Адыгабзэм изэгъэшIэнрэ икъызэтегъэнэнрэ адэлэжьэрэ Проектнэ офисыр Адыгеим зыщызэхащагъэр илъэси 6 хъугъэ. АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат иунашъокIэ ар агъэпсыгъ, гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым ащ епхыгъэ пшъэрылъхэр зэшIуехых.

Адыгабзэм фэгъэхьыгъэ лъэныкъо зэфэшъхьафхэм адэлэжьэщтхэр агъэнэфагъэх, министрэхэм я Кабинет, респуб­ликэм игъэцэкIэкIо къулыкъу зэфэшъхьафхэм ялIыкIохэр ащ хэтых.
Адыгабзэмрэ тхыбзэмрэ я Мафэ ехъулIэу гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу КIэрэщэ Тембот ыцIэкIэ щытым ипащэ игуадзэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Биданэкъо Марзиет гущыIэгъу тыфэ­хъугъ, Проектнэ офисым епхыгъэу IофшIэнэу зэшIуахыхэрэм ащ тащигъэгъозагъ.
ТигущыIэгъу къызэриIуагъэмкIэ, ныбжьыкIэхэм яныдэлъфыбзэ ашIэным, шIу алъэгъуным епхыгъэ Iофтхьабзэхэр илъэс зэкIэлъыкIохэм бэу зэхащагъ.
— Анахьэу зигугъу къэсшIынэу сызыфаер адыгабзэр зыщызэрагъэшIэрэ егъэджэнхэр ары. Илъэситф зыныбжь сабыйхэм къащегъэжьагъэу шIоигъоныгъэ зиIэхэм зэкIэми адыгабзэр ыпкIэ хэмылъэу зэрагъа­шIэ. Анахь кIэлэегъэджэ дэгъухэр ары къедгъэблагъэхэрэр. Адыгэ рес­публикэ гимназием икIэлэегъаджэу Темзэкъо Маринэ, Адыгэ къэралыгъо университетым Iоф щызышIэ­рэ Блыпэшъэо Мирэ, гимназиеу N 5-м икIэлэегъаджэу БрантI Мирэ, гурыт еджапIэу N 28-м икIэлэегъаджэу ХьакIэкъожъ Анетэ куп тIурытIу аIыгъэу адыгабзэр арагъашIэ. Бэдэд къекIуалIэрэр, агу рехьы. Зедгъэжьагъэм къыщегъэ­жьагъэу нэбгырэ минрэ шъищырэ фэдиз курсхэм къякIолIагъ, адыгабзэ зэрагъэшIагъ. Адыгэу ныдэлъфыбзэ зымышIэхэрэм ямызакъоу, нэмыкI цIыф лъэпкъхэри къекIуалIэх. Илъэс 86-рэ зыныбжь урыс бзылъфыгъэр ары анахьыжъэу тиIагъэр, — еIо Биданэкъо Марзиет.
Мы илъэсым мэзаем и 10-м къыщегъэжьагъэу егъэджэнхэр аублагъэх. Мыгъэ апэрэу пэIудзыгъэ шIыкIэм те­тэуи адыгабзэр арагъашIэ. IэкIыбым щыщхэр ары ар ана­хьэу зытегъэпсыхьагъэр. Тыркуем ыкIи Израиль ащыпсэухэ­рэр куп тIурытIу хъу­хэу еджэх. Ахэм Темзэкъо Мари­нэ адыгабзэ аре­гъашIэ.
Проектнэ офисым иIоф­шIэн къыдыхэ­лъытагъэу ныбжьыкIэхэм адыгабзэр аIэкIэлъыным тегъэ­псы­хьэгъэ Iофтхьабзэхэр бэу институтым щызэхащэх, ахэм ащыщ Къуекъо Налбый фэгъэхьыгъэу рассказхэр адыгабзэкIэ къызэраIотагъэ­хэр. Джащ фэдэу гъэрекIо ежьхэм атхыгъэ усэхэмкIэ ныбжьыкIэхэр зэнэкъо­къу­гъэх. Анахь дэгъухэр къыхахыгъэх, шIухьафтынхэр аратыгъ. Проектнэ офисым ибюджет къыхэхыгъэ ахъщэмкIэ анахь дэгъоу зыкъэзыгъэлъагъохэрэм шIухьафтынхэр ренэу аратых. Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат IэпыIэгъу къызэрафэхъурэмкIэ зэрэфэразэхэр Биданэкъо Марзиет къыхигъэщыгъ.
Институтым хэт хьакIэщым бзэм, адыгэ культурэм афэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр бэу щызэхащэх. ГущыIэм пае, «Зы орэд ихъишъ» зыфиIорэ Iэнэ хъура­ер зэкIэми ашIогъэшIэгъон. Адыгэ орэд зэфэшъхьафхэм ятарихъ ащ къыщаIуатэ.
