Лъэустэнхьэблэ гурыт еджапIэу Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Бжы­хьакъо Къымчэрые ыцIэ зыхьырэр кIэлэеджакIо­хэм я Урысые зэнэкъо­къоу «Урысыем ­ищытхъу сиIахьышIоу хэлъыр» зыфиIорэм пэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу хэлэжьагъ ыкIи апэрэ уцугъом пхырыкIыгъ.

Джы ятIонэрэ едзыгъоу Моск­ва щыкIощтым рагъэблэгъагъ. ЕджапIэм ыцIэкIэ ащ агъэхьыгъэ IофшIагъэу «Сиунагъо Хэгъэгу зэошхом илъэхъан: ТекIоныгъэм игъогу» зыфиIорэм дэлэжьагъэр я 11-рэ классым икIэлэеджакIоу ЛэупэкIэ Зарин. ШIэныгъэ-ушэтын тхыгъэр зыфэгъэхьыгъэр Тыгъургъой щыщ ЛэупэкIэ зэши­плIэу Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэхэр ары. Ахэм гъогоу къакIугъэр, ящыIэныгъэ къырыкIуа­гъэр ушэтыным къыщытыгъэх. ШIэны­гъэ Iэшъхьэтетыр кIэлэегъаджэу Мамый Налбый.
Лъэустэнхьэблэ гурыт еджапIэм къытIэкIигъэхьэгъэ Iоф­шIагъэм зэритымкIэ, ЛэупэкIэ зэш­хэр Тыгъургъой щыщ унэгъо Iужъум къихъухьагъэх. ЛэупэкIэ Ерэджыбэрэ Цыурэ акъохэу Яхьер (1900), Юсыф (1905), Махьмуд (1910), Анзаур (1916). Заор къызежьэгъэ илъэсым азы­фагу бэ къыдэмыфэу нахьы­жъищыр дащыгъ. Зэпэуцужь лъэшхэр зыщыкIощтыгъэхэ Ук­раинскэ фронтым ащагъэх. АнахьыкIэу Анзаурыр а лъэхъа­ным Киев ихэушъхьафыкIыгъэ дзэ шъолъыр и Кавказ шхончэо дзэ щеджэщтыгъ.

ЛэупэкIэ Юсыф зэшхэм апэ фэхыгъэ. Я 72-рэ Пшызэ хэу­шъхьафыкIыгъэ кавалерийскэ дивизием ар хэтыгъ. 1942-м щылэ мазэм и 29-м Керчь дэжь щыхэкIодагъ. ДзэкIолIыр зэрэ­фэхыгъэмкIэ унагъом къэбар къырагъэIугъэп, IорIотэжькIэ къа­нэсыжьыгъ. Ау а хъугъэ-шIагъэм илъэс 60 тешIэжьыгъэу, 2005-рэ илъэсым, лъыхъокIо купым хэтхэм Юсыф иIахьылхэр, ышэу Яхьем ыкъохэр, къагъоты­гъэх ыкIи мэшIоку уцупIэу Семь Колодезей зыфиIорэм дэжь нэбгырабэ къэм зэрэщыгъэтIы­лъыжьыгъэр къараIуагъ. Юсыф унагъо иIагъэп.
«Ащ къыщежьагъ силIакъо инахьыжъхэм къарыкIуагъэм изэгъэшIэн, текIоныгъэм игъогоу къакIугъэм иушэтын», — еIо ЛэупэкIэ Заринэ.
ЛэупэкIэ Махьмуд заом иапэ­рэ мазэхэм зэуапIэм Iухьагъ. БэмышIэу ЛэупакIэхэм къызэрашIагъэмкIэ, 1941-рэ илъэсым Iоныгъэм Одессэ дэжь гъэрэу щаштэгъагъ ыкIи Румынием итыгъэ гъэрIыгъыпIэу «N 10 Александрия» зыфиIорэм дэфэгъагъ. Махьмуд икъоджэгъоу заом къикIыжьыгъагъэм къызэриIотэжьыгъагъэмкIэ, 1944-м ошIэ-дэмышIэу IукIэгъагъ. Совет­скэ дзэхэм шъхьафит ашIыжьыхи Махьмуд заом ыгъэзэжьы­гъагъ, ау ащ ыуж къырыкIуа­гъэр нафэп.

