АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, доцентэу, педагогикэ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Бастэ Асиет тын лъапIэу иIэмэ джыри зы къахэхъуагъ. «Культурэмрэ искусствэмрэ иIахьышIоу ахилъхьагъэм пай» зыфиIорэ бгъэхалъхьэр къыфагъэшъошагъ.

Бастэ Асиет АКъУ-м илъэс 40-м къехъугъэу щэлажьэ. Ащ дакIоу аужырэ илъэс 20-м ­лъэпкъ жэрыIо-этнографическэ ансамб­лэу «Ащэмэзым» ипащ.
Бастэ (Къэлэкъутэкъомэ япхъу) Асиет Инэм къыщыхъугъ. 1980-рэ илъэсым Адыгэ кIэлэегъэджэ институтым имузыкальнэ къутамэ къыухыгъ. КIэлэегъэджэнымкIэ гугъэпIэшIухэр къэзытырэ пшъэшъэ ныб­жьыкIэр апшъэрэ еджапIэм Iоф щишIэнэу къыIуагъэнэ­жьыгъ. ИлъэсипшI пчъагъэхэм къакIоцI зэмыкIокIыжьэу ныбжьыкIэ шъэ пчъагъэ ригъэджагъ, непи Iоф адешIэ. «Хоровое дирижиро­вание», «Хоровой класс» ыкIи «Хоровая практика» зыфиIохэ­рэр арегъэхьых. Бастэ Асиет культурэм, искусствэм афыриIэ шIулъэгъур тыдэ къыщежьэра? ИщыIэныгъэ ахэм сыд фэдэ чIыпIа щаубытырэр? Мыхэм ыкIи нэмыкI упчIэхэм яджэуап­хэр тшIогъэшIэгъонхэу ащ гущыIэгъу тыфэхъугъ.
АМ: Асиет, культурэм, искусствэм сыдэущтэу укъыфэкIуагъа? Сыди­гъуа ахэр пшIогъэшIэ­гъон зыхъугъэхэр?
— СыдигъокIи сыхэтыгъ сэ культурэм. ЕджапIэм сычIэс зэхъум сыкъашъощтыгъ, орэд къасIощтыгъ. Сызщыщ лIакъор спортымкIэ лъэшыщтыгъ, ащ дэгъоу пылъыщтыгъ. Ау культурэм пэчыжьагъ. Арыти, «непэ къашъомэ, орэд къыIомэ, неущ чIидзыжьыщт» аIощтыгъ. Шъхьаем, чIэсыдзыжьыгъэп. Гурыт еджапIэм дакIоу музыкальнэ еджапIэри къэсыухыгъ. Ащ ыуж сшыпхъу нахьыжъ зыщеджэ­щтыгъэ Адыгэ кIэлэегъэджэ институтым имузыкальнэ къута­мэ сычIэхьагъ. Ащ лъэшэу сы­кIэхъопсыщтыгъ еджапIэм сы­чIэсыфэ. Хоровое дирижи­ро­ваниер сыгу рихьыщтыгъ. Ар лъэшэу сшIогъэшIэгъоныгъ. КIэ­­лэегъаджэу тиIагъэхэр зым на­хьи зыр нахь дэгъугъ. АщкIэ сэнаущыгъэ схэлъэу сикIэлэ­егъаджэ къызыхегъэщым, нахь ынаIэ къыстыригъэтыщтыгъ. ЕтIанэ еджэн ужым Iоф адэсшIэнэу сыкъырагъэблэгъагъ. Ар лъэшэу гуапэ сщыхъугъ. Узгъэ­сагъэхэм узгуагъэуцоныр зымыуасэ щыIэп. Уеджэнымрэ Iоф пшIэнымрэ зэфэдэп. Улэжьэныр къины, ау сезыгъэджагъэхэр дэгъоу IэпыIэгъу къысфэхъугъэх, тхьаегъэпсэух. КIыкI Хьисэ апэ итэу. Ащ дэжьым ар тызще­джэ­рэм идеканыгъ. Кафедрэм ипа­щэщтыгъэу Анзэрэкъо Чеслав, Целковников Борис Михайловичыр IэпыIэгъушхо къысфэ­хъугъэх. Джар сиегъэжьакIэу кIэлэегъэджэным сыхэхьагъэу непи Iоф сэшIэ… ЕтIанэ, илъэс 20-кIэ узэкIэIэбэжьмэ, кIэлэ­егъэджэныр сымыгъэтIылъэу, «Ащэмэзым» Iоф дасшIэу сыублагъэ.
