Хэгъэгу зэошхор къызежьэм, зэкIэми афэдэу ныбжьэу яIэм ыкIи сэнэхьатэу зэрылажьэхэрэм ямылъытыгъэу, Тэхъутэмыкъое районым щыщхэр зэуапIэм дэкIыщтыгъэх. ЧIыпIэм къащышъхьэпэщтхэу алъытагъэхэр, бронь зэратыгъэхэр заом ашIуакIохэуи къыхэкIыщтыгъ.

Ти Хэгъэгу къагъэгъунэзэ, ащ пае заохэзэ искусствэм иIофышIабэ хэкIо­дагъ. Псаоу къэзыгъэзэжьыгъэр зырызыгъ.
Искусствэм иIофышIэхэм, Адыгэ теат­рэм щылажьэхэрэм ащыщыгъэх къуаджэу Тэхъутэмыкъуае икIэлэ пIугъэхэу Хэ­гъэгу зэошхом илъэхъан тыкъэзыухъумагъэ­хэр.
1936-рэ илъэсым хэку гупчэр Мыекъуа­пэ захьыжьым, Урыс драматическэ те­атрэр, ащ ыуж колхознэ-совхознэ театрэр зэхащэгъагъэх, нэужым ахэр зэрапхыжьыгъагъэх, зы хъужьыгъагъэх. Ащ хахьэщтыгъ Адыгэ къэшъокIо-орэдыIо ансамб­лэр. Ар зыгъэпсыгъэхэм ахэтыгъ Тэхъутэ­мыкъуае щыщэу Темзэкъо Ибрахьимэ. ПIэлъэ гъэнэфагъэм ар купым ихудожественнэ пащэуи щытыгъ. Лъэпкъ къашъо­хэм шIыкIэ зэфэшъхьафыбэ къафиугупшысызэ, Ибрахьимэ Адыгеим ихореографие иIахьышхо хилъхьагъ. Театрэм хэгъэгум ичIыпIабэмэ закъыщишIыщтыгъ. А уахътэм ансамблэм ищытхъу чыжьэу Iугъэ. Къалэу Калинин иреволюционнэ армие идзэ­кIолIхэм къатхыщтыгъ: «Шъуиорэдхэм шIум тыфащэ, лъыкIэ къыткIагъахьэ. Советскэ Союз хэгъэгушхом илъэпкъхэм апае адыгэ искусствэм хахъохэр ерэшIых, пыйхэр къытщерэгъэщынэх».

Хэгъэгу зэошхор къызежьэм, ансамблэм иIофшIэн къызэтырагъэуцуагъ. Ибрахьимэ заом дэкIыгъ. УIагъэхэр телъхэу къыгъэзэжьыгъ.
Ансамблэм иIофшIэн рагъэжьэжьыным пае хэкум ипащэхэм амалхэр къагъотыгъэх. Темзэкъор ансамблэм къэкIожьыгъ, ащ хигъэхьащт кIэлакIэхэу сэнаущыгъэ зыхэлъхэм алъыхъоу ригъэжьагъ. 1948 — 1949-рэ илъэсхэм Ибрахьимэ къашъо­хэр ыгъэуцущтыгъэх ыкIи балетмейстерыгъ. Адыгэ къэшъо 14 ащ ыгъэуцугъ. Ежьыри бэрэ къашъощтыгъ. Ащ фэдэ щыIэкIэ-псэукIэм уIагъэм зыкъыригъэшIэжьыгъ, ау Ибрахьимэ зыкъытыщты­гъэп. Творческэ купым игъусэу хъугъэ-шIэгъэ­шхохэм ар ахэлажьэщтыгъ. Адыгэ ыкIи Къэрэщэе-Щэрджэс хэкухэм ялитературэ ыкIи яискусствэ ямафэхэу Москва 1957-рэ илъэсым щызэхащэгъагъэри ахэм ащыщыгъ.
Адыгеим иуцугъо лъэхъан. 1936-рэ илъэсым нэбгырэ 32-рэ хъурэ пшъашъэ­хэмрэ кIалэхэмрэ Москва дэт театральнэ институтэу Луначарскэм ыцIэ зыхьырэм щеджэнхэу агъэкIуагъэх. Хэгъэгу зэошхор къежьэным ыпэкIэ ныбжьыкIэхэр Мыекъуапэ къэкIожьыгъэх, ау зы илъэс нахьыбэрэ Iоф ашIэнэу хъугъагъэп. А охътэ кIэкIым къыкIоцI джыри театральнэ институтым щагъэхьазырыгъэгъэ егъэджэн материалымкIэ спектаклэхэр къагъэлъэгъонхэу игъо ифагъэх: Н.Гоголь и «Ревизор», Бомарше и «Женитьба Фигаро», Шиллер и «Коварство и любовь», Еутых Аскэр ипьесэкIэ «Зэпы­чыгъэ пшъэхъухэр» адыгабзэкIэ. Актер ныбжьыкIэмэ апэрэ гъэхъагъэхэр ашIыгъагъэх.
Хэгъэгу зэошхор къежьагъ. Пшъашъэмэ нэпсыр къакIэтэкъу, заом агъэкIуатэх яIофшIэгъухэр — актерхэр. Театрэм хъулъфыгъэ къычIэнэгъагъэп. Тэхъутэмыкъое районым щыщхэу, театрэм иактерхэу Хэгъэгур къаухъумэзэ зэо машIом хэкIодагъэх, къагъэзэжьыгъэп Пэрэныкъо Индрыс, Асадул Мыхьамэт, Шу Юныс, Барцо Аслъан, С. Бэджашъэм, Ю. ШIуцIэм, Ч. Хьахъуратэм ыкIи нэмыкIхэм.