ЛэупэкIэ Яхьем зэшхэм афэмыдэу унагъо иIагъ. Мы тхы­гъэ­хэр зэзгъэуIужьыгъэ ЛэупэкIэ Заринэ ятэжъым ят. Тыжъ пIа­шъэр зэуапIэм зыIохьэм ащ ишъхьэгъусэу Муслъымэтым ышъо сабый хэлъыгъ, ащ нэ­мыкIэу пшъэшъищ яIагъ. Заом щыIэу Яхьем къэбар нагъэсыгъагъ тIолъфэныкъохэу пшъа­шъэрэ кIалэрэ къыфэхъугъэхэу. Заом ежь къикIыжьыгъэп, икъэ­бари бэрэ ашIагъэп. Ау хъарзынэщым къыщагъотыгъэ тхыгъэхэм зэрарытымкIэ, 1942-м жъоныгъуакIэм и 15-м Яхьер Къырым дэжь гъэр щашIыгъ. Румынием игъэрIыгъыпIэу «N 4 Васлуй» дэфагъ. Бгъэхалъхьэу «Блэнагъэу къыхэфагъэм пай» зыфиIорэр къыфагъэшъошэгъагъ.
Зэшхэм анахьыкIэу Анзаур заор зэрэщытэу къыкIугъ. ТIогъо­гогъо орденэу «Жъогъо Плъы­жьыр» къылэжьыгъ, ащ нэмыкI бгъэхалъхьэхэри къыфагъэшъошагъэх. Зэо ужым дзэм къыхэнагъ, офицерхэм ягъэхьазырын фэгъэзэгъэ еджапIэм Iу­тыгъ. Под­полковникыгъ, Къыблэ дзэ мотострелковэ дивизием икоман­дир иштаб-гуадзэ ипащэу Iоф ышIагъ. 1964-м зыгъэпсэфыгъом кIуагъэ. Ишъхьэгъусэу Лидия Лановаям зэуапIэм нэIуа­сэ щыфэхъугъ. Заор окIофэ кощырэ дзэ сымэджэщым ащ Iоф щишIагъ, уIагъэхэм яIазэщты­гъэ. Ащ щыIукIагъ Анзаур ыужкIэ ишъхьэгъусэ хъугъэ бзы­лъфыгъэм. Анзауррэ Лидиерэ къуитIу къапыфагъ. ДзэкIолI лIа­къор ахэми лъагъэкIотагъ. Нахьыжъэу Александр генерал хъугъэ, дунаим ехыжьыгъ. На­хьыкIэу Евгений къалэу Норильск идзэ завод иинженер шъхьаIэщтыгъ.

Александр икIалэхэу Евгенийрэ Романрэ тыжъ-ныжъхэми тым яIоф лъагъэкIотагъ. Ахэми дзэм къулыкъу щахьы. ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операциер къызе­жьагъэм къыщыублагъэу Хэ­гъэгур къаухъумэ.
Къэралыгъом, Адыгеим ятарихъкIэ мэхьанэ ин зиIэ IофшIагъэр джы ЛэупэкIэ Заринэ Уры­сые зэнэкъокъоу «Урысыем ищытхъу сиIахьышIоу хэлъыр» зыфиIорэм иятIонэрэ уцугъо къыщигъэшъыпкъэжьыщт. Мы ма­зэм и 29-м ар Москва щыкIощт, республикэр, еджапIэр къыщигъэлъэгъощтых.
Сурэтхэр: ЛэупакIэхэм яхъар­зынэщ.