Къоджэ псэупIэхэм Iэры­фэгъу щыIакIэр ащыгъэпсыгъэным, гуIэтыпIэу ахэр щытынхэм фэшI республикэм щызэшIуахырэр макIэп. Мыщ дэжьым къыхэгъэщы­гъэн фае псэупIэм иинагъэ, щыпсэурэм ибагъэ ямылъытыгъэу пстэуми зэфэдэу зэтегъэпсы­хьан IофшIэнхэр зэращырагъэкIокIыхэрэр. Аскъэлае изэхъокIыныгъэхэр «Адыгэ макъэм» инэрылъэгъугъэх.

Шъугу къэдгъэкIыжьын, Адыге­им щыпсэухэрэм ящыIакIэ нахьышIу хъуным пае къуа­джэ­хэм ясоциальнэ инфраструктурэ хэхъоныгъэ ышIынымкIэ, къо­джэдэсхэмкIэ мэхьанэшхо зиIэ проектхэр пхырыщыгъэнхэмкIэ республикэм и ЛIышъхьэ пшъэ­рылъхэр къыгъэнэфагъэх. Ахэр зэшIохыгъэ хъунхэм фэIоры­шIэрэ программэхэр тишъолъыр етIупщыгъэу щыпхыращых. Районхэм узарыхьэкIэ, ахэр нэрылъэгъу къыпфэхъу: гъогухэр гъэкIэжьыгъэх, лъэсрыкIуа­пIэхэр яIэх, остыгъэхэр ащы­гъэу­цугъэх, зыгъэпсэфыпIэхэр, джэ­гупIэхэр ащыгъэпсыгъэх, культурэм иунэхэр, спорт псэуа­лъэхэр ащагъэцэкIэжьых.
Теуцожь районым ит къуа­джэу Аскъэлайи мы аужырэ илъэсхэм зэхъокIыныгъэшIухэр щыхъугъэх. НепэкIэ Iофхэм язытет, тапэкIэ гухэлъышIоу зыдаIыгъхэр къедгъэIотагъэх муниципальнэ образованиеу «Аскъэлэе къоджэ псэупIэр» зыфиIорэм ипащэу Еутых Мурат. Мыр а IэнатIэм зыIухьагъэр илъэсиплI нахь мыхъугъэми, Iофхэм хэшIыкI афыримыIэу щытыгъэп, нэмыкI администрациехэм юристэу Iоф ащишIагъ. Джы кIэлэ ныбжьыкIэм ыгуи ыпси етыгъэу икъоджэ гупсэ изэтегъэпсыхьан ыкIуачIэ фегъэIорышIэ.
Изэтегъэпсыхьан
— Тикъоджэ псэупIэ Аскъэлае нэмыкIэу джыри селоу Краснэр къыхеубытэ, пстэумкIи нэбгырэ 1700-м ехъу хэхьэ. ЦIыфхэм, хьакIэу къыдахьэхэрэм пстэуми апэу анаIэ зытырадзэ­рэр къэбзэныгъэу дэлъыр, зэ­рэзэтегъэпсыхьагъэр, зэрэзэпэнэфырэр, архитектурнэ теп­лъэу иIэр ары. Икъоу псэупIэр зэтебгъэпсыхьаным пае ­мылъку уиIэ къодыекIэ икъурэп, ащ цIы­фым ыкIуачIэ, иакъыл къыхимылъхьэмэ. А лъэныкъохэр зэшIохыгъэнхэмкIэ администрацием ышIэрэм имызакъоу, къо­джэдэсхэр чанэу Iофтхьабзэхэм къахэлажьэх. Илъэс реным шэмбэт шIыхьафхэр зэхэтэщэх, хабзэ зэрэхъугъэу, гъатхэм ыкIи бжыхьэм къэхалъэхэр, унэхэм ыкIи IофшIапIэхэм къапыщылъ чIыпIэхэр тэгъэкъабзэх. ПкIуачIэ зэхэмылъэу хэти рихьыжьэрэ Iофым кIэух дэгъу къытыщтэп, къуаджэр кIэракIэ пфэшIыщтэп, — къыIуагъ Еутых Мурат.
Къоджэдэсхэр нахьыбэрэ зэуалIэхэрэр коммунальнэ фэIо-фашIэхэм апкIэ зыщатырэ Поч­тэр ары. 2022-рэ илъэсым ащ игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр рашIылIагъэх, джы итеплъэ нахь кIэракIэ хъуным фэшI дахэу къашIыхьагъ.
