1998-рэ илъэсым шэкIогъум республикэм ипащэ­хэм ялъэIукIэ Росгидрометым гидрометеорологиемкIэ ыкIи тыкъэзыуцухьэрэ дунаим иуплъэ­кIункIэ Адыгэ республикэ Гупчэ ыгъэпсыгъ.

Ащ къыщыублагъэу хэхъоныгъэ ышIызэ ыпэкIэ ар лъэкIуатэ, чIыопсым изытеткIэ къэралыгъо уплъэкIунхэр зэпыу имыIэу зэ­хещэх, шIыкIэ-амалыкIэхэр егъэ­федэх.
— Тыкъэзыуцухьэрэ дунаим изытет ыкIи чIыопсым зэхъокIыныгъэу фэхъухэрэм цIыфышъхьэр япхыгъэ зэрэхъурэм къы­хэкIэу ом ыкIи псым язытет иуплъэкIунхэр тэрэзэу шIыгъэнхэм мэхьанэшхо иI, — еIо гидрометеорологиемкIэ ыкIи тыкъэзыуцухьэрэ дунаим иуплъэкIункIэ Адыгэ республикэ Гупчэм ипащэу Александр Митровым. — МыщкIэ къэбарлъыгъэIэс амалэу тиIэхэр зэрищыкIагъэу гъэфедэгъэнхэр ыкIи гидрометеорологиемкIэ къэбарыр псынкIэу къызIэкIэгъэхьэгъэныр ошIэ-дэмышIэ Iоф къэмыхъунымкIэ амалышIоу щыт, экономикэм илъэныкъохэм зэпыу афэмыхъоу Iоф ашIэнымкIи мэхьанэшхо иI.
Пащэм къызэриIуагъэмкIэ, гидрометеорологиемкIэ ыкIи ты­къэзыуцухьэрэ дунаим иуплъэ­кIункIэ Темыр-Кавказ шъолъыр ГъэIорышIапIэм епхыгъэхэу Iоф ашIэ. Гупчэр загъэпсыгъэм къы­щыублагъэу Гъозэрыплъэ, Шэнтыкъо, Дондуковскэм метеостанциехэр къащызэIуахыгъэх, ащ нэ­мыкIэу гидропости 3 агъэ­псыгъ. Мы мафэм ехъулIэу Гуп­чэм метеостанциеу тфы хэхьэ: М-Мыекъуапэ, М-Гъозэрыплъэ, М-Дахъор, М-Дондуковскэр, М-Шэнтыкъо, гидрологие станциеу Г-Мыекъуапэ, гидропости 10.
— Шъыпкъэр пIощтмэ, ом изытет зыфэдэщтыр бгъэунэфыныр Iоф псынкIэу щытэп. Сыда пIомэ тыкъэзыуцухьэрэ дунаим нэмыкI кIуачIэхэр щагъэфедэ хъумэ, ар тэ тиIофшIэн пэрыохъу къыфэхъу. ГущыIэм пае, ошъум пэшIуекIорэ техникэр тэ къытамыIоу загъэфедэкIэ, ащ иягъэ къытэкIы. Уашъом топыщэу щагъэуагъэм пщэхэр зызэбгырифхэкIэ, мыщ ыпэкIэ тэ уплъэкIунэу тшIыгъэхэм зэхъокIыныгъэ афэхъу. Джащ тиIофшIэн къе­гъэхьылъэ, — къыIуагъ А. Мит­ровым.
Мыщ Iоф щызышIэрэ специа­листхэр чэщ-зымафэм тыкъэ­зыуцухьэрэ дунаим, ом изытет лъэплъэх. ГидрометеорологиемкIэ отделым исиноптикхэм чэщ-­мэфищ зэкIэлъыкIом ом изытет зыфэдэщтыр мафэ къэс зэха­гъэуцо. Ом ошIэ-дэмышIэ Iоф къыздихьын ылъэкIыщтмэ агъэу­нэфы. ПэшIорыгъэшъ къэбарыр шъыпкъэу ыкIи игъом къэралыгъо къулыкъухэм, мыщ къы­лъыплъэхэрэм заIэкIахьэкIэ ом къыздихьырэ гумэкIыгъохэм зэ­рарэу къыздахьырэр нахь ма­кIэ зэрэхъурэм щэч хэлъэп.