Асадул Мыхьамэт Мосэ ыкъор 1912-рэ илъэсым Тэхъутэмыкъуае къыщы­хъугъ. 1941-рэ илъэсым ГИТИС-р къызеухым ыуж Адыгэ колхознэ-совхознэ театрэм щылэжьагъ. ЛIы лъэгъупхъэу, сэнаущыгъэ хэлъэу ыкIи IофшIэкIошхоу щытыгъ. Iофэу ыгъэцакIэрэр шIу ылъэгъущтыгъ, ищыIэныгъэ зэрэпсаоу фигъэхьыщтыгъ. Iоныгъом и 15-м 1941-рэ илъэсым Мыхьамэт заом кIуагъэ, отделением икомандирыгъ, жъоныгъуакIэм и 23-м 1942-рэ илъэсым Хэгъэгур къыухъумэзэ фэхыгъэ.

Пэрэныкъо Индрыс Къэсэй ыкъор 1916-рэ илъэсым къэхъугъ. ГугъапIэхэр къэзытырэ кIэлакIэр 1935-рэ илъэсым ежь фэдэ кIалэхэу пшъэдэкIыжьышхо зыхэлъхэр игъусэхэу Краснодар дэтыгъэ партийнэ еджапIэм чIэхьагъ, ащ колхозхэм апае тхьаматэхэр щагъэхьазырыщтыгъэх. Ау ошIэ-дэмышIэу щыIэны­гъэм фэшъхьаф шъыпкъэу зыкъызэпыригъэ­загъ, сэнаущыгъэ зыхэлъ ныбжьыкIэхэм Пэрэныкъор ахалъытагъ ыкIи къэралыгъом итеатральнэ институт — ГИТИС-м щеджэнэу агъэкIуагъ. Индрысэ дэгъу дэдэу чIэхьэгъу ушэтынхэр ытыгъэх, апшъэрэ еджапIэм чIэхьагъ ыкIи сталинскэ стипендиер къыратызэ еджэщтыгъ. Культурэм щызэлъашIэрэ профессорхэр ащ лъэшэу щыгугъыщтыгъэх, инеущырэ мафэ зэрэдэгъущтым ехъырэхъышэщтыгъэхэп. Уахътэ тешIэжьыгъэу, ащ деджэщтыгъэ ХьакIэко Аслъанбэч Шумафэ ыкъом, зэоуж илъэсхэм Адыгэ драматическэ театрэм иартист пэрытхэм ащыщ хъугъагъэм, ыгу къэкIыжьыщтыгъ:
— Тэ, зэдеджэхэрэр пштэмэ, Индрысэ анахь сэнаущыгъэшхо хэлъыгъ. Искусствэм зыкъызэрэщыпшIыщтымкIэ, нэфэшъхьаф цIыфэу зыкъызэрэбгъэлъэгъощтымкIэ ащ ыпэ ишъын щыIагъэп. Ау еджэныр гъунэм нигъэсыныр инасып къыхьыгъэп, заор Iофым къыхэхьагъ. Бронь къыратыгъагъ Индрысэ, ащ пае къэмынэу фронтым кIуагъэ. Ар дэкIы зэхъум, ыгу къафэузызэ, ишъхьэгъусэ ныбжьыкIэрэ мазэ нахь зымыныбжьыгъэ икIалэу Руслъанрэ бэрэ къафызэплъэ­кIыжьыгъ. Ахэм бэ тырамыгъашIэу къэлэ шъхьаIэм къыдэкIыжьхи, къуаджэм къэ­кIожьыгъагъэх.
Индрысэ Къырым щызэуагъ, щэрыокIо полкэу 963873-м иминометнэ батальон иотделение икомандирыгъ, медалэу «За отвагу» зыфиIорэр къыфагъэшъошагъ. 1942-рэ илъэсым имэкъуогъу мазэ Керчен­скэ хыдэкIыпIэм щызаозэ ар хэкIодагъ.

