу «Адыгэ макъэм» арагъэблагъэ. Пэсэрэ къэIуакIэм нэмыкIэу, купым орэд къэIоным инэмыкI лъэныкъохэми зафе­гъазэ, лъэпкъ орэдхэр шъоша­кIэм илъэу къеIох.
АР-м инароднэ сурэтышIэу, купэу «Жъыу» зыфиIорэм икIэщакIоу ГъукIэ Замудин купым дэлажьэ.
ИлъэсипшIым къыкIоцI ансамблэм зэхъокIыныгъэхэр фэхъугъэх, цIыфхэр къыхэхьагъэх ыкIи хэкIыжьыгъэх. Пэублэм щылэ­жьагъэх Нэгэрэкъо Къызбэч, Быщтэкъо Адам, Хьакурынэ Анзор, Бгъуашэ Рустам ыкIи Абый Анзаур. Купым пкъэу фэ­хъугъэх, апэрэ мафэхэм къащегъэжьагъэу непи щэлажьэх Мерэм Аскэрбый, ПашIо Айдэмыр, Юсып Заур. ОрэдыIо ныб­жьыкIэхэу Тутарыщ Заурбый, ЦуукI СултIан, Хьамыцу Щамил, Ламыкъо Асхьад купым къыхэхьагъэх.
Шэуджэн районым культурэмкIэ и ГъэIорышIапIэ ипащэу Къэрэбэт Айдэмыр «Джэны­къом» имэфэкI ехъулIэу зыIудгъэкIагъ.
— Шэуджэн районым ыцIэ дахэкIэ рязыгъэIорэ ансамблэу «Джэныкъом» творческэ гъогу дахэ къыкIугъ. Зэман чыжьэмэ къапкъырыкIыгъэ орэдыжъхэр купым зэригъэфэжьыгъэхэу къе­Iох. Орэдыжъ пэпчъ къэба­рэу пылъыр хъарзынэщым къы­хахыжьы, шIэныгъэлэжьхэм аугъоигъэ мэкъамэхэр агъэфе­дэхэзэ, орэдыжъхэм псакIэ къапагъэкIэжьы, яIофшIагъэ лIэужыкIэм рагъашIэ. ШыкIэпщынэр, Iэпэпщынэр, къамылыр, пхъэкIычыр, пхъэтIаркъор сце­нэм къытырахьэжьыгъ. Сэ сшъхьэ­кIэ мы купым сыщылэ­жьэнэу адэсыублагъ, ягъэхъагъэхэми сиIахьышIу ахэлъэу сэлъытэ, культурэр шIу сэзыгъэ­лъэгъугъэхэм «Джэныкъор» ащыщ. Юсып Заур кIэщэкIо Iуш, лъэшы. КIэщакIом гуетыныгъэу фыриIэр купым зэрипхъуатэрэм мэхьанэшхо иI. Адыгэ оркест­рэшхо тапэкIэ хъунхэу сафэ­лъаIо, — къыIуагъ Къэрэбэт Айдэмыр.
Шэуджэн районымкIэ лъэпкъ культурэм и Гупчэ ипащэу Iэшъхьэмэфэ Сусанэ купым дэлажьэ.
— Лъэпкъ купэу «Джэны­къор» Адыгэ Республикэм ыкIи Шэуджэн районым ацIэкIэ къэ­гъэлъэгъоныбэмэ ахэлажьэ. Сэ сшъхьэкIэ орэдыIоу ансамблэм сыщылэжьэнэу синасып къы­хьыгъ. Лъэпкъым ыбзэ, ишэн-хабзэхэр, итарихъ къизыIотыкIырэ орэдыжъхэр сценэм къытыра­хьагъ. ЦIыф лъэпкъхэм якультурэ къэухъумэгъэным ыкIи хэ­хъоныгъэ егъэшIыгъэным, зэкъош зэфыщытыкIэр гъэпы­тэгъэным афытегъэпсыхьэгъэ Iоф­тхьабзэхэм купыр чанэу ахэ­лажьэ. Лъэпкъ проектэу «Культурэм» къыдыхэлъытэгъэ федеральнэ проектэу «Твор­ческэ цIыфхэр» зыфиIорэм епхыгъэу Iоф зышIэрэ Урысыем культурэмкIэ и Фонд игрант ишIуагъэкIэ проектыбэ гъэцэкIагъэ хъугъэ. Лъэпкъ шъуашэхэмкIэ дизайнер IэпэIасэу Боджэкъо Беллэ мыхэм шъуашэхэр афидыгъ. ТапэкIэ купым проектыкIэхэр зэшIуихыщт, Шэуджэн районым Лъэпкъ культурэмкIэ и Гупчэ амалэу щыIэхэр ащкIэ ыгъэфедэщтых, — къыIуагъ Iэшъхьэмэфэ Сусанэ.
