Непэ, гъэтхапэм и 28-м, къызыхъугъэ мафэр хегъэунэфыкIы шIэныгъэлэжьэу, фило­логие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, адыгэ IорIуатэм иугъоекIошхоу, профессорэу, АКъУ-м адыгэ тарихъымрэ культурэмрэкIэ икафедрэ ипащэу Унэрэкъо Рае. «СССР-м и Къэралыгъо телевидениерэ радиомрэ яотличник» зыфиIорэ бгъэхалъхьэм, «АР-м шIэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшху», «УФ-м гъэсэныгъэмкIэ иIофышIэ гъэшIуагъ» зыфиIорэ цIэ лъапIэхэм язехьакIу.

Унэрэкъо Рае 1950-рэ илъэсым гъэтхапэм и 28-м къуаджэу ХьакIэмзые къыщыхъугъ. Зэтефагъа, хьауми арэущтэу хъунэу щытыгъа, ау а илъэсхэр ары адыгэ IорIуатэм ишIупIагъэр, ащ иугъоин, изэгъэшIэн куоу ыуж зихьагъэхэр. Ащ иугъоинкIэ шIэныгъэлэжьхэм дэкIыгъохэр зэхащэх, тыратхэх, тхылъхэр къыдагъэ­кIых. Тхыгъэ адыгэ литературэ тиIэми, IорIуатэм ыкIуачIи, имэхьани ащ дэжьым джыри иныгъэ. А лъэхъаным къыхэхъу­хьагъ, IорIуатэр ытхьакIумэ итызэ зыкъы­Iэтыгъ Рае.
— ЗэкIэри унагъом къыщежьэ, ащ щызэхэпхырэр ары. Сяти, илэгъу­хэу тиунэ къихьэхэрэми пшысэхэр якIэсагъ. КъэсэшIэжьы, тыцIыкIоу, сшынахьыжъ агъэтIысыти, сыхьатитIу, тIурэ ныкъорэм, опшъыфэ, пшысэхэр зыдэт тхы­лъым къырагъаджэщтыгъ. Сэри нахь иныIо сызэхъум сыкъырагъа­джэщтыгъ. СыкъызэшIуанэмэ ыгу зэрэримыхьырэр сятэ ымакъэкIэ къысигъашIэщтыгъ. Сятэ янэшыгъ ефэнд усэкIошхоу я 20-рэ илъэсхэм псэугъэ Хьамхъукъо Хъусен. Ащ усэ гъэшIэгъон дэдэхэр зэхилъхьэ­щтыгъ. «МышIэныгъэр пыишху», — ыIощтыгъ ащ. «Хъусен инэ­жъым» аIоу, орэдышъохэр яIэхэу сяти, сятэшыпхъуми къаIощтыгъ. СтхьакIумэ джыри ит ар. ЕтIанэ, сянэ кIэлэцIыкIу лъытакIэхэр, IурIупчъэхэр тигъэшIагъэх. Джахэр зэкIэ зэхэтхыщтыгъэх. Ащ къыщежьагъэн фае IорIуатэм фысиIэ шIулъэгъур, — еIо Рае.

ШIэныгъэм игъогу
1974-рэ илъэсым Унэрэкъо Рае Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтыр къыухыгъ. А еджэгъу илъэс­хэр ары адыгабзэм идэхагъэрэ ибаигъэрэ анахьэу къызыгурыIуагъэр, ныдэ­лъфы­бзэмкIэ гъэшIэгъоныбэ, гупшысабэ къырыпIон зэрэплъэкIыщтым гу зылъитэгъа­гъэр.
— КIэрэщэ Зэйнаб цыхьэ къытфишIэу лъэпкъ къэбархэм талъы­хъунэу чылэм тигъакIощтыгъ. Шъхьэлэхъо Абу, Бырсыр Батырбый тырагъаджэщтыгъ. Ахэм яадыгабзэ сиумэхъыгъапэу щы­тыгъ. ЕтIанэ гущыIэ гъэ­шIэгъон зызэхэсхыкIэ зыкъысигъэпхъуатэу, къыз­гурымыIорэм сыкIэупчIэжьэу сы­хъугъ, — еIо ащ.