Хъодэ Юсыф ЦIыкIужъые ыкъор (1913-1968). 1936-рэ илъэсым ГИТИС-м щеджэнхэу Москва агъэкIогъэгъэ кIэлэкIэ купым щыщыгъ. ЖъоныгъокIэ мазэм 1942-рэ илъэсым фронтым кIуагъэ. Орловскэ дзэ бронетанковэ училищыр къыу­хыгъ. Кавказым ыкIи Украинскэ фронтым Юсыф ащызэуагъ.
Жъогъо Плъыжьым иорден, медальхэу «За отвагу» — тIогъогогъо, «За оборону Кавказа», «За победу над Германией» зыфиIохэрэр къыратыгъэх. ТIогъогогъо къауIагъ.
Юсыф Хьэлъэкъуае къыщыхъугъэми, ищыIэныгъэ инахьыбэр ащ Тэхъутэмы­къуае щигъэкIуагъ, унагъо мыщ щишIагъ, 1968-рэ илъэсым мыщ идунай щихъо­жьыгъ.

Мышъэ Джанхъот Мосэ ыкъор 1914-рэ илъэсым Тэхъутэмыкъуае къыщы­- хъугъ. Заор зыщыкIорэ чIыпIабэхэм илъэсиплIым къыкIоцI ащызэуагъ. Кавказ къэзыгъэгъунагъэхэми ахэтыгъ. «За боевые заслуги», «За оборону Кавказа», «За победу над Германией» зыфиIорэ медальхэр къыратыгъэх. Ар псаоу заом къикIыжьыгъ ыкIи шIу ылъэгъурэ Iоф­шIэнэу зыфэзэщыгъагъэм пидзэжьыгъ. 1969-рэ илъэсым Мыекъуапэ идунай щихъожьыгъ.