Бастэ Асиет ептырэ упчIэхэм яджэуапхэр мыщ фэдэу ыкIэм «Ащэмэзым» къыфэкIожьых. Лъэпкъ жэрыIо-этнографическэ ансамблэу илъэс 20 хъугъэу зыдэлажьэрэм ащ ыпсэ хэтIагъ. Ныр исабыйхэм зэратеубгъуагъэу, кIэлэцIыкIухэу къыIэкIа­фэхи непэ лIыпкъым иуцогъэ кIалэхэм ашъхьащыт. «Ащэмэзыр» 2005-рэ илъэсхэм зэхащагъ. Ащ къыщегъэжьагъэу Бастэ Асиет купым ипащ.
— Ары, сигущыIэ пэпчъ «Ащэ­мэзым» сыкъыфэкIожьы. Ар — сищыIэныгъ. КIэлэеджэкIо анахьыкIэхэм Iоф зэрадэпшIэщтымкIэ кандидатыцIэр къызэ­рэзгъэшъыпкъэжьыгъэ Iоф­шIа­гъэу стхыгъагъэр купым сыдэ­лэжьэнымкIэ къысфэфедэжьыгъ. СызэрэкIэлэегъаджэм ишIуагъэ къысэкIыжьыгъ. «Ащэ­мэзым» изэхэщэн зигукъэкIыгъэр Къулэ Амэрбый. Ары сэри сыкъезгъэ­блэгъэгъагъэр. Творчествэм ылъэныкъокIэ Iоф­шIэныр зэтезгъэуцонымкIэ ащ ишIогъэшхо къысэкIыгъ. Непэ кIэлэегъэджэнри ащ дэсэхьы. Ау лэжьэпIэ шъхьаIэр «Ащэмэзыр» ары, сыда пIомэ ащ ха­хъохэр ешIых, игъэхъагъэхэмкIэ дэкIуае. Ары къэс нахь охътабэ пэIохьэ. Къыдэхъурэр нахьыбэ зыхъукIэ, ори удиштэн, удэлъэ­бэкъон, уишIэныгъэхэм ахэб­гъэхъон фае. Адыгэ орэдым нахь дэлажьэхэ хъугъэх, тари­хъэу, хъишъэу апылъыр нахь куоу зэрагъашIэ. Сэри ащ елъы­тыгъэу гуманитар ушэтынхэмкIэ республикэ институтым ренэу сэкIо. Нарт эпосым пылъ къэбархэм защысэгъэгъуазэ. СшIэрэр макIэ сшIошIы. Орэдэу къапIорэм итарихъ, купкIэу иIэр умышIэ зыхъукIэ къэлъагъо. Мары «Черкес ФМ» зыфиIоу тыздэщыIагъэм изэхэщакIоу Тимур Хацаевым къытиIуагъ: «КIалэхэм къаIорэр зэрашIэрэр къахэщыщтыгъ. Ары къыкIадэ­хъугъэри: Саусэрыкъо лъэшэу, IупкIэу къагъэлъэгъуагъ». «Си Пакъ», «Ащэмэз», «Саусэрыкъу» зэхэтфыгъэба? Джы «Пэтэрэз» икъэбар зэтэгъашIэ. Ар сэри зэзгъэшIэжьын, сылъыкIотэн фаеба?! Къины а зэкIэ, ау пфызэшIокIыгъэр плъэгъу зыхъукIэ, угу къыдещае.
АМ: Iофэу пшIэрэм сы­да уезымыгъэзэщырэр?
— Iофэу сшIэрэмкIэ ыпэ сызэрэлъыкIуатэрэр, сыздэла­жьэхэрэм гъэхъагъэхэр зэра­шIыхэрэр ары. «Ащэмэзым» ищысэкIэ ар нэрылъэгъуба. Арышъ, джары ыпэкIэ сылъыкIотэнэу кIуачIэрэ шIоигъоныгъэрэ сэзыгъэгъотырэр.

АМ: Асиет, укIэлэ­егъадж, купым урипащ. Ау ащ дакIоу ушъхьэ­гъус, ун, уныжъ. Ахэм апае уахътэ къыпфэна?