Лъэпкъыбзэм, жабзэм якуупIэ хэхьанышъ, ыушэтынымкIэ Адыгэ радиом Рае ишIогъэшхо къекIыгъ. Апшъэрэ еджэпIэ ужым илъэс 20-рэ ащ щылэжьагъ. Бзэм, культурэм афэгъэзагъэу Iофэу ышIэрэр адыгэ IорIуа­тэм иугъоинкIэ, иушэтынкIэ къызфигъэфедагъ. «ГущыIэ фабэм сыд ыуас?», «Орэдыжъхэм къаIуатэ» зыфиIорэ къэтынхэр илъэс зэкIэлъыкIохэм ыгъэхьазырыгъэх. Ахэм адэлажьэзэ лъэпкъ къэбарыбэ, орэдыжъыбэ Рае ыугъоигъ. ЫужкIэ, 1989-рэ илъэсым, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатыцIэр къыгъэшъыпкъэжьынымкIэ IофшIагъэу ытхыгъэм а пстэур лъапсэ афэхъугъ.
— КандидатыцIэр къызэрэзгъэ­шъыпкъэжьыгъэ IофшIагъэр зыфэгъэхьыгъэр чIэгъчIэлъыбзэр азы­фагу итэу адыгэхэр зэгурыIонхэ зэралъэкIыщтыгъэр ары. Ащ итхын сатыриплI къызщежьагъэр. Мафэ горэм Адыгэ радиомкIэ редактор шъхьаIэу тиIэгъэ Къуекъо Налбый мырэущтэу къыIуагъ: «Адыгэхэм тхэкIэ-еджакIэ яIагъэп, ау письмэ зэрэзэфатхы фэдэу, гущыIэхэр зэфагъэхьыщтыгъэх». Ащ ыуж сатыриплI къыпчъыгъ, Бэрэтэрэ Хьабидэт къыIоу зэхихыгъэу:
ЗызиIэткIэ, бгыкъухэр зэщедзы,
Зыридзыхмэ, джэныкъор еупIыцIэ.
Ыбгъэ сеплъышъ, къончIапцI,
ЗызиупцIэныжькIэ, цундыжъ
Шъхьарыуалыкъошхоми сфешъу­Iожь.
Джа гущыIэхэм сыбзэ рагъэубытыгъ. ГущыIэкIэ зэфаIопщыщтыгъэ, зэлъыIэсыщтыгъэх, зэгурыIощтыгъэх… Ар зыхъугъэр 1978-рэ илъэсхэм адэжь. Ащ къыщегъэжьагъэу, илъэсипшIырэ ащ фэдэ зэфегъэхьхэм яугъоин сыпылъыгъ. Ащ фэдизэу зэзгъэуIугъэр къызэрэптымэ нахьышIу хъущтыр, зыхэб­гъэуцомэ хъущтымкIэ сеупчIынэу КIэрэщэ Зэйнаб сигъэкIогъагъ Нало Заур дэжь. ТхьапипшI хъурэ тхыгъэ цIыкIоу фэсхьыгъэм зеджэм, ятIонэрэ мафэм къысиIуагъ: «Илъэс 20 хъугъэу мыщ дэжьым сыщыс, IорIуатэм сыдэлажьэ, зэкIэри сэшIэ фэдэу къысщыхъугъ, ау ыкIыIу телъым джырэ нэс гу лъыс­тагъэп. Ар о къэбгъотыгъ». Джа Iопщын, фэIопщын зыфэпIощтэу къыхэзгъэщыгъэр зэрэшIогъэшIэгъоныгъэм сигъэгушхуагъ, — къыд­дэгощагъ Рае игукъэкIыжьхэмкIэ.
Непэ ехъулIэу шIэныгъэ IофшIагъэу Унэрэкъо Рае ылэжьыгъэр гъунэнчъ. Ахэр монографиех, IорIотэ зэмылIэужыгъохэр зыдэт тхылъых, шIэныгъэ тхы­гъэх, еджэнымкIэ методическэ IэпыIэгъух. ПстэумкIи IофшIэгъэ 200-м нахьыб. Анахь шъхьаIэу ынаIэ зытыригъэтэу зыдэлажьэрэр лъэпкъ орэдым икультур, инэшанэхэр, адыгэхэм язэдэгущыIэкIэ шъуашэрэ ар художественнэ гущыIэмкIэ къызэрэтыгъэмрэ. 2000-рэ илъэсым филологие шIэныгъэхэмкIэ докторыцIэр шIэныгъэлэжьым къыгъэшъыпкъэжьыгъ. Лъэпкъ орэдыр адыгэ культурэм зэрэхэуцорэм ар фэгъэхьыгъ. А гъэ дэдэм къы­щегъэжьагъэу непэ къызнэсыгъэм Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ филологиемрэ культурэмрэкIэ икъутамэ Рае ипрофессор. Адыгэ лъэпкъ шIэныгъэмкIэ Гупчэм ипащ. Илъэситфырэ, 1997 — 1999, 2002 — 2005-рэ илъэсхэм, Тыркуем щыпсэурэ адыгэхэм адэжь зыщэIэм, Зэфэс Айдэмыркъанрэ Унэрэкъо Мирэрэ ягъусэу, къыщиугъоигъэ лъэпкъ IорIотэ къэбархэр Гупчэм ихъарзынэщ ин лъапсэ фэхъугъэх. Университетым къыдигъэкIырэ шIэныгъэ журналэу «Псалъэм» иредактор шъхьаI. 2006-м къыщегъэжьагъэу адыгэ тарихъымрэ культурэмрэ якафедрэ ипащ.
