Заом къикIэу
Хэгъэгу зэошхом илъэхъан зы унагъом икIыгъэ нэбгырэ пчъагъэ зэуапIэм Iухьэу бэрэ къыхэкIыгъ. Зы бын щыщ зэшыхэм, зэопIэ зэфэшъхьафхэм аIутхэу, Хэгъэгур псэемыблэжьэу къаухъумэщтыгъэ. Ахэр зыпIугъэ ны-тыхэм уафэрэзэнэу щыт. Ащ фэд джы зигугъу къэсшIыщт унагъор.
Красногвардейскэ районым ит псэупIэу Николаевскэм дэсыгъэ Даренских Иванрэ Аннэрэ якIэлитф Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъ, плIыр хэкIодагъ.
Федор Даренскэр 1912-рэ илъэсым къэхъугъ. Старшэ лейтенантыгъ, щэрыокIо батальоным икомандирыгъ. Федор тIогъогогъо зэуапIэм къыщауIэгъагъ. Смоленскэ дэжь щыкIогъэ зэпэуцум мэзаем и 15-м 1942-рэ илъэсым щыфэхыгъ.
Тимофей Даренскэр 1913-рэ илъэсым къэхъугъ. Младшэ лейтенантыгъ, щэрыокIо полкым ивзвод икомандирыгъ. 1942-рэ илъэсым щылэ мазэм и 6-м заом хэкIодагъ.
Николай Даренскэр 1915-рэ илъэсым къэхъугъ. Заом ыпэкIэ кIэлэегъаджэу Iоф ышIагъ. Рядовоигъ, 1943-рэ илъэсым мэлылъфэгъу мазэм икъэбар амышIэу заом щыкIодыгъ.
Иван Даренскэр 1918-рэ илъэсым къэхъугъ. Заом ыпэкIэ зоотехникэу Кощхьаблэ Iоф щишIагъ. Заор къызежьэм, Краснодар дзэ-минометнэ училищым чIэхьэгъагъ. Къыблэ-тыгъэкъохьэпIэ фронтым Iоныгъом и 7-м 1941-рэ илъэсым икъэбар амышIэу щыкIодыгъ.
Зэшыхэм анахьыжъэу Петр Даренскэр 1909-рэ илъэсым къэхъугъ. Iоныгъом и 22-м 1941 илъэсым Дзэ Плъыжьым хэхьагъ, я 442-рэ щэрыокIо полкым хэтыгъ. Заом хьылъэу пчъагъэрэ къыщауIагъ. Псаоу къыхэкIыжьыгъ, 1975-рэ илъэсым идунай ыхъожьыгъ.
Заом къикIэу Даренскэ зэшыхэм къатхыгъэу письмэ 12 АР-м и Лъэпкъ музей ихъарзынэщ хэлъ. Ным фэгъэхьыгъэу Федор Даренскэм ытхыгъэхэр ахэм къахэдгъэщыгъэх.
«Сянэ лъапI! Госпиталым сыкъычIатхыкIыжьыгъ, Iэ сэмэгур къауIэгъагъ, Iэгум щэр пхырыкIыгъ, уIагъэр иныгъэп. Джыдэдэм зэуапIэм сэкIо Хэгъэгур фэшизмэм щысыухъумэнэу. Сянэ лъапI! Сипсауныгъэ изытет дэгъу, Хэгъэгур къэтыухъумэныр типшъэрылъ. СыолъэIу лъэш дэдэу укъытфэмыгумэкI, уипсауныгъэ фэсакъ. Зэшитф тэхъу шъхьае, зэпхыныгъэ зыми дысиIэп. Ащыщ зыгорэ къатхэмэ, псауха, заом хэкIодагъэ ахэта? Джары къэстхымэ сшIоигъуагъэр, сисэлам фабэ къыпIукIэжьынэу сыфай. Бэрэ-бэрэ дунаим утетынэу, сыкъэкIожьыгъэу къэплъэгъужьынэу сыпфэлъаIо. Танюшэрэ Валечкэрэ сэлам сфяхыжь… Сян! Ахъщэ къызэрэшъуIукIагъэм тетэу сэ сцIэкIэ джэнэ дэгъурэ цуакъэхэмрэ, паIо ягъусэжьэу зыфэщэфыжь, Лерочки фэдэ зэпылъ фэщэф, ятэшэу Федор зыщерэмыгъэгъупш. Сян, джырэкIэ ащ щысэухы, шъузэрэпсэурэр, шъушхырэр, шъуиIэр къэтхызэ шIы. Сэлам къышъозыхыжьэу Федя…13.01.1942-рэ илъэс».
Тимофей Даренскэм янэ фитхыгъэр:
«Сян! ЗэуапIэу сызIухьэрэм сыхэкIодэн зэрилъэкIыщтымкIэ умыгумэкIынэу сыоушъыи. Хьау! Ащ фэдэу уегупшысэныр тэрэзэп. Ащ ыпэу узщыгушхукIын фаер миллион 200 хъурэ народым икъэухъумэн, цIыфхэр зыгъэкIодырэ Гитлер гъэры ымышIынхэм уикIэлитф бгъэкIэ зэрэIууцуагъэхэр ары. Сян! Аужырэ жьыкъэщэгъум нэс сызэрэзэощтымкIэ ыкIи пыир зэрэзэхэскъутэщтымкIэ усэгъэгугъэ. 11.09.1941-рэ илъэс».
Зэшыхэр лIы шъыпкъэхэу, псэемыблэжьныгъэ ахэлъэу зэрэщытыгъэхэр ятхыгъэхэм къаушыхьаты. Зэо ужым зэшитфым ащыщэу нымрэ тымрэ къафэзыгъэзэжьыгъэр Петр ныIэп.
Тэу Замир.