— УплъэкIунхэр зэрэтшIырэм имызакъоу, метеостанцием икъулыкъушIэхэм тапэкIэ ом изытет зыфэдэщтыр зэрагъашIэ. Синоптикхэм чэщ-мэфищым къыкIоцI къэхъущтыр ары къаты­рэр. ГъэIорышIапIэм чэщ-мэфи­тфым къэхъущтыр егъэунэфы. Ащ къыхэкIэу блыпэм къыще­гъэ­жьагъэу бэрэскэшхом нэс ом изытет зыфэдэщтыр, псыр къиу­ным ыкIи машIо къэхъуным ищы­нагъо щыIэмэ къэбарыр апэ республикэм ипащэхэм ыкIи АР-м ошIэ-дэмышIэ IофхэмкIэ и Министерствэ аIэкIэтэгъахьэ. Чэщ-зымафэм ом изытет зыфэ­дэщтыр процент 95-м кIахьэу тэгъэунэфы. Мазэм фэгъэхьыгъэу къэттырэ къэбарыр пэшIорыгъэшъэу щыт, — къыIуагъ пащэм.
— ОшIэ-дэмышIэ Iоф къэмы­хъунымкIэ анахь шъхьаIэр метеорологием ыкIи гидрологием алъэныкъокIэ игъом къэбарыр къызIэкIэбгъэхьаныр ары, — лъе­гъэкIуатэ пащэм. — Уплъэ­кIунхэр тэрэзэу тшIынхэм фэшI Гупчэм ищыкIэгъэ оборудованиер иI, ахэм илъэси 100 зыныбжь­хэр ахэт. Илъэси 10-кIэ узэкIэIэ­бэжьмэ, Росгидрометым оборудованиеу Iоф зэрытшIэхэрэр ыгъэцэкIэжьыгъэх. Ахэм автоматикэ шIыкIэм тетэу Iоф ашIэ, къэбарэу къэтыугъоирэр зыкI сеть тиIэу Москва IэкIэтэгъахьэ. Метеорологие уплъэкIунхэр сы­хьатищ пэпчъ тэшIы. ОшIэ-дэ­мы­шIэ Iоф щымыIэ хъумэ, гид­рометеорологие уплъэкIунхэр ма­фэм тIо ретэгъэкIокIых.
А. Митровым къызэриIуагъэм­кIэ, гидрометеорологиемкIэ ыкIи тыкъэзыуцухьэрэ дунаим иуплъэ­кIункIэ Темыр-Кавказ шъолъыр ГъэIорышIапIэм игупчэхэмкIэ анахь дэгъухэм республикэм иер ащыщ. Якъулыкъу IэпэIэсэныгъэшхо зыIэкIэлъ цIыфхэм ыкIи илъэс 40-м ехъугъэхэм Iоф щашIэ.
ЗэкIэмкIи IофшIапIэм, метео­станциехэри зэрахэтэу, нэбгырэ 67-мэ Iоф щашIэ. — Дахъо, Дондуковскэ, Гъозэрыплъэ адэт метеостанциехэм Iоф ащызышIэ­хэрэр икъухэрэп. Анахьэу анаIэ зытырагъэтырэр къулыкъушIэхэм яшIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэныр ыкIи ныбжьыкIэхэр гъэхьазырыгъэнхэр ары. Гидрометеорологие университетыр ыкIи техникумыр къэзыухыгъэ студентхэм Гупчэм практикэ щахьы. Ащ нэмыкIэу IофышIэхэм илъэс къэс яшIэныгъэхэм щахагъахъо апшъэрэ еджапIэм. КъулыкъушIэхэм ащы­щыбэм УФ-м чIыопсымкIэ и Министерствэ, Росгидрометым ящытхъу тхылъхэр къафагъэшъо­шагъэх, нэбгыри 7-р Урысыем игидрометеокъулыкъу иIофышIэ гъэшIуагъэ хъугъэх.