«ТекIоныгъэм и Парк»
Къоджэ мэщытым, ащ пэ­чIынатIэу щыт саугъэтыр, чылэгур зэхагъэхьажьынхэшъ, ТекIоныгъэм ия 80-рэ илъэс ипарк агъэпсынэу рахъухьагъ. Ащ пае 2024-рэ илъэсым къоджэ псэу­пIэм иадминистрациерэ къо­джэдэсхэм ащыщхэмрэ проект гъэнэфагъэ агъэхьазыри, шъо­лъыр программэу «Инициативное бюджетирование» зыфи­Iорэм хэлэжьагъэх ыкIи апэрэ чIыпIэр къыдахыгъ. Сомэ миллион 1,6-м ехъу республикэ бюджетым къафыхагъэкIыгъ, чIыпIэ бюджетым сомэ мин 300 фэдиз ыкIи къоджэ псэупIэм дэсхэм сомэ мини 175-рэ къау­гъоигъ, джыри сомэ мини 175-рэ лъэкI зиIэхэм къатыгъ.
— ЦIыфхэр мыщ игъэпсын чанэу къыхэлэжьагъэх: гъэлэн IофшIэнхэм, хэкIым иугъоин, псэолъэшI материалхэр зехьэгъэнхэм, чъыгхэм яихыкIын. ТекIоныгъэм ипарк изэтегъэ­псыхьан ыкIэм фэкIуагъ. Къэзыгъэнэфыщт пкъыгъор ыкIи ЕгъэшIэрэ машIор зыщыблэщтыр хэдгъэуцожьынхэу ары къэнагъэр. Ар зэрифэшъуашэу, мэфэкI шIыкIэм тетэу жъоныгъуа­кIэм и 9-м къызэIутхыщт,
— хигъэунэфыкIыгъ къоджэ псэу­­пIэм иадминистрацие ипащэ.
Гъогухэр
Гъогухэр лъэхъаным ыкIи шэпхъэшIухэм адиштэхэу зэтегъэпсыхьэгъэнхэр пшъэрылъэу яIэхэм ащыщ. ПсэупIэм пхырыкIырэ урамхэм зэкIэми анэ­мысыгъэхэми, бэхэм гъэцэкIэ­жьынхэр ащыкIуагъэх.
2024-рэ илъэсым километрэ 30 хъурэ гъогухэм мыжъо-пшэ­хъо зэхэлъ атыратакъуи, грейдеркIэ арыкIожьыгъэх. Урамэу Гагариным ыцIэ зыхьырэм ощхыпсыр зэрылъэдэщт кIуапIэхэр щашIыгъэх, унагъохэм яIухьапIэхэм трубэхэр ачIалъхьагъэх.

Урамэу Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэм тет быслъымэн къэхалъэм екIурэ автомобиль гъогум зырагъэушъомбгъугъ. Джащ фэдэу АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм идепутатэу Хьабэхъу Юрэ иIэпы­Iэ­гъукIэ а чIыпIэм автомобильхэр зыдагъэуцущт чIыпIэхэм аха­гъэхъуагъ.
— Къыхэзгъэщымэ сшIоигъу, чIыпIэ мэхьанэ зиIэ гъогухэр шапхъэхэм адиштэхэу шIыгъэнхэм зиIахьышIу къыхэзылъхьэхэрэм ащыщых НатIэкъо Мурат, Тыгъужъ Анзор, Кетух Аскэр. Мыхэм ялъэкIкIэ илъэс къэс урамхэу Хьахъуратэм, Кировым, Калининым ацIэ зыхьыхэрэм мыжъо-пшэхъо зэ­хэлъыр атыратакъо. Джащ фэдэу гъогурыкIоныр щынэгъончъэным фэшI урамхэм якъэгъэ­нэфын илъэс къэс тынаIэ тетэ­гъэты, Аскъэлаерэ Краснэмрэ зэкIэмкIи остыгъи 100 фэдиз ащыдгъэуцугъ, — еIо Еутых Мурат.
Лъэмыджхэр
Анахь Iофыгъо шъхьаIэу къо­джэдэсхэр зыгъэгумэкIыщты­гъэхэм ащыщ псыхъоу Мартэ телъ лъэмыджхэм язытет. А Iофыгъори дэгъэзыжьыгъэ хъугъэ. 2024-рэ илъэсым урамхэу Калининым ыкIи Гагариным апхырыкIырэ лъэмыджитIум атедзагъэхэр зэблахъугъэх.
Ащ ыпаIокIэ урамэу Колхознэм телъ лъэмыджэу автомобильхэр зэрыкIорэр зэтыра­гъэпсыхьажьыгъ. ЗэрэхъурэмкIэ, илъэситIу имыкъум лъэ­мыджищ агъэцэкIэжьыгъ. Къуа­джэм ипащэ къызэриIуагъэмкIэ, ащ чанэу хэлэжьагъэх Тыгъужъ­хэу Руслъан ыкIи Налбый, Гъу­кIэлI Мурат, Бэгъушъэхэу Анзор ыкIи Заур, Цыргъойхэу Ахьмэд ыкIи Адам, Цэй Азмэт.