Дунэе мэхьанэ зиIэ ыкIи урысые шIэныгъэ зэIукIэхэу Москва, Бытырбыф, Ростов, Налщык, Грознэм, Сыхъум, Элиста, Анкара, Дюздже ыкIи нэмыкIхэм ащызэхащэхэрэм ахэлажьэ.
А пстэуми адакIоу шIэныгъэлэжь лIэужыкIэхэм ягъэхьазырыни Унэрэкъо Рае Iоф дешIэ. Адыгэ IорIуатэхэм яугъо­ин дэлэжьэрэ куп зэхищагъ. 2002-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу IорIотэшIэныгъэмкIэ аспирантхэр егъэхьазырых. Ар япащэу нэбгыриплIымэ кандидатыцIэр къагъэшъыпкъэжьыгъ. Ахэм анэмыкIэу Пащты Мадинэ иIофшIагъэ Москва къыщигъэшъыпкъэжьыгъ. УФ-м илъэпкъхэм ялитературэ, яIорIуатэ, УФ-м илъэпкъхэм абзэ (кавказыбзэхэр), бзэм итеорие япхыгъэ диссертационнэ советхэу АКъУ-м щылажьэхэрэм тхьамэтэ гуадзэу яI.
— НепэкIэ зыгорэхэр длэжьыгъэ фэд. Ау анахь сызыгъэгушIорэр гъу­сэ къысфэхъугъэхэу, шIэныгъэм игъогу къыздытеуцон зылъэкIы­гъэхэу, шIэныгъэр къабылэу зыштагъэхэм, аспирантхэуи шIы, еджакIохэуи шIы, зыгорэ агурыз­гъэIошъугъэмэ, лэжьэшъухэу езгъэсагъэхэмэ ары. Джар зэкIэмэ анахь зэфэхьысыжьышIу сэ сшъхьэкIэ. Анахьэу къысэуцолIагъэхэм ащыщых Пащты Мадинэ — ар теориемкIэ Iэзэ дэд, джыдэдэм Тыркуем, Къайсыр университетым ригъэблэгъагъэу щэлажьэ, Нэгырэкъо Казбек гугъэпIэшхохэр зэспхыхэу, шIэныгъэ куу зиIэ шIэныгъэлэжь ныбжьыкI. ШIэжь дэгъу иI. Адыгэ IорIуатэр икуупIэ нэгъэсыгъэу къызыгурыIуагъэу, псэкIэ, гукIэ зыштагъэхэм ащыщ. Ащ ышIэрэ къэбарыжърэ орэдыжърэ афэдиз ышIэу, ахэр къыIожьышъоу ыкIи лъэпкъ мэкъэмэ Iэмэ-псымэхэм къаригъэ­Iошъоу тиIэр а зыр ары пIоми хъущт. Джащ фэд Хьакъунэ Эльзэ. Нысэщэ джэгум ехьылIагъэу диссертацие ытхыгъ. Непэ къызготэу Iоф ешIэ, регъаджэх. БэмышIэу ныбжьыкIэ цIыкIоу Хъуажъ Раситэ къэтштагъ. Адыгэ лъэпкъ шIэныгъэмкIэ Гупчэм ихъарзынэщ дэлажьэ. Арышъ, ахэм сагъэгушIо, бэ къыздэхъугъэу сэлъытэ, — еIо тигущыIэгъу.
АМ: Рай, илъэс 50-м къыриубытэу IорIуатэм узыдэлажьэм зэкIэ зэбгъэуIужьын плъэкIыгъэу олъыта?