Гупчэм ипащэ тызэрэщигъэгъозагъэмкIэ, Урысыем гидрометеорологиемкIэ икъулыкъу иIофышIэхэм я Мафэу зэрэхагъэунэфыкIырэм имызакъоу, Ду­нэе метеорологическэ организацием, мыщ хэхьэ къэралыгъуи 190-рэ, дунэе метеорологие сообществэм мы мафэр егъэмэфэкIы. Организациер ом, чIы­опсым, псым язытет лъыплъэгъэ­ным фэIорышIэ. Къэралыгъохэу мы организацием хэтхэр илъэсы­бэ хъугъэу жьым, чIыгум, псы­хъом, хым ыкIи океаным язытет зыфэдэмкIэ зэхъожьых. Нэужым ахэм зэфэхьысыжьэу ашIыгъэ­хэмкIэ ом изытет зыфэдэщтыр агъэнафэ ыкIи ом изытеткIэ щынагъо къэхъунэу егуцафэхэу щытмэ, макъэ зэрагъэIужьы.
ОшIэ-дэмышIагъэ зыхэлъ хъу­гъэ-шIагъэхэу жьыбгъэшхор, псы­къиуныр, огъур ыкIи шапхъэ­хэм ашIокIырэ температурэр зыщыIэщтыр игъом къашIэным ыкIи ащ зэрарэу къыхьыщтыр нахь мэкIэным фэшI метеогуп­чэм иIофшIэн ишIогъэшхо къэкIо. Нахь псынкIэу къэбарыр арагъэ­шIэ къэс, хэкIуадэхэрэм япчъагъэ ыкIи экономикэм зэрарэу ригъэшIырэр нахь макIэ мэхъу.
Мы илъэсым мэзаем къыщегъэжьагъэу метеостанциеу М-Мые­къуапэр кIэу агъэпси, кощыжьыгъэх. Ащ ипащэу Марина Журавлевам къызэрэтиIуа­гъэмкIэ, мыщ ыпэкIэ метео­станциер зыдэщытыгъэ чIыпIэм псэупIэ комплекс зэрэщагъэпсырэр ары ащ лъапсэ фэхъугъэр. Шапхъэу щыIэхэмкIэ, псэупIэм илъэгагъэ фэдипшIыкIэ пэчыжьэн фае, гурытымкIэ ар километри 2,5-рэ.
ЗэкIэмкIи метеостанцием нэб­гыритфымэ чэщ-зымафэм зызэблахъузэ Iоф щашIэ. Ахэр М. Журавлевар, дежурнэ теник­хэу Е. Белых, А. Журавлевыр, А. Белых, Т. Шънахъор. Мыхэм уплъэкIунэу ашIыгъэхэр метеогупчэм IэкIагъахьэ, ащ си­ноптикхэр чIэсхэу нэужым ом изы­тет зыфэдэщтыр агъэунэфы, картэ зэхагъэуцо.
М. Журавлевам къызэриIуагъэмкIэ, метеорологие уплъэкIунхэр сыхьатищ пэпчъ ашIых. ОшIэ-дэмышIэ Iоф щымыIэ хъумэ гидрометеорологие уплъэкIунхэр мафэм тIо рагъэкIокIых.
— Зипшъэрылъхэр гуетыныгъэ фыряIэу зыгъэцэкIэрэ сиIофшIэгъухэм ыкIи ветеранхэм мэфэ­кIымкIэ сафэгушIо сшIоигъу, — еIо къулыкъум ипащэ. — Псауныгъэ яIэу, республикэми, Урысыеми шIуагъэ къафахьэу, ящытхъу арагъаIоу ыпэкIэ лъыкIотэнхэу афэсэIо.
КIАРЭ Фатим.