Мышъэ Ерэджыбэ Чэрые ыкъор 1916-рэ илъэсым Тэхъутэмыкъуае къыщы­хъугъ. Ари а купым щыщ. Заор къызежьэм, фронтым кIуагъэ. Кавказ, Мэздэгу, Налщык, Пшызэ ыкIи Адыгеир шъхьафит зышIыжьыгъэхэм ахэтыгъ, къауIэгъагъ. Зэо илъэсхэр мэкIофэ «Сценэм сыкъытемыхьажьышъунэу, сэкъатэу сыкъэнэным ыпэу сарэукI» ыIозэ Тхьэм елъэIущтыгъ.
Тхьэм ащ илъэIу зэхихыгъ — Ерэджыбэ ТекIоныгъэм и Мафэ Чехословакием щыпэгъокIыгъ. 1946-рэ илъэсым ядэжь псаоу къыгъэзэжьыгъ.
Жъогъо Плъыжьым иорден, медальхэу «За отвагу», «За боевые заслуги», «За победу над Германией» зыфиIохэрэр къыфагъэшъошагъэх.
Заом къызекIыжьым, Ерэджыбэ театрэм IофшIэныр актерэу щыпидзэжьыгъ, ащ ыуж ипащэ игуадзэу лэжьагъэ.
2007-рэ илъэсым Мыекъуапэ идунай щихъожьыгъ.
Артисткэу ШъхьакIумыдэ Нуриет зэоуж илъэсхэр ыгу къызэрэкIыжьыщтыгъэхэр:
«ТыдэкIи щыгъабл, зэкIэ зэхэкъутагъ. Спектаклэхэр мафэ къэс кIощтыгъэх, зы­гъэпсэфыгъо уахътэ щыIагъэп. Тэ, еджэпIэжъым иартистхэми, къытэзэщыгъагъэх. Ау хьалыгъу такъырыр арэп а лъэхъаным гушъхьэ лэжьыгъэм рагъапшэщтыгъэр. ЦIыфхэу заор зыпэкIэкIыгъэмэ театрэр ящыкIэгъагъ, а уахътэм якъиныгъохэр ащыгъупшэщтыгъ, гушIощтыгъэх, щхыщтыгъэх, пшысэр алъэгъущтыгъ. ЩыIэныгъэм хэхъухьэхэрэр, шъыпкъэмкIэ, ащыгъупшэщтыгъ… Ахэр къакIощтыгъэх ыкIи тэщ фэдэу спектаклэмкIэ щыIэщтыгъэх».
А лъэхъаным лъэпкъ труппэр хъулъфы­гъэмэ зэращыкIэрэм щэхъу хэмылъэу зэхэзыжьыгъагъ.
ИлъэсипшIым къехъурэ адыгэ сценическэ искусствэр ежь-ежьырэу зэхэщэгъэгъэ театрэр ары къэзыгъэлъэгъуагъэр. 1958-рэ илъэсым режиссерскэ факультетыр къэзыухыгъэгъэ Ахэджэго Мэджыдэ артистхэр зэхиугъоежьыгъагъэх ыкIи музыкальнэ-драматическэ театрэ зэхищагъ, ащ заом ыпэкIэ лажьэщтыгъэ театрэм иартистхэри хэхьажьыгъэх. Ахэм ащыщыгъэх ти Тэхъутэмыкъое район щыщхэри – Н. ШъхьакIумыдэр, У. Цэир, А. ХьакIакор, С. ЛIыбзыур, С. Талъэкъор, Е. Мышъэр, Дж. Мышъэр. Джащ тетэу профессиональнэ театрэм ятIонэрэу псэ къыпыкIэжьыгъ. Мышъэ Ерэджыбэ Лъэпкъ театрэм ипащэ игуадзэу хъугъэ.
1962-рэ илъэсым театральнэ Iофы­шIэхэм Московскэ, 1976-рэ илъэсым Ленинградскэ театральнэ институтыр къэзыухыгъэхэр къахэхъуагъэх. Ахэми тикъуаджэ щыщхэр ахэтыгъэх: Хэкужъ Сар, Пэрэныкъохэу Чатиб ыкIи Разиет, Кукэнэ Мурат, ХьакIэгъогъу Къэсэй, ахэри апэрэхэм акIырыплъыхэзэ, теат­ральнэ шэн-хабзэхэр лъагъэкIотагъэх.
Актерыбэ джырэ уахътэм щыIэжьэп, бэмэ Iоф ашIэжьырэп, ау, Iо хэмылъэу, ахэр ары тикъэралыгъо икъиныгъуи, игушIогъо уахъти хъугъэ-шIагъэхэм агузэгу итыгъэхэр, шIум, дэхагъэм фэлэжьагъэхэр, цIыфхэм агухэр къэзыIэтыгъэхэр.
Непэрэ Лъэпкъ театрэр кIочIэшхо зыхэлъ творческэ куп, лIэуж зэкIэлъыкIуакIэр къаухъумагъ, лъэпкъ драматургием хэхъоныгъэшхохэр рагъэшIы.
АкIэгъу Разиет.
Сурэтхэр хъарзынэщхэм къахэхыгъэх.