— Хьау, IорIотэ угъоиным унэсын плъэкIыщтэп. Джыри тызнэмысыгъэу щыIэр бэ. Непи аусых орэдхэр.
АМ: Джырэ IорIуатэ тиIа?
— Джырэ IорIуати тиI адэ! ГъэшIэгъон дэдэхэр аусых. Орэдхэр нахь макIэх, ау къэбар щхэн кIэкIхэу, цIыфхэм, хъугъэ-шIагъэ­хэм яхьылIагъэу чылэхэм бэ къащекIокIырэр. ЛIэныгъэм ехьылIа­гъэу щыIэ къэбар кIэкIхэр зызэфэпхьысыжьхэкIэ, адыгэр ащ зэрэфыщытыр къэлъагъо. ЛIэныгъэм щыщынэрэп адыгэр, цIыфхэм мыхъун къыуаIолIэным, уимыфэшъуашэу къыоплъынхэм зэригъащтэрэм фэдэу. Арышъ, уздэлэжьэнэу щыIэр бэ.
АМ: Рай, шIэныгъэм къыхахьэрэр бэ, ау къыханэрэр макIэ. О сыда ащ игъогу утезымыщыгъэр?
— ШIу слъэгъугъ, сыгу хэпкIагъэ хъугъэти арыщтын. Орэдыжъхэм ахэт бзылъфыгъэхэр, лIыхъужъхэр сиунэгъо хапчъэ хъугъэхэм фэд. ЕтIани, шIэныгъэм анахь мэхьанэ зиIэу хэтыр ошIа – лъыхъоныр ары. ШIэныгъэм ары ылъапсэр. ГущыIэм имэхьанэ, къикIырэр, ар зэрэзэхэтыр, къэзыIуагъэр, къызкIиIуагъэр, орэдым къэбарэу пылъхэр къэбгъотынхэр, ахэр зэбгъэуIунхэр, утегупшысыхьаныр, а зэкIэми уалъы­хъун, пшIогъэшIэгъонын фае. Орэдыр тептхэрэ къодыеп, ар теотхыкIыжьы, уедэIужьы. ЗэтIысы­гъокIэ ар хъурэп. Пчъагъэрэ укIэдэ­IукIыжьы, къыбгурымыIорэ гущыIэхэм къатеогъэгъэзэжьы, аузэ, шIэныгъэр зэхэхъо, — еIо Унэрэкъо Рае.
АМ: Адэ, IорIуатэм узыдэлэжьэрэ илъэс пчъагъэм зэфэхьысыжьэу сыда уигъэшIыгъэр? Ащ ылъэныкъокIэ укъикIымэ, адыгэр сыд фэда?
— Адыгэ орэдыжъхэм лъэпкъым идунай зэрэпсаоу ахэгъэщагъ: идунэегурыIуакIи, идунэееплъыкIи, «адыгэ гупшысакI» зыфатIорэри, итарихъи, щыIэныгъэ хъугъэ-шIагъэхэри, бзылъфыгъэм идунай хэтыжьэу. Лъэпкъым фэгъэхьыгъэ къэбарэу пшIэнэу узыфаер IорIуа­тэм, орэдыжъхэм ахэлъ. IорIуатэм узеплъырэм, адыгэ бзылъфыгъэр лъэпкъым лъэшэу хеIэтыкIы, егъэлъапIэ. «Зы бзылъфыгъэ ыумысыгъэ лIыр зэрэчылэу афыдэщыжьырэп, ау зэрэчылэу ыумысыгъэ лIыр зы бзылъфыгъэ къыдищыжьын елъэ­кIы» — еIо гущыIэжъым. Джащ фэдиз зэшIокIыр ащ лъэп­къым фегъэшъуашэ. Бзылъфыгъэм ынэхэмкIэ лъэпкъыр дунаим хэплъэ, ышъхьэ уасэ фешIыжьы. Бзылъфыгъэр сыдигъокIи адыгэ гупшысэм, зекIуакIэм язехьакIу. Ау ежь бзылъфыгъэм иакъыл илъэгагъэкIэ хъулъфыгъэр сыдигъуи егъэпэрыты, ыкIыб дэуцо. Арышъ, узыгъэгушхон бэдэдэ тиIорIуатэ ыухъумагъ. Ау тIэкIэзыгъэр къэдгъотыжьыгъэм нахьи нахьыб.

