Тихэгъэгушхоу СССР-щтыгъэм щызэдэпсэухэрэ цIыф лъэпкъыбэм зэгурыIоныгъэ-зэкIырыплъыжьныгъэу, псэемыблэжьныгъэу РодинэмкIэ, я ЧIыгукIэ яIагъэр зэрэинэу, псэр атызэ, напэр аIэтэу, зыч-зыпчэ­гъоу зэкъотхэу зэрэзэуагъэхэр ары советскэ народыр ТекIоныгъэ­шхом къыфэзыщагъэр.

Мэкъуогъум и 22-м, 1941-рэ илъэсым нэфылъыр къызэкIи­чынэу ригъэжьэгъэ къодыеу, фашист Германиер гухэлъыжъ бзаджэр зыдиIыгъэу, тихэгъэгушхо къытебэнагъ. Ар зэхи­къутэныр, советскэ цIыфхэр гъэрыпIэм ригъэуцонхэр ипшъэ­рылъыгъ. ЩыIэкIэ тынчэу, цIыф жъугъэхэр лажьэмэ шхэжьхэу, фабрик, заводхэм Iоф арагъа­шIэу, зэкIырыплъ-зэдеIэжьхэу, наукэм икуупIэ аIэ къырагъа­хьэу, зэфэдэкIэ щыIэныгъэм агу факIоу, щыIэкIэ-псэукIэр зэде­Iэжьхэзэ нахьышIум зэрэфа-­
щэ­рэр агу тефагъэп нэмыц хъункIакIохэм, якъумалыгъи гъунэнчъагъ, ау хыер текIо ха­бзэти, советскэ Правительст­вэм, дзэ пэщэшхохэм, тидзэкIолI лIыхъужъхэм яхьатыркIэ, Хэ­гъэгу зэошхом тицIыфхэм Те­кIоныгъэр къыщыдахыгъ.
Зэошхом ихьэзаб зынэ кIэ­кIыгъэхэу, хэлэжьагъэхэм ямызакъоу, ты-ныхэр, шы-шыпхъу­хэр, Iахьыл гупсэхэр, тыжъ-­ныжъхэр зиIагъэхэу, ащ хэтыгъэхэм ашъхьэ къырыкIуагъэу къаIотэжьыхэрэмкIэ, тхылъ ыкIи нэмыкI тхыгъэ, кинофильмэ зэ­фэшъхьафхэмкIэ ашIэ. Адыгэ хэкум щыщ нэбгырэ мин 80 Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъ, ахэр фронт зэфэшъхьафхэм лIыгъэ зэрахьэу ащызэуагъэх, илъэси 4-м зэо мэшIошхом хэтыгъэр макIэп, фэхыгъэри бэдэд, ау къэщтагъэхэп — лIыгъэ напэ яIагъ.
Мамхыгъэхэр
Шэуджэн районым ит сикъуа­джэу Мамхыгъэ, къызэраIотэ­жьыщтыгъэмкIэ, унагъо дэсэп къуаджэм ихъулъфыгъэ зэошхом щымыIагъэу, ицIыфышъхьэ ащ хэмыкIодагъэу… Сыдэу пшIына?!. Заор — мэхъаджэ, заор — гъаблэ, заор — хьадагъэ, заор — нэпс закI.. ТинасыпкIэ, хыер, зафэр, псэемыблэжьыр текIо хабзэти, къытэкIугъэ фашист хьашхъурэIу утэшъуагъэ­хэм тидзэкIолIхэр атекIуагъэх.
Советскэ народым ТекIоныгъэшхор къызыдихыгъэр илъэс 80 мэхъу, ар тикъэралыгъокIэ, ти ХэгъэгукIэ мэфэкI лъэпIэ дэд — шъхьафитныгъэр, тынчыныгъэр, мамырныгъэр хэткIи ды­шъэм пеIэх.
Дзэгъащт
Мы мафэхэу ТекIоныгъэм и Мэфэ лъапIэ къызыблагъэрэм, ублэпIэ классхэмкIэ сиапэрэ кIэлэегъэджагъэу, мамхыгъэу, гъэсэгъэ-еджэгъагъэу, цIыфы­шIугъэу, зэошхом хэтыгъэу, зэо чIыпIэ къиныбэм арытыгъэу ыкIи къарыкIыжьыгъэу, кIэлэ­егъэджэ мыпшъыжьэу, дзэкIолI пшъэрылъ иныр сыдигъуи зыгъэцэкIагъэу Ордэн Дзэгъащтэ Хъусен ыкъом ыцIэ къесIомэ ыкIи ишIушIагъэ зэрэиныр цIыф­хэм язгъашIэмэ сшIоигъу.
Ордэн Дзэгъащтэ къуаджэу Мамхыгъэ къыщыхъугъ, щы­псэугъ. Заом ыпэкIэ Адыгэ пед­техникумыр къыухи, икъоджэ гупсэу Мамхыгъэ дэт гурыт еджапIэм ублэпIэ классхэр илъэс пшIы пчъагъэрэ заом ыпэкIи, ащ ыужыми елъэкIыфэ щыригъэджагъэх. Дзэгъащтэ еджэгъэ-гъэсэгъэ къодыер арымырэу цIыфышIугъ, гулъыти акъыли иIагъ. Сэ апэрэ классым сызэкIом, ар лIыку хьазырыгъ, джы сэгъэшIэгъожьы ащ гу­кIэгъу-шIулъэгъоу классым ис пэпчъ къытфыриIагъэр. Еджэн сыхьатхэр гъэшIэгъонэу, гурыIогъошIоу зэхищэщтыгъэх, а I — IV-рэ классхэм нэс тыригъэ­джагъ: хьисапри, тхэн-еджэнри, сурэтшIынри, орэдкъэIонри, физ­культурэри, труд урокри, нэмыкIхэри тигъэхьыщтыгъэх.