— Проектнэ офисыр зедгъэжьа­гъэм къыщыублагъэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм ыкIи гурыт еджапIэхэм нахь игъэкIотыгъэу Iоф адатшIэу тыублагъэ. ЫпэрапшIэу пилотнэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэу NN 9-р, 14-р ыкIи 28-р дгъэнафэхи, адыгабзэр игъэкIотыгъэу ащызэрагъэшIэнэу аублэгъагъ. КIэлэпIухэр мафэ къэс адыгабзэкIэ адэгущыIэхэу, адыгэ шэн-хабзэхэр афаIуатэу щытыгъ, адыгэ культурэр къизыIотыкIырэ пкъыгъохэр зыщызэхэугъоегъэ чIыпIи агъэпсыгъагъ. Мы шIыкIэм шIуагъэ къызэритырэр тлъэгъугъэ. ГъэрекIо ушэтынэу тшIыгъэм республикэм ит кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм Iоф зэрашIэрэр къыгъэлъэгъуагъ. Анахь дэгъоу къахахыгъэхэм адыгэ шъошэ цIыкIухэр афядгъэшIыгъэх. Этнокультурэм фэгъэхьыгъэ чIыпIэу яIэхэр нахь дгъэбаинхэм пае шъуа­шэхэр зыщыгъ нысхъапэхэр, пхъэ­кIычхэр, пщынэ цIыкIухэр, адыгэ быракъыр ыкIи нэмыкIхэр яттынэу тэгъэхьазырых. ГъэрекIо къыще­гъэжьагъэу республикэм ит кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм якупи 100 фэдизмэ адыгабзэм нахь игъэкIоты­гъэу Iоф дашIэнэу аублагъ. Амалэу яIэмкIэ яIофшIэн зэрэзэхащэрэр зэтэгъэлъэгъу, гъэрекIо Пэнэжьы­къуае дэт кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм къыщытфагъэхьазырыгъэгъэ къэгъэлъэгъоным тигъэгушхуагъ. Сабыйхэм дэгъоу Iоф зэрадашIагъэр къаушыхьатыжьыгъ, — еIо тигущыIэгъу.

Джащ фэдэу кIэлэеджакIохэм ыкIи студентхэм яныдэлъфыбзэ агъэлъэпIэным, адыгэ культурэр дэгъоу ашIэным афэшI Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр зэхащэх. Илъэсищым «Адыгленд» зыфиIорэр рагъэкIокIыгъ. Мы аужырэ илъэсхэм ар Адыгэ къэралыгъо университетым зэхещэ. Джы ныбжьыкIэ этнокультурнэ лагерэу «Адыгэ хабз» зыфиIорэм Iоф ешIэ. Илъэс 18-м къыщегъэжьагъэу илъэс 25-м нэс зыныбжьыхэр къекIуалIэх. Адыгэ хабзэр нахь зэзыгъашIэ, зезыхьэ зышIоигъохэр къырагъэблагъэх. Лъэпкъым къырыкIощтым егупшысэрэ адыгэ ныбжьыкIэхэр илъэситIу хъугъэу аугъоих. Апэрэ илъэсым нэбгырэ 50 къырагъэб­лэгъагъ, гъэрекIо дунэе мэхьанэ иIэ хъугъэ, пчъагъэр 100-м нэсыгъ. Тыр­куем къикIыгъэ нэбгырибгъу ахэм ахэтыгъ. Мафэ къэс гъэшIэгъоныбэ афызэха­щагъ.
Проектнэ офисым КъТРК-у «Адыгеир» игъусэу проектэу «Напэ», «Адыгабзэр зэтэгъашIэ» зыфиIохэрэр тырахых. Гъэ­рекIо АР-м культурэмкIэ и Министерствэ яIэпыIэгъоу «Губзыгъэхэр» зыцIэ зэнэ­къокъур зэхащагъ.
— КъыткIэхъухьэрэ лIэужхэм яны­дэлъфыбзэ шIу ядгъэлъэгъуныр, имэхьанэ къагурыдгъэIоныр ары пшъэ­рылъ шъхьаIэу зыфэдгъэуцужьырэр. Адыгэ къашъор ныбжьыкIэхэм зэрагъэшIэнэу зэрэфаехэм фэдэу яныдэлъфыбзэкIэ гущыIэхэу тшIын фае. Проектнэ офисым шIуагъэу пылъыр тэлъэгъу, ныбжьыкIэхэр адыгабзэкIэ нахь зэдэгущыIэхэ хъугъэ. Егъэзыгъэ Iоф хэмылъэу адыгэм ыгу къэдгъэущыныр ары тызыфаер, — кIэухым Биданэкъо Марзиет къы­Iуагъ.
Адыгабзэ зэрэзэрагъашIэрэр нэрылъэ­гъу тфэхъугъ. БрантI Мирэ нахь цIыкIухэр ары зыхэтыр. АнахьыкIэм илъэситф ыныбжь. КIэлэегъэджэ IэпэIасэм шIыкIэ амал зэфэшъхьафхэр къызфигъэ­федэзэ адыгабзэр арегъашIэ, шъохэр, къэкIыхэрэр, псэушъхьэхэр ыкIи нэмыкIыбэ къаIонэу есагъэх. Адыгэ культурэр шэн-хабзэхэр къизыIотыкIырэ сурэтхэр егъэджэным щегъэфедэх.
ХьакIэкъожъ Анетэ икуп хэтхэр на­хьыжъхэр ары. ГущыIэгъу тызыфэхъугъэ ныбжьыкIэхэм зыщыщыр, яунагъо исхэр дэгъоу къаIо, адыгабзэр къагурэIо. АшIогъэшIэгъонэу къызэрекIуалIэхэрэр къытаIуагъ.
Я 6 – 7-рэ нэкIубгъохэр зыгъэхьазырыгъэр
ДЕЛЭКЪО Анет.
Сурэтхэр авторым иех.