«Джэныкъом» ипащэу Юсып Заур купым фэгъэхьыгъэ гъэшIэгъоныбэ къытфиIотагъ.
— ШыкIэпщынэм, къамылым, пщынэм яамалхэмкIэ тикультурэ ибаиныгъэ дунаим щятэгъашIэ. Лъэпкъым идышъэ кIэнэу ижъы­рэ орэдыжъхэу «Нарт Шэбатныкъо», «Къэбэртаемэ ячэщтеу», «Мэзгуащэ иорэд», «Аб­дзахэмэ яорэд», «ХьапакIэ иорэд», «Си Пакъ», «Шъэощэжь орэд», «Нарт Саусэрыкъо иорэд», нысэищэ, гъыбзэ, шIу­лъэгъу, сэмэркъэу, лIыхъужъ орэдхэр — ахэр адыгэм идунай иIотакIох. Адыгэ орэдыжъхэр мэхьэнэ зэфэшъхьафыбэ къызэрыкIырэ гущыIабэу зэхэтых. Ахэм ягущыIалъэ бай дэд. Орэдыжъым имэхьанэкIэ къэп­шIэн плъэкIыщт ар зыусыгъэ цIыф лъэпкъым ищыIэкIэ-псэукIэ зыфэдагъэр, ихабзэхэр, дин шIошъхъуныгъэу иIэр, зыгъэгу­мэкIырэр, зыкIэхъопсырэр, нэ­мыкI лъэпкъмэ зэпхыныгъэу адыриIэр. Зэман чыжьэмэ къа­п­къырыкIыгъэ орэдыжъхэр лIэужыкIэм тэ етымыгъашIэмэ, тыдэ щишIэщта? Лъэшэу са­фэраз тиупчIэжьэгъу IэпэIасэу ГъукIэ Замудин, зиIэпыIэгъу зэхэтшIэрэ Нэгэрэкъо Казбек, шIэныгъэлэжьэу Нэхэе Саидэ, тиIэшъхьэтетэу Къэрэбэт Айдэмыр. Мыщ фэдэ пкъэу пытэу къыткIэтхэм купым къарыушхо къыраты, — къыIуагъ Юсып Заур.
— Адыгэ пщынэр лъэпкъым ыпс, ижабз. Iофэу тызпылъыр лъэшэу тыгу рехьы, тырэгушхо. Ижъырэ орэдыжъхэм мэкъэмэ гъэшIэгъон акIэтэгъахьэ, псэ къапытэгъэкIэжьы, непэрэ цIыфым гурыIонхэу тэшIых, — къы­Iуагъ купым иджэгуакIоу, Iэпэпщынэм къезыгъэIорэ Па­шIо Айдэмыр.
— Адыгэ культурэм ылъапсэ кIэугъоежьыгъэным, ащ хахъо фэтшIыным тиIахь зэрэхатлъхьэ­рэм лъэшэу сырэгушхо. Орэ­дыжъхэр къатIозэ, зэхэтыкIэ дахэм тиныбжьыкIэхэр фэд­гъэсэщтых, зыщыщ лъэпкъыр ашIэу неущырэ мафэм хэуцощтых, — къыIуагъ орэдыIо анахьыкIэу Ламыкъо Асхьад.
«Джэныкъом» куп кIасэу «Лэгъупкъопсыр» егъасэ, ар мыщ «испутник». Къуаджэу Къэ­быхьаблэ щыщхэу Иуаныкъо Муртаз, Быщтэкъо Дамир, Иуаны­къо Джамболэт орэдыжъхэмкIэ тарихъым ищэрэхъ лъагъэкIуатэ, купым готхэу мэла­жьэх.
Дунаим тет лъэпкъыбэмэ джэныкъо машIор агъэлъапIэ, ау мыщкIэ адыгэхэм афэдэ щыIэу тшIэрэп. Орэдыжъыр лъэпкъым ыгъэжъэрэ жъамэм фэд, адыгэм къыгъэшIэгъэ гъо­гур къыреIотыкIы. «Джэныкъор» куп къызэрыкIоп, тарихъ лъэпсэ куу иI. Джэныкъо машIом дэжь адыгэмэ щаIуатэщтыгъэ къэба­рэу орэдым ралъхьагъэр купым къыгъотыжьыгъ. ЦIыфмэ ащыгъупшэжьыгъэ орэдыжъхэм псэ къапагъэкIэжьыгъ. ОрэдыIо купым лъэпкъымкIэ мэхьанэшхо зиIэ Iоф ешIэ.
Лъэпшъыкъо Фатим.