Шъыпкъэм тетэу къэпIон хъумэ, тикIэлэегъаджэ заом зэрэкIуагъэр е ежь ышъхьэ ехьылIагъэу къыIотагъэу къэсшIэжьырэп, ау ушъый зыхэлъ къэбар цIыкIухэмкIэ узэфэныр, ушъыпкъэIоныр, ощ нахь хъыбэим утемыIункIэныр, классым зэдисхэм дахэу тызэфыщытын пстэуми зы унагъом фэдэу тызэрэлъытэн зэрэфаер къыдгуригъаIощтыгъ. Дэгъоу еджэ­хэрэр нахь еджэныр къызфэ­къинхэм адеIэнхэр, на­хьыжъ-нахьыкIэ зэфыщытыкIэхэр ыкIи нэмыкI лъэпкъ шэн-хабзэхэр щысэхэмкIэ тигъашIэщтыгъэх.
Хэгъэгу зэошхом илъэхъан Дзэгъащтэ дзэм хэтыгъ, 1941 — 1942-рэ илъэс фыртынэхэр ынэ пэкIэкIыгъэх ыкIи зэо тыр­къохэр тещагъэхэу (ылъэгупчи чIэутыгъэу, тэ тыригъаджэ зэхъуми, макIэу хэлъэщыкIыщтыгъ), нэмыкI уIагъэхэри телъхэу, Ростов-на-Дону дэжь щыкIогъэ зэо лъэшхэм ахэтыгъ, етIанэ ипсауныгъэ изытет елъы­тыгъэу, комиссовать ашIи, къэ­кIожьыгъагъ. 1943-рэ илъэсым мэзэем и 18-м Адыгеим фа­шистхэр рафыжьхи, пыим жэхэ­кIуатэхэзэ, Сталингради, Курски къыIэпахыжьхи, фашист техакIо­хэр зэрэмыгугъэгъахэхэу, етIупщыгъэу зэкIафэхэзэ тидзэхэм, ахэр яб рагъэзыхьажьыгъэх. ТикIэлэегъэджэ гупсэу, Iушэу, шэнышIоу, ныбжьырэу ригъэджа­гъэхэм тыгу къинагъэм, зэкIэ Зэошхом икъэбар ежь ыцIэ хэ­мытэу, ау тицIыфхэм ялIы­гъэ-лIыблэнагъэ зынэсыщтыгъэр щысэ кIэкI IупкIэхэмкIэ къытфыриIотыкIыщтыгъ, «Родинэр — Ным ычIыпI» ренэу къыкIи­IотыкIыжьыщтыгъ. Дзэгъащтэ ублэпIэ классхэмкIэ кIэлэ­егъэджагъ, ау ащ гъэшIэгъонэу ымышIэрэ щыIагъэп: дунаир зэрэзэхэлъи, цIыф лъэпкъыбэу дунаим тети, мэзэу, чъыгэу, къушъхьэу, псыхъоу щыIэхэр зыфэдэхи, а зэкIэмэ янэшанэ­хэри ыкIи ти Адыгэ хэку мыин­ми, ар пшысэм фэдэу, итарихъкIи, ицIыфхэмкIи, иIофшIагъэкIи, илIыгъэ хабзэкIи, ынэпэ къа­бзэкIи зэрэзэтегъэпсыхьагъэр, адыгэмкIэ шъхьэлъытэжь нэпэ къабзэр апэрэу зэрэщытыр упкIэпкIыгъэу мафэ къэс къытфиIуатэщтыгъ.
Непэ зы шIугъэ цыпэ горэ схэлъэу, тхылъыр сикIасэу, шIэныгъэр сшIокъабылэу сызгъэсагъэхэр сянэ-сятэхэмрэ сиапэрэ кIэлэегъаджэу Ордэн Дзэгъащт Хъусен ыкъомрэ. Ти­кIэлэегъаджэ зыщымыIэжьыр илъэси 9 — 10 мэхъу, жъы­шъхьэ мафэ иIагъ; ригъэджэгъэ пстэумэ ацIэкIэ джэнэт лъапIэ Тхьэм къыритынэу селъэIу. КIэлэ­егъэджэ шъыпкъагъ. Ыгуи, ыпси къытфэгъэзагъэу, щыIэныгъэр мафэ къэс къытфыриIотыкIызэ, цIыфы тишIыгъ. Дзэгъащтэ кIэлэегъэджэ IэпэIэсагъ, зэошхом иветераныгъ, тын лъапIэхэр иIагъэх, ТекIоныгъэшхом икъыдэхын иIахь хэлъ. Непэ зы шIу нэлъэ цIыкIу горэ тхэлъмэ, ар зэкIэ къытхэзылъхьагъэр, щы­Iэныгъэм, гъэсэныгъэм, шIэныгъэм, цIыфыгъэм тафэзыпIугъэу къыддэлэжьагъэр сиапэрэ кIэлэегъаджэу Ордэн Дзэгъащт, сыщэIэфэ, гупсэгъэ ин хэлъэу ащ ыцIэ къызготыщт.
Мамырыкъо Нуриет.