Унэрэкъо Рае ихудожественнэ гущыI
А лъэныкъомкIи Рае дэгъоу ашIэ. АщкIэ IэпэIэсэныгъэр усэ тхынымкIэ апэм къыхэщыгъ. Джыри еджэзэ, 1970-рэ илъэсым иусэхэр хэку гъэзетым къыщыхаутыщтыгъэх. 1980-рэ илъэсхэм «Литературная Россия» зыфиIорэ тедзэгъум инэкIубгъохэм итхыгъэхэр къарыхьэщтыгъ. ТхэкIо зэфэшъхьафхэм ятхыгъэхэр зыдэтыгъэ тхылъхэми, «Тиурам» (1979-рэ), «УблапIэ» (1985-рэ), ахэр къадэхьагъэх. БлэкIыгъэ илъэсым Рае прозэм зыфигъэзагъ. Повестьхэр, рассказхэр етхых. Ахэм «Зэкъошныгъэм» ущяджэн плъэкIыщт.
АМ: Рай, сыдэущтэу прозэм зыфэбгъэзэнэу хъугъа?
— ШIэныгъэм куоу сызыхэхьэм тхэныр згъэтIылъыжьыгъагъ. ШIэныгъэри поэзием фэдэба?! Сыхихьагъэу, игъэкIотыгъэу зэзгъа­шIэу сыхэтыгъ. Ау уахътэр макIоба, тыныбжьи зыгорэм нэсыгъ. ТызгъэгумэкIырэр бэ: адыгабзэр зэрэтIэкIэзырэр (сятэ аукIыгъэм фэдэу къысщэхъу ар), адыгэ бзылъфыгъэ шъхьэзакъохэр, унагъоу зэтезыхэрэр нахьыбэ зэрэхъурэр, хъулъ­фыгъэр ифэшъошэ чIыпIэ зэримытыжьыр, «лIыгъэ» зыфатIо­рэр къызэреIыхыгъэр, хымэ культурэу къытхэхьагъэм цIыф зэхэтыкIэхэр, зэфыщытыкIэхэр зэрэзэрихъокIыгъэхэр, адыгэ гупшысакIэу тIэкIэзыгъэр, адыгэ зэфыщытыкIэхэр, нахьыжъ-нахьыкIагъэр, гукъэбзагъэр — джа тшIокIодыгъэ пстэум сафэзэщэу, сэ къызгурыIуагъэу, сыгурэ сиакъылрэкIэ спэкIэкIыгъэр къэсIотэжьымэ сшIоигъоу хъугъэ. Джа гупшысэу зэхэсыугъоягъэхэм икIыпIэ горэ къа­фэзгъотын фэягъэ. ИкIыпIэу къэзгъотышъугъэр прозэр ары. «Нэфынэ Iабгъу» зыфиIорэ повестыр тхьамэфитIукIэ стхыгъэ. Нэфынэ Iабгъур сэркIэ тамыгъэ­шху. ЦIыф пэпчъ иI ащ фэдэ нэфынэ Iабгъухэр. Ахэр ары ущызы­гъаIэрэр, сыда пIомэ щыIэныгъэм дэеу щызекIорэр нахьыб дэгъум нахьи. Арышъ, а дэгъу тIэкIоу къыхафэрэр пIэтын фае, ары укъезыхьакIырэр, ары уасэ зыфэпшIын фаер.
Унагъор
ШIэныгъэ Iоф инэу ылэжьырэм дакIоу Унэрэкъо Рае унэгъо дахи ышIагъ. БэшIагъэу ны къодыежьэп, ныжъ-шIэныгъэ­эжь. Ишъхьэгъусэу, АР-м инароднэ сурэтышIэу ГъукIэ Замудинрэ ежьыррэ лъэпкъ культурэм, искусствэм якъэухъ­мэнрэ язегъэужьыжьынрэ зэгъусэхэу илъэс пчъагъэм дэлажьэх. Джы ахэм къагоуцуагъ япшъашъэу ТIэшъу Мэзагъо. ГугъэпIэшIухэр къэзытырэ сурэтышI ныбжьыкIэм янэ-ятэхэм IорIуатэмрэ искусствэмрэ афыряIэ шIулъэгъур къахихи, ежь игъогу шъхьаф теуцуагъ. Непэ ар зиIофшIагъэхэр къашIэжьырэ сурэтышI. Ежьым хэлъ IэпэIэсэныгъэм иамалкIэ адыгабзэр къэухъумэным, кIэлэцIыкIухэм ар аIулъхьэгъэным , ягупшысэ къыгъэущыным ишъыпкъэу адэлажьэ.