— Унэм исхэм, сишъхьэгъусэ апэ итэу (Бастэ Инвер), къыздырамыгъаштэщтыгъэмэ, Iофэу сшIэрэм уасэ фамышIыщты­гъэмэ, зи къыздэхъущтыгъэп. Ар ренэу къэсэIо. Сишъхьэгъусэ ишыкIэпщынэ шIыкIэкIэ цIэрыIу. Лъэпкъ орэдым сыпылъынэу зэрэхъугъэри нахьыбэмкIэ ащ ихьатыр. Ащ ишыкIэпщынэ макъэрэ иорэд къэIуакIэрэ ти­унагъо ренэу иIукIыщтыгъ. Си­кIэлэ нахьыжъэу Бастэ Аюби адыгэ орэдыжъхэр зы лъэхъан дэгъоу къыIощтыгъэх. Непэ ар ыгъэтIылъыгъэми, сиIофшIэн ащи хэшIыкI зэрэфыриIэр къас­Iомэ сшIоигъу. КIэлэ нахьыкIэри творческэ цIыфэу щыт. Ащи къыгурэIо. Арышъ, зыуж титыр, къарыоу пэIудгъахьэрэр зэхашIэ. Адыгабзэр дэгъоу аIулъышъ, къызгурымыIорэ горэмкIи IэпыIэгъу къысфэхъух. Анахь шъхьаIэр — сикъарыу зыпэIу­хьэрэм изэфэхьысыжь янэры­лъэгъу, уасэ фашIын алъэкIы, къыскъоуцох, сэщ пае мэгушIох.
АМ: Адэ, Бастэ Асиет сыд фэдэ ныжъа?
— СикIалэмэ яеу пшъэшъэ­жъые цIыкIуищ сиI. Ахэр зыми езгъэпшэщтхэп.
АМ: Огъэсэхъуджэха?
— Хьау, згъэсэхъуджэхэрэп (мэщхы Асиет). СикIалэхэм-рэ синысэхэмрэ зэкъоуцуа­гъэхэу, яшъыпкъэ рахьылIагъэу ялъфыгъэхэр апIух. «Уныжъмэ узэрэфаеу пIух» аIорэп. Сэ цыхьэ къысфамышIэу арэп. Ясабыйхэм япIун Iэпэдэлэл ашIырэп. Пшъэшъищри адыга­бзэкIэ дэгъу дэдэу мэгущыIэх. Сынан, сахэхьэ, ашIоигъо тIэ­кIухэр афэсэшIэх. Ау тэ тызэсэгъэ ныжъэу сыщытэп, хьау. Язырэ цIыкIур орэд къэIоным дехьыхы. Ащ десэгъаштэ. Джащ фэдэу ежь къыхахыгъэм сэ дезгъаштэзэ тызэдэпсэу. Ари сшIогъэшIэгъон. О узэрэфаеу щытынэу щытэп. «Ащэмэзри» джащ фэд. Тыдэ ущыIэми, гъунэ зылъыпфыжьын, угупшысэн фае. БгъэгушIощтхэми, зыгорэ афэпшIэщтми. Тыди хэти ежь ишапхъэхэр иIэх, щыIэх. Ар сэ сыгу рехьы.
АМ: ЦIэ лъапIэ, тын, бгъэхалъхьэ къызыпфагъэшъуашэкIэ — гушIуагъо. Ау адырэ лъэны­къомкIи, пшъэдэкIыжь. ОркIэ ар сыд фэда?
— Iо хэмылъэу пшъэдэкIыжь къыптырелъхьэ. Мары Iоф зыдасшIэрэ кIалэхэми, «Ащэмэзым» хэтхэм, ар ясIуагъ. На­хьыбэ къыпфагъэшъуашэ къэс пшъэдэкIыжьыр нахь ин. ПшIагъэр арэп къызкIыуатырэр, ыпэ­кIэ пшIэщтым пай. Ар апэ­рэмкIэ. ЯтIонэрэмкIэ, бгъэ­халъхьэу къысатыгъэр сэ зыр арэп къэзылэжьыгъэр. Ар зэхэт IофшIэн. «Ащэмэзым» сыри­гъусэу, творческэ зэхахьэу «Ошъадэм» тыхэтэу къызэдэткIугъэ гъогум къыкIэкIуагъ. Арышъ, «тхьашъуегъэпсэу»
яс­Iомэ сшIоигъу къыстефэу, къэз­лэжьыгъэу зылъыти, бгъэхалъхьэр къысфэзыгъэшъо­шагъэхэм.
Анцокъо Ирин.