Псыр
Аскъэлае зэрэчылэ цIыкIум емылъытыгъэу, псырыкIопIэ километрэ 30-м ехъу пхыры­щыгъ, псыугъоипIищ дэт. Зичэзыу илъэс гъэцэкIэжьынхэм къадыхэлъытагъэу, зашъохэрэ псым изытет нахьышIу шIыгъэным ыкIи системэм къызэри­чъырэм илъэшыгъэ хэгъэхъогъэ­ным фэшI, псыугъоипIэхэм ащыщ игъэкIотыгъэ гъэцэкIэ­жьынхэр рашIылIагъэх, артезиан псыкъычIэщыпIэ щатIыгъ.
2025-рэ илъэсымкIэ
пшъэрылъхэр
Еутых Мурат зэрэныбжьыкIэм емылъытыгъэу, къоджэ щыIакIэр ыгу рихьэу, зыщыщ псэупIэр нахь зэтегъэпсыхьагъэу ылъэгъу шIоигъоу мы IэнатIэм Iухьанэу икандидатурэ къыгъэлъагъуи, цIыфхэм хадзыгъ. Лъэбэкъоу ышIыгъэм рыкIэгъожьырэп, фэ­лъэкIэщтыр зэшIуехы. Ащ фэдэ ныбжьыкIэ кIуачIэхэр къоджэ щыIакIэм чанэу зэрэхэлажьэ­хэрэм урымыгушхон плъэкIырэп.
— Хэдзынхэм сахэлажьэ зэхъум, згъэцэкIэнэу зэрэзгъэгугъагъэхэр, къанэрэ щымыIэу, зэшIосхыгъ. ЩыIэх Iофыгъохэр непэ е джыдэдэм бгъэцэкIэ­шъущтхэри, тапэкIэ охътэ гъэ­нэфагъэ зыпэIухьащтхэри. Джы ащ фэдэу дгъэнэфагъэхэм тадэлэжьэщт. Къоджэдэсхэр дэгъух, IофшIэнымкIэ къиныгъо пстэоу щыIэр къагурэIо, лъэшэу IэпыIэгъу къысфэхъух. Ащ нахь кIуачIэ къысхелъхьэ. Администрацием Iоф щызышIэхэрэм зэкIэми пшъэрылъэу тиIэр зы — тикъоджэ псэупIэ изытет, ащ щыпсэухэрэм ящыIэкIэ-псэукIэ нахьышIу шIыгъэнхэр, — хи­гъэунэфыкIыгъ Еутых Мурат.
Аскъэлэе къоджэ псэупIэм ипащэ къызэриIуагъэмкIэ, икIыгъэ илъэсыр гъэхъагъэхэмкIэ мыдэеу агъэкIотэжьыгъэми, яIофыгъохэр ащ щыухыгъэ хъу­рэп. Къихьэгъэ илъэсыкIэмкIэ гухэлъышIоу зыдаIыгъхэм игъо­рыгъозэ афэкIощтых. Ахэм ащыщхэм ар къащыуцугъ. Программэу «Инициативное бюджетирование» зыфиIорэм джыри хэлэжьэщтых, ащ ишIуагъэкIэ чIыпIэхэр зэтырагъэпсыхьащтых. Аскъэлае ятIонэрэ быслъымэн къэхалъэу дэтым, Краснэм чы­ристан ыкIи быслъымэн къэхалъэхэу щыIэхэм зарагъэу­шъомбгъущт ыкIи аIут чэухэр зэблахъущтых. Урамэу Гагариным ыцIэ зыхьырэм автомобиль гъогоу пхырыкIырэм ыбгъукIэ лъэсгъогу гуашIыхьащт. 2025-рэ илъэсым ыкIи ащ лъыпыдзагъэу еджэпIэжъэу дэтыгъэр агъэцэ­кIэжьынышъ, бэнапIэ къыщызэ­Iуахынэу е кIэу физкультурнэ комплекс щашIынэу агъэнафэ. Псым, электроэнергием, гъэсты­ныпхъэ шхъуантIэм афэгъэхьыгъэу проектхэр пхыращыщтых, нэмыкI лъэныкъохэми Iоф ада­шIэщт.
Мы аужырэ илъэсхэм къэ­ралыгъо программэхэм, лъэкI ыкIи гупыкI зиIэ цIыфхэм яшIуа­гъэкIэ къуаджэхэм заужьы­жьы­нэу зэрежьагъэхэр тыди щы­нэрылъэгъу. Джащ фэд тыз­дэхьэгъэ къуаджэу Аскъэлае итеплъи нахьышIум ылъэныкъо­кIэ зызэрэзэрихъокIырэр.
Iэшъынэ Сусан.
Сурэтхэр: Аскъэлэе къоджэ администрациер.