— Тинасып къыхьыгъэр джа Iофэу тшIэрэм зэкIэми Мэзагъо зэрахэщэгъагъэр ары. КъыгурымыIуапэми, джа IурIупчъэхэр зэкIэ езбырэу къыIощтыгъэх. ЫужкIэ IэшIагъэу иIэми ахэр ахэгъэщагъэ хъугъэ. Мары кIэлэцIыкIухэм адыгабзэр ягъэшIэгъэнымкIэ екIолIэкIэ гъэшIэгъон къыхихыгъ. АIапэхэмкIэ Iоф ашIэзэ, бзэр сабыим зэригъэшIэн зэрилъэкIыщтым къыпкъырэкIы. Сырыраз. ЕджапIэхэми, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэми а екIолIакIэр агъэфедэмэ дэгъу хъунэу сэлъытэ. Адыгэгу иIэу къэтэджыгъ. ЗэрихьылIэгъэ унагъори ащ фэдэу къы­чIэкIыгъ. Ясабыйхэм адыгабзэр аIулъыныр ыпэ рагъэшъы. Ар шъхьаIэу алъытэ, мыпшъыжьэу апылъых, — еIо Рае.
АМ: Пшысэхэр афэзыIотэрэ ныжъэу ущыта?
— СикIалэ Москва щыI. Ащ ишъаохэр къызэхъухэр ары адыгэ пшысэ 16 икIэрыкIэу къэсIотэжьхэзэ зыстхыжьыгъэхэр. «Нанэ ипшысэхэр» зыфиIорэр. А зэрэстхыгъэм фэдэп ахэр IорIуатэм зэрэхэлъхэр. Пшысэр зэрэщытын фаеу сэ къызгурыIуагъэм, адыгэ къэIотакIэм, гущыIэ гъэпсыкIэм тетэу стхы­жьы­гъэх. Ухэплъыхьэмэ, къыбгурыIощт… ЦIэхэр афэсшIыгъэх. ГущыIэм пае, «пыжъэу Жъынту» сIуа­гъэ. Ахэм сыкъяджэу дискым тетхагъэу сикIалэхэм Москва зыдахьыгъ. Чъыежьынхэ зыхъукIэ афыхагъанэзэ едэIущтыгъэх. Джы къызнэсыгъэм а тестхэгъэ пшысэхэм ащыщэу кIалэхэм ашIэрэр ызыныкъу ныIэп. АдыкIэ хэчъыежьыщтыгъэх (мэщхы Рае).
АМ: Сыда шъхьаIэу къэнэжьырэр?
— УцIыфыныр, зыми уиягъэ емы­гъэ­кIыныр – ар зы. Амал уиIэмэ, уишIуагъэ ягъэкI, сыдым ехьылIа­гъэми — унагъуа, щыIэныгъа, Iоф­шIэна? Анахь угу хэзыгъэкIыгъэу, анахьэу уищыIэныгъэ къырыкIуа­гъэр арыми, уизэрар емыгъэкIыжь. Къиныри, угу хэзыгъэкIыгъэри птIупщын фае. Гукъаохэр угу къызибгъанэхэкIэ, узэпкъырауты. Тегъэ­кIапIэ уимыIэжьэу укъагъанэ. АщкIэ сэ сшъхьэкIэ сызэбэныжьы, сызэушъыижьы. Ар зы лъэныкъомкIэ. АдырэмкIэ, опсэуфэ олажьэ, Iоф горэ ошIэ. Узфэгъэзэгъэ IофымкIэ къогъанэ уимыIэу пфызэшIокIыщтыр, уилъэкI къыхьыщтыр пшIэныр ары. Загъорэ къыхэкIы мы сшIагъэр зэкIэ зыми имыщыкIагъэу, ишIуагъэ емыкIыгъэу къысшIошIэу. Ау ащ паеп сэ а пстэур зыкIэсшIагъэр. Сэ джащ фэдэнэу сыфэягъ. Джа сикIасэр гъунэ горэм нэзгъэсынышъ, сэ къызэрэзгурыIорэм фэдизэу къэстхыхьанэу, сыдэлэжьэнэу сыфэягъ. Ары ныIэп…
Унэрэкъо Рае имэфэкIкIэ тыгу къыддеIэу тыфэгушIо. Лъэпкъым филэжьы­гъэр гъунэнчъ. Псауныгъэ пытэ иIэнэу, джыри бэу фызэшIокIынэу тыфэлъаIо.
Анцокъо Ирин.